بيىل، 2020 جىلى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ اياقتالعانىنا 75 جىل تولادى. جارتى الەمدى سوعىس ورتىنە تۇنشىقتىرعان ەكىنشى جۇنيەجۇزىلىك سوعىس ادامزات بالاسىنىڭ تاريحىنداعى ەڭ ءىرى نابەتتەردىڭ ءبىرى. بۇنى تاريحشى عالىمدار الدەقاشان دالەلمەن تۇجىرىمداپ بەرگەن بولاتىن.

ەكىنشى جۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ قانشالىق سۇراپىل، قانشالىق قاتىگەز بولعانىن بۇگىن ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. سول سوعىسقا قاتىسىپ، مۇردەسى مايدان دالاسىندا شاشىلىپ قالعان مارقۇمداردىڭ مۇڭ-شەرىن ايتساڭ، قايعىدان قابىرعاڭ قايىسىپ، جاۋگەرشىلىكتەن جۇرەگىڭ تۇرشىگەرى ءسوزسىز.

ەندى وسى سوزدەرىمىزدى رەسمي ساندى مالىمەتتەرمەن دالەلدەپ كورەيىك. رەسمي اقپاراتقا سۇيەنسەك، ەكىنشى جۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا الەمنىڭ 61 مەملەكەتى قاتىسقان ەكەن. بۇل دەگەنىڭىز دۇنيەجۇزىنىڭ 80 پايىز حالقى سوعىسقا قاتىستى دەگەن ءسوز. سوعىس ارەكەتتەرى الەمنىڭ قىرىقتان اسام مەملەكەتىنىڭ جەرىندە جۇرگىزىلدى. بۇل سوعىستا جالپى 110 ميلليون ادام اسكەرگە الىنعان ەكەن. مۇنىڭ 50 دە 55 ميلليونى سوعىس قۇربانىنا اينالعان. ال قارجىلاي شىعىن 4 تريلليون دوللار كولەمىندە بولعان كورىنەدى.

ەندى ەسەپتەي بەرىڭىز، جوعارىدا ءبىز كەلتىرگەن ساندى مالىمەتتەردەن بۇل سوعىستىڭ قانشالىق سۇراپىل بولعانىن باعامداۋعا بولاتىن سەكىلدى. ءجۇز ميلليوننان استام ادام قارۋ اسىنىپ، سوعىسقا قاتىسقان تۇرسا، بۇل سوعىستى قالاي تومەن مولشەرلەۋگە بولسىن. سوعىستىڭ سونشالىق سۇراپىل، سونشالىق قورقىنىشتى بولعانى جايلى ايتىپ تاۋىسا المايتىنمىزدى جوعارىدا تۇجىرىمدادىق.

ەندى ەكىنشى جۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قانشا قازاقستاندىق قاتىسقانى جايلى مالىمەتتى جازايىق. نەگىزى سوعىسقا بارشا قازاقستاندىق قاتىستى دەۋگە دە بولاتىن شىعار. ويتكەنى قازاق دالاسىندا سوعىس زاردابىن تارتپاعان بىردە-ءبىر ادام جوق. قارۋ اسىنىپ، وق اتپاعانىمەن، ءبىرى ەڭبەك دالاسىندا ءجۇرىپ ءدان ەكتى، ونى سوعىس مايدانىنا جىبەردى. ەكىنشىسى مالىن سويىپ، ەتىن اسكەرلەرگە جىبەردى. ال قالاداعى حالىق كارى-جاس دەمەي كۇنى-ءتۇنى جۇمىس ىستەپ، سوعىستى زاتتىق قاجەتتىلىكتەرمەن قامتاماسىز ەتتى.

ال ناقتى اسكەر قاتارىنا الىپ، قارۋ اسىنىپ مايدانعا كىرگەن قازاقستاندىقتاردىڭ جالپى سانى - 1 196 164 (1 196 300). بۇل دەگەنىڭىز ءاربىر بەسىنشى قازاقستاندىق مايدان دالاسىندا قان كەشىپ، سوعىس سالدى دەگەن ءسوز.

وسىنشا ادام بوداۋ بەرگەن سۇراپىل سوعىستىڭ اياقتالعانىنا بيىل مىنە، 75 جىل تولىپ وتىر. وسىعان وراي ەلىمىزدە سوعىس قۇرباندارىن ەسكە الۋ، سوعىسقا قاتىسقان وتانداستارىمىزدىڭ باسقان ءىزىن باعالاۋ ماقساتىندا ءتۇرلى ەسكە الۋ شارالارى ءوتىپ جاتىر. قازاقستاندا سوعىس ورتىنە شارپىلماعان ادام از دەدىك. ەندەشە سوعىس ارداگەرلەرىنە قالاي قۇرمەت كورسەتسەك تە جاراساتىن سەكىلدى.

