Апта басында Алматының қақ ортасында атыс болып, айдың күні аманында алты полиция қызметкері қаза тапты. Шетін оқиға күллі Қазақстан жұртын бей-жай қалдырмады. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Алматыдағы атысты «теракті» деп жариялады.

Елбасының алдында баяндама жасаған ҰҚК басшысы Владимир Жұмақанов, тұтқындалған азаматтың бұрын қылмысты болғанын және түрмеде жазасын өтеу кезінде салафилік ағым өкілдерімен байланысы болғандығын айтты.

Ал оқиға болған 18-маусымда түнделетіп Алматыға арнайы келген ІІМ басшысы Қалмұхамбет Қасымов қылмыскердің полиция өкілдерімен жеке есебі болғандығын мәлімдеді. Қасымов мырзаның сценарийне сүйенсек, қылмыскердің әрекеті теракті емес «бандитизмге» келетін секілді.

Сондай-ақ, БАҚ-та қылмыскерге көмектескен такси жүргізушісінің әлеуметтік желісіндегі парақшасында діни сипаттағы материалдар болғандығын және ұсталған азаматтың Дарын Мубаровтың уағыз-насихаттарын тыңдағандығы жазылды.

Осы бір дерекке бола, бұл оқиғаны теракт деп бағалауға бола ма? Жалпы, қылмыстың болмысына қарасаңыз, криминалдық сипат айқын байқалатын секілді.

Белгілі журналист Марат Тоқашбаев: "Алматыда өткен брифинг барысында ҚР Ішкі істер миинистрі Қалмұханбет Қасымов полиция қызметкерлеріне қарсы шабуыл жасаған қылмыскердің мақсаты олардан «кек алу болғанын» тайға таңба басқандай айтып берді. Сөйтіп қанды оқиға терроризмнен гөрі құқық қорғау органдарымен «разборкаға» жақын болып шықты" деп жазды. 

Әрине, бандиттердің "разборкасына" ланкестік сипат берілген соң-ақ қоғамда түрлі пікірлер айтылып жатыр. Қазір тіпті әлеуметтік желілерде бұл оқиғаға сәләфизмнің қатысы жоқтығы жайлы жазбалар да көбейіп кетті. Яғни, Алматыдағы қандықырғын Ақтөбедегі сәләфиттер жасаған терактіні "ақтап" алуға, бұл ағымның "судан - таза" екенін дәлелдеуге таптырмас мүмкіндік болып отыр. 

Желтоқсан оқиғасының батыры Қайрат Рысқұлбековтың інісі Талғат Рысқұлбеков Facebook-тегі парақшасында атыс кезінде қаза тапқан полиция старшинасы Аян Ғалиевтің де бес уақыт намаз оқып, Дарын Мубаровпен дастарқандас болғандығын айтты.

Яғни, билік бұл оқиғаға асығыс баға берді. Енді міне, өлген де, өлтірген де "сәләфит" болып шығып отыр. 

Әрине, қапыда шейіт болған Аян Ғалиевті "сәләфит болды" деуден аулақпыз. Сондықтан да, біз марқұм Аян Ғалиевтің інісі Нұржан Ерболғанұлына хабарласып едік, «бұл мәселені менің ағам Саян жақсы біледі. Аян ағам намаз оқып, мешіттерге баратын. Ол кісіні бәрі білетін және сылайтын. Сондықтан қазір мен ештеңе айта алмаймын», - деді.

Ал тергеу барысында өз кінәсін мойындаған Руслан Күлікбаевтың әйелі Аяулым Үмбетқұлова: «Түрмеден шыққанда маған "паранжа ки, дінге қосыл" деді. Мен қарсы болдым. Менімен тұрғың келмесе, тұрмай-ақ қой, оранып, жауып киінбеймін дедім. Соңғы кездері асығыс болды. Бір орында отырмайтын бір жаққа асығып тұрғандай болды. Сондай тірліктерін байқадым. Түрмеде отырғанда қиындық көріп, полицейлерге өштескен шығар деп ойлаймын. Ол бес уақыт намаз оқып жүріп мынадай тірлікке қалай барды? Егер шынайы мұсылман болса намаз оқи тұрып біреуді өлтірмек түгілі, жерде жатқан жәндікті өлтіруге құдайдан қорқады ғой. Қалай мына іске барғанын өзім де түсінбей қалдым. Сенбей тұрмын әлі күнге», - дейді.  

