Biyl, 2020 jyly ekinshi dýniyejýzilik soghystyng ayaqtalghanyna 75 jyl tolady. Jarty әlemdi soghys órtine túnshyqtyrghan ekinshi jýniyejýzilik soghys adamzat balasynyng tarihyndaghy eng iri nәbetterding biri. Búny tarihshy ghalymdar әldeqashan dәlelmen tújyrymdap bergen bolatyn.

Ekinshi jýniyejýzilik soghystyng qanshalyq súrapyl, qanshalyq qatigez bolghanyn býgin aityp jetkizu mýmkin emes. Sol soghysqa qatysyp, mýrdesi maydan dalasynda shashylyp qalghan marqúmdardyng mún-sherin aitsan, qayghydan qabyrghang qayysyp, jaugershilikten jýreging týrshigeri sózsiz.

Endi osy sózderimizdi resmy sandy mәlimettermen dәleldep kóreyik. Resmy aqparatqa sýiensek, ekinshi jýniyejýzilik soghysqa әlemning 61 memleketi qatysqan eken. Búl degeniniz dýniyejýzining 80 payyz halqy soghysqa qatysty degen sóz. Soghys әreketteri әlemning qyryqtan asam memleketining jerinde jýrgizildi. Búl soghysta jalpy 110 million adam әskerge alynghan eken. Múnyng 50 de 55 milliony soghys qúrbanyna ainalghan. Al qarjylay shyghyn 4 trillion dollar kóleminde bolghan kórinedi.

Endi eseptey beriniz, jogharyda biz keltirgen sandy mәlimetterden búl soghystyng qanshalyq súrapyl bolghanyn baghamdaugha bolatyn sekildi. Jýz millionnan astam adam qaru asynyp, soghysqa qatysqan túrsa, búl soghysty qalay tómen mólsherleuge bolsyn. Soghystyng sonshalyq súrapyl, sonshalyq qorqynyshty bolghany jayly aityp tauysa almaytynmyzdy jogharyda tújyrymdadyq.

Endi ekinshi jýniyejýzilik soghysqa qansha qazaqstandyq qatysqany jayly mәlimetti jazayyq. Negizi soghysqa barsha qazaqstandyq qatysty deuge de bolatyn shyghar. Óitkeni qazaq dalasynda soghys zardabyn tartpaghan birde-bir adam joq. Qaru asynyp, oq atpaghanymen, biri enbek dalasynda jýrip dәn ekti, ony soghys maydanyna jiberdi. Ekinshisi malyn soyyp, etin әskerlerge jiberdi. Al qaladaghy halyq kәri-jas demey kýni-týni júmys istep, soghysty zattyq qajettiliktermen qamtamasyz etti.

Al naqty әsker qataryna alyp, qaru asynyp maydangha kirgen qazaqstandyqtardyng jalpy sany - 1 196 164 (1 196 300). Búl degeniniz әrbir besinshi qazaqstandyq maydan dalasynda qan keship, soghys saldy degen sóz.

Osynsha adam bodau bergen súrapyl soghystyng ayaqtalghanyna biyl mine, 75 jyl tolyp otyr. Osyghan oray elimizde soghys qúrbandaryn eske alu, soghysqa qatysqan otandastarymyzdyng basqan izin baghalau maqsatynda týrli eske alu sharalary ótip jatyr. Qazaqstanda soghys órtine sharpylmaghan adam az dedik. Endeshe soghys ardagerlerine qalay qúrmet kórsetsek te jarasatyn sekildi.

Bir aita keterligi, soghys ardagerlerin elimiz tek biyl ghana eske alyp otyrghan joq. Alghash soghysta jeniske jetken sәtten bastap, әr jyly soghysta qasyq qany qalghansha arpalysqan әr azamattyng erlik isin jyr etip aityp keledi. Soghys ardagerlerine memlekettik túrghydan jenildikter, kómekter kórsetiledi. Soghys ardagerleri eldegi eng qúrmetti azamattar sanalady. Búny biz basynan bastap qayta aitpasaq ta, әrbir qazaqstandyq biletin jaghday ekeni sózsiz.

Ekinshi dýniyejýzilik soghystyng ayaqtalghanyna 75 jyl toluyna oray qolgha alynyp jatqan iygi sharalardyng biri retinde, Qazaqstan Respublikasy Últtyq bankining arnayy kolleksiyalyq monetalardy ainalymgha shygharghanyn aita ketsek bolady.

QR Últtyq bankining mәlimetine sýiensek, 2020 jyldyng 27 nauryzynda nominaly bes jýz tengelik kýmisten “Jeniske 75 jyl” kolleksiyalyq monetalaryn ainalymgha shygharyldy. Sonymen qatar osynday monetaldar nominaly jýz tengelik neyziliber qospasynan, jәne nominaly jýz tengelik MN25 melihior qospasynan ainalymgha týsti. Ayta keterligi, múnyng bәri “Este qalatyn oqighalar men birtuar adamdar” seriyasy ayasynda úsynylyp otyr.

- Qazaqstan Respublikasynda jariyalanghan tótenshe jaghdaygha baylanysty, monetalardy satu keyin jýzege asyrylady. Satu kýni turaly aqparat Qazaqstan Últtyq Bankining resmy saytynda qosymsha habarlanatyn bolady,- delingen Últtyq bankting resmy habarlamasynda.

Biz sóz etip otyrghan “Jeniske 75 jyl” monetasynyng grafikalyq kompozsiyasy jayly toqtalayyq. Atalghan monetanyng qabyrghasynyng bólingen jaryghyna kenes jauyngerlerining beynesi salynghan. Qúrastyrushylar osy arqyly ekinshi jýniyejýzilik soghystyng әkelgen alapat zardabyn beynelegisi kelgen. Al monetanyng aldynghy betinde mәngilik alaudyng beynesi týsirilgen. Osy alaudyng jalyny arqyly kenes әskeriylerining soghystaghy qiyn ómiri, tútas jer betindegi beybitshilikting belgisi sanalatyn kógershinderding aspangha samghaghan beynesi surettelgen.

Sonymen qatar, nominaldyng ong jaq jarty bóliginde qalampyr gýli beynelengen. Al onyng jogharghy jaghynda – qaharman jauyngerding batyr beynesin qolyna ústap túrghan bes búryshty júldyz, jәne arnayy mereytoylyq kýnderdi bólip túrghan belgi beynelengen.

- Monetanyng reversindegi jazu kirilisamen jazylghan. Búl sol kezendegi oqighalarmen tarihy baylanys bar ekendigin anyq kórsetedi. Monetanyng dizaynyna Qazaqstan Últtyq Banki 1941-1945 jyldary bolghan ekinshi dýniyejýzilik soghysynyng ayaqtalghanyna oray Jenisting 75 jyldyghyn merekeleu shenberinde ótkizilgen “Jenisting monetasyn jasa!” atty jalpy respublikalyq bayqau jenimpazdarynyng iydeyalary paydalanyldy,- dep jazylghan Últtyq bank habarlamasynda.

Abai.kz