ءبىر ايتا كەتەرلىگى، سوعىس ارداگەرلەرىن ەلىمىز تەك بيىل عانا ەسكە الىپ وتىرعان جوق. العاش سوعىستا جەڭىسكە جەتكەن ساتتەن باستاپ، ءار جىلى سوعىستا قاسىق قانى قالعانشا ارپالىسقان ءار ازاماتتىڭ ەرلىك ءىسىن جىر ەتىپ ايتىپ كەلەدى. سوعىس ارداگەرلەرىنە مەملەكەتتىك تۇرعىدان جەڭىلدىكتەر، كومەكتەر كورسەتىلەدى. سوعىس ارداگەرلەرى ەلدەگى ەڭ قۇرمەتتى ازاماتتار سانالادى. بۇنى ءبىز باسىنان باستاپ قايتا ايتپاساق تا، ءاربىر قازاقستاندىق بىلەتىن جاعداي ەكەنى ءسوزسىز.

ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ اياقتالعانىنا 75 جىل تولۋىنا وراي قولعا الىنىپ جاتقان يگى شارالاردىڭ ءبىرى رەتىندە، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق بانكىنىڭ ارنايى كوللەكتسيالىق مونەتالاردى اينالىمعا شىعارعانىن ايتا كەتسەك بولادى.

قر ۇلتتىق بانكىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، 2020 جىلدىڭ 27 ناۋرىزىندا نومينالى بەس ءجۇز تەڭگەلىك كۇمىستەن “جەڭىسكە 75 جىل” كوللەكتسيالىق مونەتالارىن اينالىمعا شىعارىلدى. سونىمەن قاتار وسىنداي مونەتالدار نومينالى ءجۇز تەڭگەلىك نەيزيلبەر قوسپاسىنان، جانە نومينالى ءجۇز تەڭگەلىك من25 مەلحيور قوسپاسىنان اينالىمعا ءتۇستى. ايتا كەتەرلىگى، مۇنىڭ ءبارى “ەستە قالاتىن وقيعالار مەن ءبىرتۋار ادامدار” سەرياسى اياسىندا ۇسىنىلىپ وتىر.

- قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا جاريالانعان توتەنشە جاعدايعا بايلانىستى، مونەتالاردى ساتۋ كەيىن جۇزەگە اسىرىلادى. ساتۋ كۇنى تۋرالى اقپارات قازاقستان ۇلتتىق بانكىنىڭ رەسمي سايتىندا قوسىمشا حابارلاناتىن بولادى،- دەلىنگەن ۇلتتىق بانكتىڭ رەسمي حابارلاماسىندا.

ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان “جەڭىسكە 75 جىل” مونەتاسىنىڭ گرافيكالىق كومپوزتسياسى جايلى توقتالايىق. اتالعان مونەتانىڭ قابىرعاسىنىڭ بولىنگەن جارىعىنا كەڭەس جاۋىنگەرلەرىنىڭ بەينەسى سالىنعان. قۇراستىرۋشىلار وسى ارقىلى ەكىنشى جۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ اكەلگەن الاپات زاردابىن بەينەلەگىسى كەلگەن. ال مونەتانىڭ الدىڭعى بەتىندە ماڭگىلىك الاۋدىڭ بەينەسى تۇسىرىلگەن. وسى الاۋدىڭ جالىنى ارقىلى كەڭەس اسكەريلەرىنىڭ سوعىستاعى قيىن ءومىرى، تۇتاس جەر بەتىندەگى بەيبىتشىلىكتىڭ بەلگىسى سانالاتىن كوگەرشىندەردىڭ اسپانعا سامعاعان بەينەسى سۋرەتتەلگەن.

سونىمەن قاتار، نومينالدىڭ وڭ جاق جارتى بولىگىندە قالامپىر گۇلى بەينەلەنگەن. ال ونىڭ جوعارعى جاعىندا – قاھارمان جاۋىنگەردىڭ باتىر بەينەسىن قولىنا ۇستاپ تۇرعان بەس بۇرىشتى جۇلدىز، جانە ارنايى مەرەيتويلىق كۇندەردى ءبولىپ تۇرعان بەلگى بەينەلەنگەن.

- مونەتانىڭ رەۆەرسىندەگى جازۋ كيريليتسامەن جازىلعان. بۇل سول كەزەڭدەگى وقيعالارمەن تاريحي بايلانىس بار ەكەندىگىن انىق كورسەتەدى. مونەتانىڭ ديزاينىنا قازاقستان ۇلتتىق بانكى 1941-1945 جىلدارى بولعان ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسىنىڭ اياقتالعانىنا وراي جەڭىستىڭ 75 جىلدىعىن مەرەكەلەۋ شەڭبەرىندە وتكىزىلگەن “جەڭىستىڭ مونەتاسىن جاسا!” اتتى جالپى رەسپۋبليكالىق بايقاۋ جەڭىمپازدارىنىڭ يدەيالارى پايدالانىلدى،- دەپ جازىلعان ۇلتتىق بانك حابارلاماسىندا.

Abai.kz