Осы жердегі "полицейлермен өштескен болар" деген ойға мән беру керек секілді. Қандықырғын салған Руслан Күлікбаевтің қылмысы құқық қорғаушылардан көрген жәбірдің өтеуі емес пе? Әйелінің айтуынша, Күлікбаев Байқоңырға бір жұмыстарын бітіріп, біржола көшіп кетпек болған. Яғни, ол өзін жезөкшелерге қатысты айыптағандармен есеп айырысып, Байқоңырға тартып кетуді жоспарлаған болуы мүмкін. Жалпы, полицейлерден көрген жәбірге ащы жауапты тараздық Ерлан Бектібаев өзін өртеп жіберу арқылы бергендігін халық ұмыта қойған жоқ. Русландікі де сондай әрекет емес пе?

Қош! Сонымен Алматыдағы шетін оқиға «теракті» ме, әлде «бандитизм» бе? Қазақстандық саясаткерлер мен қоғам қайраткерлері «Abai.kz» порталына пікірлерін білдірді.

ТЕРРОРИЗММЕН КҮРЕСУДЕ – ҚОҒАМДЫ ДА БЕЛСЕНДІ АРАЛАСТЫРУ КЕРЕК

Әміржан Қосанов, саясаткер:

-Күн өткен сайын, 18 шілдеде Алматыда орын алған сойқан атыстың мән-жайы екіұшталанып бара жатқан секілді. Елбасы «теракт» десе, Ішкі істер министрі оны «жеңіл жүрісті әйелмен сөзге келіп қалған, сосын сот пен прокуратурадан көңлі қалған» бір адамның ғана әрекетіне теліп қойды. Жалпы мен осынау күрделі оқиғаларға әп-сәтте баға беруге қарсымын: тиісті тергеу жүргізіліп, қолда бар фактілер мен дәлелдер жан-жақты сараланып қана баға берілуі тиіс. Ал біздің генералдар сағат 11-де болған қылмысқа түстен кейін баға беріп жатыр! Әрине, олар Елбасының алдында өздерін көрсетіп, ұпай жинағылары келген де болар, бірақ нәтижесінде ұятқа калып жатыр емес пе?!

«Қойшы көп болса, қой арам өледі» демекші, бізде терроризм секілді аса қауіпті қоғамдық дертпен күресуде бірізділік, құзырлы органдардың пікір мен жұмысының бірлігі тіпті байқалмайды. Керісінше, бірінің айтқан сөзін бірі жоққа шығарғандай боп, ел мен Елбасы алдында масқара боп жатыр! Мұның бәрі ресми биліктің 18 шілдедегі қанды оқиғаның себептеріне қатысты бағаларына деген қоғамдық санада орын алған күдіктің одан сайын күшейе түсуіне сөзсіз әсер етуде. Жалпы, осынау елді елеңдеткен оқиғаларға қатысты ресми ақпарат саясаты екі аяғынан ақсап жатыр! Ақпарат пен комментарий ағынын бір орталықтан үйлестіру жағы тіпті сын көтермейді! Ақпарат дегеніңіз не тәйірі?! Меніңше, мәселе одан да тереңіректе – терроризммен күрес ісін әр министрлік өз тарапынан жекедара қолға алмай, түкке қажеті жоқ ведомствоаралық бәсекеге салынбай жүргізу керек тиіс! Ол үшін ортақ әрі ықпалды штаб керек! Әзірше, мен ондай құзырлы да қауқарлы құрылымды көріп тұрған жоқпын! Және де осынау маңызды іске қоғамды да белсенді түрде араластыру қажет! Ондай механизмді қалыптастырудың жолдары баршылық. Оған тек тек тиісті саяси ерік керек. Сонда белгілі бір оқиғаларға берілген бағалар бұдан гөрі нақтырақ әрі растау болары сөзсіз.

