Apta basynda Almatynyng qaq ortasynda atys bolyp, aidyng kýni amanynda alty polisiya qyzmetkeri qaza tapty. Shetin oqigha kýlli Qazaqstan júrtyn bey-jay qaldyrmady. Memleket basshysy Núrsúltan Nazarbaev Almatydaghy atysty «terakti» dep jariyalady.

Elbasynyng aldynda bayandama jasaghan ÚQK basshysy Vladimir Júmaqanov, tútqyndalghan azamattyng búryn qylmysty bolghanyn jәne týrmede jazasyn óteu kezinde salafiylik aghym ókilderimen baylanysy bolghandyghyn aitty.

Al oqigha bolghan 18-mausymda týndeletip Almatygha arnayy kelgen IIM basshysy Qalmúhambet Qasymov qylmyskerding polisiya ókilderimen jeke esebi bolghandyghyn mәlimdedi. Qasymov myrzanyng ssenariyne sýiensek, qylmyskerding әreketi terakti emes «banditizmge» keletin sekildi.

Sonday-aq, BAQ-ta qylmyskerge kómektesken taksy jýrgizushisining әleumettik jelisindegi paraqshasynda diny sipattaghy materialdar bolghandyghyn jәne ústalghan azamattyng Daryn Mubarovtyng uaghyz-nasihattaryn tyndaghandyghy jazyldy.

Osy bir derekke bola, búl oqighany terakt dep baghalaugha bola ma? Jalpy, qylmystyng bolmysyna qarasanyz, kriminaldyq sipat aiqyn bayqalatyn sekildi.

Belgili jurnalist Marat Toqashbaev: "Almatyda ótken brifing barysynda QR Ishki ister miinistri Qalmúhanbet Qasymov polisiya qyzmetkerlerine qarsy shabuyl jasaghan qylmyskerding maqsaty olardan «kek alu bolghanyn» taygha tanba basqanday aityp berdi. Sóitip qandy oqigha terrorizmnen góri qúqyq qorghau organdarymen «razborkagha» jaqyn bolyp shyqty" dep jazdy. 

Áriyne, banditterding "razborkasyna" lankestik sipat berilgen son-aq qoghamda týrli pikirler aitylyp jatyr. Qazir tipti әleumettik jelilerde búl oqighagha sәlәfizmning qatysy joqtyghy jayly jazbalar da kóbeyip ketti. Yaghni, Almatydaghy qandyqyrghyn Aqtóbedegi sәlәfitter jasaghan teraktini "aqtap" alugha, búl aghymnyng "sudan - taza" ekenin dәleldeuge taptyrmas mýmkindik bolyp otyr. 

Jeltoqsan oqighasynyng batyry Qayrat Rysqúlbekovtyng inisi Talghat Rysqúlbekov Facebook-tegi paraqshasynda atys kezinde qaza tapqan polisiya starshinasy Ayan Ghaliyevting de bes uaqyt namaz oqyp, Daryn Mubarovpen dastarqandas bolghandyghyn aitty.

Yaghni, biylik búl oqighagha asyghys bagha berdi. Endi mine, ólgen de, óltirgen de "sәlәfiyt" bolyp shyghyp otyr. 

Áriyne, qapyda sheyit bolghan Ayan Ghaliyevti "sәlәfit boldy" deuden aulaqpyz. Sondyqtan da, biz marqúm Ayan Ghaliyevting inisi Núrjan Erbolghanúlyna habarlasyp edik, «búl mәseleni mening agham Sayan jaqsy biledi. Ayan agham namaz oqyp, meshitterge baratyn. Ol kisini bәri biletin jәne sylaytyn. Sondyqtan qazir men eshtene aita almaymyn», - dedi.

Al tergeu barysynda óz kinәsin moyyndaghan Ruslan Kýlikbaevtyng әieli Ayaulym Ýmbetqúlova: «Týrmeden shyqqanda maghan "paranja ki, dinge qosyl" dedi. Men qarsy boldym. Menimen túrghyng kelmese, túrmay-aq qoy, oranyp, jauyp kiyinbeymin dedim. Songhy kezderi asyghys boldy. Bir orynda otyrmaytyn bir jaqqa asyghyp túrghanday boldy. Sonday tirlikterin bayqadym. Týrmede otyrghanda qiyndyq kórip, poliyseylerge óshtesken shyghar dep oilaymyn. Ol bes uaqyt namaz oqyp jýrip mynaday tirlikke qalay bardy? Eger shynayy músylman bolsa namaz oqy túryp bireudi óltirmek týgili, jerde jatqan jәndikti óltiruge qúdaydan qorqady ghoy. Qalay myna iske barghanyn ózim de týsinbey qaldym. Senbey túrmyn әli kýnge», - deydi.  

