Maqalany jazugha Buryatiyadan kelgen professordyn: «Mening úlym birde menen ózi oqyp jýrgen mektebine qazaq tilin oqytudan bosatyp, ornyna ispan tilin oquy ýshin aryz jazuymdy ótindi. Ol oqityn halyqaralyq mektepte búlay etuge әbden bolady. Biz úlymyz ekeuimiz úzaq әngimelestik, men oghan suyn ishken jerinning tilin qúrmetteuge tiyissing dep sanasyna qúidym. Ári búl tildi biluing bolashaqta ózine kerek pe, kerek emes pe ol manyzdy emes dep isti bir jayly ettim» degen jazbasy týrtki boldy 

Búrynghy ministr nege aghlyshyn tiline jabysyp qaldy desek, tek osy tilde ghana oqytatyn, sanaulylardyng ghana qaltasy kóteretin halyqaralyq elitalyq bilim oshaqtary elimizde tamyr jayypty.

3-ten 17-i jasqa deyin aralyqta 12 jyldyq bilim beretin balabaqshasy, mektep aldy dayyndyghy bar әm bitirgen son, amarikalyq ýlgidegi attestat beretin - QSI INTERNATIONAL SCHOOL. Álem boyynsha 37 mektep bolsa, sonyng tórteui bizding elde: Almaty, Núr-Súltan, Aqtau men Atyrau 

Balany әkelip, aparyp salatyn, tamaghyn qamtamasyz etetin QSI INTERNATIONAL SCHOOL-da oqudyng bir jyldyq qúny – orta eseppen 25 000 $ bolady. 

Almaty (2008 jyldan bastap), Núr-Súltanda (2011 jyldan bastap) әueli 11 synyptyq halyqaralyq attestat beretin, odan keyin 12-13 synyptarda uniyversiytet aldylyq Halyqaralyq bakalavriat (IB) baghdarlamasyn mengertu ýshin oqytatyn britandyq ýlgidegi - HAILEYBURY SCHOOL. 

Búl mektepte shәkirt pen ata-ana ýshin orys, aghylshyn jәne qazaq tilinining bireuin bilim beru tili retinde tandaugha mýmkindik beriledi. HAILEYBURY SCHOOL balabaqshasy men bala jas ereksheligine qaray baghasy tórt týrli tólenimge qúrylghan: 10 540 $,  20 030 $ jәne 30 660 $. 

Atalghan eki qalada Túnghysh Preziydent qory qúrghan «MIRAS» Halyqaralyq mektebi bar. 11-12 synypty aghylshyn tilinde ghana oqidy. Bir ailyq bilim beru qúny 534 myng tenge.

Qos elordada úzyn sany 83 memlekettik emes bilim ordasy bar. Olarda bir oqushynyng bilim aluynyng bir jyldyq baghasy 900 myng men 8,1 mln tenge aralyghynda. Jәne osy bilim oshaqtary basshylyghy men qúryltayshylarynyng qazaq tilinde bilu beruge qúlyqty-qúlyqsyzdyghyn qúzyrly oryndardan eshkim tekserip әm baqylau jýrgizgen emes.   

Tek Forbes Kazakhstan ghana 2014 jyldan beri ýzdik TOP 20 reytingisin jariyalaumen ghana shektelip otyr. Onyng ýstine onyng tizimine tek Almaty men Núr-Súltan mektepteri ghana ilinedi. Qalghandarynda qazaq tilinde bilim beruding ne bolyp, ne qoyyp jatqanyn bir qúday bilsin. 

Sonymen, jogharyghda atalghan mektepterde eng azy 200-den, eng kóbi 2607 oqushygha deyin oqidy. Shәkirtterding oqu aqysy ay sayyn 194 mynnan 810 myngha deyin. Jeke menshik mektepterding jyldyq tabysy 616 mln-nan 7 mldr.11 mln. deyingi aralyqty qúraydy. 

2018 jylghy derek boyynsha Almaty oblysynda – 8, Shymkente – 7, Tarazda – 3, Qyzylordada – 1, Qaraghandyda– 1, Temirtauda – 1, Aqtauda – 5,  Atyrauda – 2, Aqtóbede – 7, Oralda – 3, Petropavlovskide – 2, Óskemende – 4, Semeyde – 2, Qostanayda – 4, Aqmola oblysynda – 1 jeke menshik mektep bar eken.

Biraq atalghan mektepterde kóp jaghdayda memlekettik tilde oqytugha әm bilim beruge qúlyqy joq. Ony oqushy men balanyng tandauyna qaldyryp, qarap otyratyn әdetteri bar. Búghan qazaq biyligi endigi jerde kóz júma qaramaydy degen oidamyz. Qazirgi orys-aghylshyn tildi jekemenshik mektepterdi jauyp, qúryltayshylarynan qazaq-aghylshyn mektepterine ainaldyrudy tótesinen qoyatyn kez keldi. Osy eleuli problemagha elimizde tirkelgen birde bir sayasy partiyanyng qúlyq tanytpauyn nemen týsindiremiz. 

«El bolam deseng besigindi týze» deydi babamyz. Jeke menshik mektepterge qatysty sol besik týzelmey túr ghoy!? 

Ábil-Serik Áliakbar

Abai.kz