"ПРЕЗИДЕНТТІҢ КӨЛЕҢКЕСІНЕН" ОРЫН АЛУ ЖӨНІНДЕ ШАЙҚАС ЖҮРІП ЖАТЫР 

Ермұрат Бапи, журналист:

- Ел президенті - "теракт" деп, ал оның министрі - "кек алу үшін жасалған бандитизм" дегенінен елдегі ситуацияны билік білмейді, жүйелі жұмыс жоқ дегенді білдірсе керек. Біріншіден, президенттің аузына "теракт" дегенді кім салып берді? Шамасы, "ҰҚК" болса керек. Бұл тұжырым "ІІМ"-нІң пікіріне қайшы келді. Басқаша айтқанда, екі ведомство арасындағы жұмыста үйлесім жоқ. Яғни, олардың арасында "президенттің көлеңкесінен" орын алу жөнінде шайқас жүріп жатыр деген сөз. Кезінде фашистік Германияда гестапо мен "СС" арасында осындай талас болған: қайсымыз фюрерге жағамыз деп, бірі-бірінен асып түскен қанқұйлы әрекеттерге барған.

Ал әлемді лаңкестік апаты шарпыған кезде, елдің ұлттық қауіпсіздігін бірінші кезекте қамтамасыз етуге тиісті екі орган "КНБ" мен "МВД" өзара бәсекеге түскені рас болса, онда бұл органдар мұндай лаңкестік әрекеттерді өздері ұйымдастырып, соңынан оны өздері "ашып", әрқайсысы өздерінің президентке қажеттілігін жасанды сценарийлармен дәлелдеуге көшуі әбден мүмкін.

Екіншіден, қауіпсіздік органдары арасындағы үйлесімсіздік мемлекеттік билік жүйесінің іріп-шірігенін білдіреді. Мемлекеттік билік жүйесі бір адамға ғана бағынышты болған жағдайда, бұл күштік құрылымдар ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге емес, өз қожайынына ғана қызмет етуге өлеарман болады. Бұлардың қызметін бақылауы тиіс парламенттің құзырлық құқығы қырқылып қалған. Ал күштік құрылымдардың қызметін үйлестіруі тиіс ҚР президентінің жанындағы Қауіпсіздік кеңесі "сырттай бақылаушы" немесе статистика жинаушы мекеме рөлінде ғана қалған. Бұл Кеңестің құзыры мемлекеттік заңдармен, конституциялық жолмен толық анықталмаған. Мәселен, АҚШ-тың Қауіпсіздік Кеңесі мемлекеттік статусы бар орган болса, біздегі кеңес ауыл ішіндегі қой жаюдың кезегін бақылаушы пысық шалдың әрекетінен әріге аспайды.

Ал министр Қасымовтың: "алматылық атқыштың" полиция мен сот орындарында кеткен жеке кегі бар екен" дегені Қазақстанда адам құқығын қорғау және "әділеттілік орнату" деген түсініктердің мақұрым болғанын білдіреді. Яғни, әділетке жете алмаған әр адам өз білгенімен әділеттілік орната беретін болса, Қазақстан - құқықтық мемлекет емес, анархиялық елдер санатында маңып жүрген тобырлар жиынтығы деген сөз.

БАНДИТИЗМ - ҚАРАҚШЫЛЫҚ МАҚСАТЫНДА ЖАСАЛАДЫ

Арман Сқабылұлы, журналист:

- Мəселе, кімнің айтқанында емес! Қолда бар айғақтарда! Оның түрмеде салафиттермен байланысы болғанын ҰҚК-нің төрағасы айтты. "Аллахакбар" деп айғайлағанын естігендер жазып жатыр. Əйелі де соңғы кездері дінге бас ұрып, күмəнді жүрістері көбейгенін айтады. Сосын прокурорлардан өш алмақ болған адам автоматпен көше кезіп, елдің үрейін алып жүрмес болар? Меніңше бұл терракт! Жəне де бұл күштік құрылымдарды əбігерге түсіріп, тамырын басып көру мақсатында жасалуы да əбден мүмкін.

Бандитизм - тонау, қарақшылық мақсатында жасалады. Бұл жерде ол жоқ!

Нұргелді Әбдіғаниұлы

Abai.kz