Osy jerdegi "poliyseylermen óshtesken bolar" degen oigha mәn beru kerek sekildi. Qandyqyrghyn salghan Ruslan Kýlikbaevting qylmysy qúqyq qorghaushylardan kórgen jәbirding óteui emes pe? Áyelining aituynsha, Kýlikbaev Bayqonyrgha bir júmystaryn bitirip, birjola kóship ketpek bolghan. Yaghni, ol ózin jezókshelerge qatysty aiyptaghandarmen esep aiyrysyp, Bayqonyrgha tartyp ketudi josparlaghan boluy mýmkin. Jalpy, poliyseylerden kórgen jәbirge ashy jauapty tarazdyq Erlan Bektibaev ózin órtep jiberu arqyly bergendigin halyq úmyta qoyghan joq. Ruslandiki de sonday әreket emes pe?

Qosh! Sonymen Almatydaghy shetin oqigha «terakti» me, әlde «banditizm» be? Qazaqstandyq sayasatkerler men qogham qayratkerleri «Abai.kz» portalyna pikirlerin bildirdi.

TERRORIZMMEN KÝRESUDE – QOGhAMDY DA BELSENDI ARALASTYRU KEREK

Ámirjan Qosanov, sayasatker:

-Kýn ótken sayyn, 18 shildede Almatyda oryn alghan soyqan atystyng mәn-jayy ekiúshtalanyp bara jatqan sekildi. Elbasy «terakt» dese, Ishki ister ministri ony «jenil jýristi әielmen sózge kelip qalghan, sosyn sot pen prokuraturadan kónli qalghan» bir adamnyng ghana әreketine telip qoydy. Jalpy men osynau kýrdeli oqighalargha әp-sәtte bagha beruge qarsymyn: tiyisti tergeu jýrgizilip, qolda bar faktiler men dәlelder jan-jaqty saralanyp qana bagha berilui tiyis. Al bizding generaldar saghat 11-de bolghan qylmysqa týsten keyin bagha berip jatyr! Áriyne, olar Elbasynyng aldynda ózderin kórsetip, úpay jinaghylary kelgen de bolar, biraq nәtiyjesinde úyatqa kalyp jatyr emes pe?!

«Qoyshy kóp bolsa, qoy aram óledi» demekshi, bizde terrorizm sekildi asa qauipti qoghamdyq dertpen kýresude birizdilik, qúzyrly organdardyng pikir men júmysynyng birligi tipti bayqalmaydy. Kerisinshe, birining aitqan sózin biri joqqa shygharghanday bop, el men Elbasy aldynda masqara bop jatyr! Múnyng bәri resmy biylikting 18 shildedegi qandy oqighanyng sebepterine qatysty baghalaryna degen qoghamdyq sanada oryn alghan kýdikting odan sayyn kýsheye týsuine sózsiz әser etude. Jalpy, osynau eldi elendetken oqighalargha qatysty resmy aqparat sayasaty eki ayaghynan aqsap jatyr! Aqparat pen kommentariy aghynyn bir ortalyqtan ýilestiru jaghy tipti syn kótermeydi! Aqparat degeniniz ne tәiiri?! Meninshe, mәsele odan da terenirekte – terrorizmmen kýres isin әr ministrlik óz tarapynan jekedara qolgha almay, týkke qajeti joq vedomstvoaralyq bәsekege salynbay jýrgizu kerek tiyis! Ol ýshin ortaq әri yqpaldy shtab kerek! Ázirshe, men onday qúzyrly da qauqarly qúrylymdy kórip túrghan joqpyn! Jәne de osynau manyzdy iske qoghamdy da belsendi týrde aralastyru qajet! Onday mehanizmdi qalyptastyrudyng joldary barshylyq. Oghan tek tek tiyisti sayasy erik kerek. Sonda belgili bir oqighalargha berilgen baghalar búdan góri naqtyraq әri rastau bolary sózsiz.

"PREZIYDENTTING KÓLENKESINEN" ORYN ALU JÓNINDE ShAYQAS JÝRIP JATYR 

Ermúrat Bapi, jurnalist:

- El preziydenti - "terakt" dep, al onyng ministri - "kek alu ýshin jasalghan banditizm" degeninen eldegi situasiyany biylik bilmeydi, jýieli júmys joq degendi bildirse kerek. Birinshiden, preziydentting auzyna "terakt" degendi kim salyp berdi? Shamasy, "ÚQK" bolsa kerek. Búl tújyrym "IIM"-nIng pikirine qayshy keldi. Basqasha aitqanda, eki vedomstvo arasyndaghy júmysta ýilesim joq. Yaghni, olardyng arasynda "preziydentting kólenkesinen" oryn alu jóninde shayqas jýrip jatyr degen sóz. Kezinde fashistik Germaniyada gestapo men "SS" arasynda osynday talas bolghan: qaysymyz furerge jaghamyz dep, biri-birinen asyp týsken qanqúily әreketterge barghan.

Al әlemdi lankestik apaty sharpyghan kezde, elding últtyq qauipsizdigin birinshi kezekte qamtamasyz etuge tiyisti eki organ "KNB" men "MVD" ózara bәsekege týskeni ras bolsa, onda búl organdar múnday lankestik әreketterdi ózderi úiymdastyryp, sonynan ony ózderi "ashyp", әrqaysysy ózderining preziydentke qajettiligin jasandy ssenariylarmen dәleldeuge kóshui әbden mýmkin.

Ekinshiden, qauipsizdik organdary arasyndaghy ýilesimsizdik memlekettik biylik jýiesining irip-shirigenin bildiredi. Memlekettik biylik jýiesi bir adamgha ghana baghynyshty bolghan jaghdayda, búl kýshtik qúrylymdar últtyq qauipsizdikti qamtamasyz etuge emes, óz qojayynyna ghana qyzmet etuge ólearman bolady. Búlardyng qyzmetin baqylauy tiyis parlamentting qúzyrlyq qúqyghy qyrqylyp qalghan. Al kýshtik qúrylymdardyng qyzmetin ýilestirui tiyis QR preziydentining janyndaghy Qauipsizdik kenesi "syrttay baqylaushy" nemese statistika jinaushy mekeme rólinde ghana qalghan. Búl Kenesting qúzyry memlekettik zandarmen, konstitusiyalyq jolmen tolyq anyqtalmaghan. Mәselen, AQSh-tyng Qauipsizdik Kenesi memlekettik statusy bar organ bolsa, bizdegi kenes auyl ishindegi qoy jaydyng kezegin baqylaushy pysyq shaldyng әreketinen әrige aspaydy.

Al ministr Qasymovtyn: "almatylyq atqyshtyn" polisiya men sot oryndarynda ketken jeke kegi bar eken" degeni Qazaqstanda adam qúqyghyn qorghau jәne "әdilettilik ornatu" degen týsinikterding maqúrym bolghanyn bildiredi. Yaghni, әdiletke jete almaghan әr adam óz bilgenimen әdilettilik ornata beretin bolsa, Qazaqstan - qúqyqtyq memleket emes, anarhiyalyq elder sanatynda manyp jýrgen tobyrlar jiyntyghy degen sóz.

BANDITIZM - QARAQShYLYQ MAQSATYNDA JASALADY

Arman Sqabylúly, jurnalist:

- Məsele, kimning aitqanynda emes! Qolda bar aighaqtarda! Onyng týrmede salafittermen baylanysy bolghanyn ÚQK-ning tóraghasy aitty. "Allahakbar" dep aighaylaghanyn estigender jazyp jatyr. Əyeli de songhy kezderi dinge bas úryp, kýməndi jýristeri kóbeygenin aitady. Sosyn prokurorlardan ósh almaq bolghan adam avtomatpen kóshe kezip, elding ýreyin alyp jýrmes bolar? Meninshe búl terrakt! Jəne de búl kýshtik qúrylymdardy əbigerge týsirip, tamyryn basyp kóru maqsatynda jasaluy da əbden mýmkin.

Banditizm - tonau, qaraqshylyq maqsatynda jasalady. Búl jerde ol joq!

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz