Belgili advokat, BQO advokattar alqasynyng mýshesi Abzal Qúspan Atyrau oblysynyng búrynghy әkimi Bergey Rysqaliyev isine qatysty pikir bildirip, ózining «YouTube» arnasynda beyne jazba jariyalapty.

Onda Vladislav Bauer esimdi azamattyng «Youtube-tegi» mәlimdemesine jәne Rysqaliyevterding dýniye-mýlkin bosatugha qatysty óz pikirin aitqan eken. Oqyrman nazaryna úsynghandy jón kórdik.

Abzal Qúspan, advokat:

- Men Abzal Temirghaliyúly Qúspan, qylmystyq is alghash qozghalghan kýnnen bastap, kýni býginge deyin Rysqaliyevter otbasynyng advokatymyn. Osyghan baylanysty Vladislav Bauerding mәlimdemesine oray, qylmystyq isting «Konstrakshn KZ» JShS-gha qatysty bóligine týsinikteme berip, ashyp aitqym keledi.

Óz mәlimdememde tek qylmystyq isting negizgi bólikterine toqtalatyn bolamyn. Isting mәn-jayyn onyng kólemdiligine baylanysty tolyq aityp jatu mýmkin emes, 1000 tomnan asady. Kezinde qylmystyq ispen tanysugha bizding (advokattardyn) 9 ay uaqytymyz ketken.

Vladislav Bauerding «Youtube-tegi» mәlimdemelerine qatysty:

Qúryltayshylar qúramynda Vitaliy Bauer bolghanyna qaramastan, qazir mәlimdemeni Vladislav Bauer jasauda. Vladislav Bauerding qúryltayshylar qúramyna qay uaqytta kirgeni belgisiz. Sebebi, barlyq talap aryzdar men qújattarda Vitaliy Bauerding aty-jóni kórsetilgen. Sondyqtan, Vladislav, qúryltayshy bolyp tabylam dep, jalghan aityp otyr.

Búl Qazaqstanda 3-D panelider salatyn jalghyz kompaniya emes. 2007 jyldan 2009 jylgha deyin zauytqa 12 mln dollar qúiylghany da shyndyqqa janaspaydy. Biz zauyttyng qúrylysyna 4 mln dollar ketkenin bilemiz. Kәsiporyn iyeleri búl jóninde ózderi aitqan bolatyn.

IYә, zauyttyng ashyluy boldy. Onyng saltanatty týrde ashyluyna sol kezdegi Premier-ministr men Atyrau oblysynyng búrynghy әkimi Bergey Rysqaliyev qatysty.

Shyndyghynda Bauer Rysqaliyev jóninde eshnәrse bilmeydi. Ol sayasy motivtermen bosqyn dәrejesin alghan adam jәne eshkimnen jasyrynyp jýrgen joq. Batysta qanday da bir kinәsi bar adamgha sayasy pana bermeydi jәne búl barlyghyna belgili.

«Transtroymost» AQ-nyng kópirler qúrylysyna tender útyp alyp, materialdardy jetkizumen «Konstrakshn KZ» JShS ainalysqany – búl ras. Al tenderlerdi ýlestes kompaniyalardyng útqany jóninde birde bir dәlel joq. Olardyng ýlestes kompaniyalar ekendigi jónindegi sot sheshimi Bergey Rysqaliyevting ózining ýlken kýmәnin tughyzady.

Júmys tolyq kólemde oryndalghan joq. Sebebi kópir qúrylysy boyynsha erli-zayypty Ryazanovtar qol qoyghan bir kelisimshart ayasynda qolgha alynghan bir aspaly kópir qúlady. Adam ólimi boldy, ýlken zalal keltirildi. Nәtiyjesinde qylmystyq is jýrgizilip, onyng sheshimi boyynsha birneshe jauapty adam sottaldy. Olargha jәne «Transtroymost» AQ-gha aiyppúl salyndy. Bas merdiger «Kurylys Kyzmet-S» JShS zalaldy óteu boyynsha «Transtroymost» AQ-gha qarsy aryz berdi. Atyrau oblysynyng apellyasiyalyq soty «Kurylys Kyzmet-S» JShS-nyng talabyn qanaghattandyrdy. Eskeretin manyzdy jayt, Ryazanov myrza kópir qúlaghangha deyin jýrek talmasynan kóz júmghan. Alayda kelisimshart onymen jasaldy. Kópir qúlaghangha deyin bas merdiger «Transtroymost» AQ-gha kópirding qúrylysy ýshin qomaqty somagha aldyn ala tólem jasady. Sot sheshimin oryndamau jәne keltirilgen zalaldy tólemeu ýshin«Transtroymost» AQ ózin bankrot dep jariyalady. Sәikesinshe, zardap shekken bas merdiger de bankrotqa úshyrady. Alayda materialdardy jabdyqtaushy Evgeniya Ryazanova hanymmen kelisim boldy. Oghan say, eger zalaldy onyng kýieuining kompaniyasy «Transtroymost» AQ qalpyna keltirse, sәikesinshe jetkizilim ýshin dereu tólem týsedi. Sol sәtte búghan Ryazanovanyng shaghymy bolghan joq.

Vladislav Bauer kópirding qúrylysyn ózim ayaqtadym dep, jalghan aityp otyr. Kópirding arqalyghy qúlaghannan keyin, ol oblys әkimdigi tartqan demeushiler qarajatyna salyndy.

«Bizding zauytqa reyderlik basqynshylyq jasaldy» degeni de bos sóz. Bauer eshqanday dәlel nemese fakti keltirmesten aiyptaydy.

Zalal somasyn, enbekaqy qoryn, jiberip alynghan paydany jәne t.b. arttyru ýshin talap aryzda olar ózderinde 200 adam júmys jasady dep kórsetti. Alayda biz zauyttyng qúrylysy kezinde jәne alghashqy birneshe apta boyy onda bar bolghany 42 adam júmys jasaghanyn naqty bilemiz. Olar demonstrasiya ýshin birneshe blok óndirip shyghardy. Onyng barlyghy sol kezdegi jariyalanymdarda bar. \\\ «V Atyrau poyavyatsya doma iz 3-D paneley» - Ak Jayyk (kәsiporynda 42 adam júmys jasaydy – dep kórsetilgen).

Rysqaliyev B. 2012 jyldyng tamyz aiynda ketti, alayda siz oghan zauyttyng júmys jasauyna mýmkindik bermedi dep dәlelsiz aiyptaysyz. Rysqaliyev ketisimen zauyt nelikten júmys jasap ketpedi? Kedergi keltiretin eshkim bolmady ghoy. Zauyttyng gýldenuine eshkim kedergi jasaghan joq, alayda zauyt júmys jasamady.

Bauer shatasty. Qylmystyq is boyynsha jauap bergende Mashenko (zauyt iyelerining biri) zauyt óz maqsatyna say birde bir kýn júmys jasamaghanyn jәne 3-D panelider óndire almaghanyn aitady. Bauer bolsa zauyt úzaq uaqyt boyy júmys jasap, panelider shygharghanyn, alayda qaryzdary jinalyp qalyp,  ony jabugha tura kelgenin mәlimdeydi. Ózderi uәde etken 3-D paneli óndiruding ornyna olar qarapayym penoplast shygharghan. Onyng ýstine, olardyng panelideri óte qymbat. Atyrauda arzan gazobloktar paydalanghan tiyimdirek boldy. Keyin odan da arzanyraq qanqaly-monolit beton qúya bastady. Býgingi tangha deyin zauyt әli júmys jasamay túr.

Endeshe, eshqashan júmysy algha baspaghan, óndirisi artta qalghan eshkimge qajet emes zauytty reyderlik basyp alu kimge tiyimdi boluy mýmkin?

1 060 503 310 tenge búl - alghashqydaghy narazylyq somasy.  Keyin búl soma 18 500 000 000 tengege deyin úlghaydy. Alayda zauyt bir kýn de júmys jasaghan joq. Tanghalarlyghy, Atyrau sudiyalary aryzdy qanaghattandyrghan. Barlyq zalaldy osy iske qatysty 30 adamnyng barlyghynan emes, tek 8 adamnan óndirip alu qajet edi. Sudiyalar «Konstrakshn KZ» JShS-nyng jana ókilderining mýddelerine basymdyq berip, osy zauyt boyynsha shyghyndy óteu turaly sheshim shygharghan dep esepteymin. Sóite túra, barlyghy kәsiporynnyng әli kýnge deyin júmys jasamaytynyn jaqsy bilgen.

Bauer myrza bizding Jogharghy sotta jengenimizge de narazylyq bildiripti. Biz búghan deyingi tómengi sottardan jenilgenimizge qaramastan, joghary túrghan sottargha ótinish berip, Bas prokuraturagha jýginuge qúqylymyz. Eger siz Atyraudaghy sottarda jenseniz, al biz Jogharghy sotta jeniske jetsek, múnyng qay jeri zangha qayshy?

Siz Atyrau sottarynan әdildik izdediniz, siz olarda jeniske jetip, qazaqstandyq sot tóreligine sendiniz. Sheshim sizding paydanyzgha sheshile qoymap edi, siz seniminizdi dereu joghalttynyz. Múnynyz qyzyq eken.

Sotta jauap alu kezinde bizding taghy bir advokatymyz Sayan Jýnisbaev Ryazanova hanymnan 9 jyl boyy nelikten sotqa jýginbegenin súrady.  Osynsha jyl ol sotqa jýgenbepti. Al endi kelip bel buypty. Ol óz jauabynda qymbat ekenin aitqan. Demek, búl proseske demeushilik jasaytyn bireu payda boldy ma degen de oy keledi.

Rysqaliyevterding mýligin bosatugha qatysty:

Sizder búghan deyin estigenderinizdey, Rysqaliyev Bergeyding sayasy bosqyn mәrtebesin alghanyn jәne qazir Londonda túryp jatqanyn jaqsy bilesizder. Al shyn mәnisinde, osynday qiyn kezende Otanyna orasan paydasyn tiygize alar edi. Úlybritaniyada múnday statusty ekining birine bermeytinin barlyghy biledi. Olardyng sotynda bos sóz ben dәleli joq kuәgerlik týsiniktemeler qabyldanbaydy. Barlyghy qújat jýzinde rastaluy tiyis.

Men B.Rysqaliyevte sarapshylyq úigharymdardyn, sheteldik qúqyq qorghau organdarynyng bayandamalary, kuәgerlerding qújattandyrylghan týsiniktemeleri men qazaqstandyq sottarda úsynylmaghan basqa da kóptegen dәleldemeleri baryn óz kózimmen kórdim. Múnday bosqyn mәrtebesin basqa da túlghalar alghan. Algha jýgirgendey bolmayyn, búl turaly keyin Bergey Rysqaliyevting ózi aityp beretin bolar...

Qazaqstannyng sol kezdegi qúqyq qorghau organdary basshylary Interpolgha osy azamattardyng barlyghyna izdeu salsyn dep, on ret qújat tapsyrghan eken. Alayda Interpol Rysqaliyevter isin zerttep, isting sayasy astarynyng boluyna baylanysty ol talaptardy qabyldamaghan. Osylaysha, men Rysqaliyevter isimen baylanysty adamdardyng eshbiri eshqashan Interpoldyng izdeuinde bolmaghanyn resmy týrde mәlimdeymin. Olardyng jýris-túrysyna eshbir shekteu qoyylmaghanyn, dýniyejýzi boyynsha emin-erkin jýrip-túra alatynyn aitqym keledi. Bir ghana mәsele bar, olar Qazaqstangha kire almaydy.

Shveysariyada da aqshanyng izin jasyrdy degen kýdikpen Rysqaliyevterdi qylmystyq qudalaudy úiymdastyrugha tyrysty. Alayda 1,5 jyldyq múqiyat tekseristen keyin Shveysariya prokuraturasy qylmystyq isti jauyp, shottardy búghattan bosatty. 7 jyl boyy eki elding arasynda belsendi týrde hat almasu jýrip otyrdy. Osy uaqyt ishinde Shveysariya prokuraturasynyng súraularyna Qazaqstannyng qúqyq qorghau organdary ol aqshalardyng zansyz tabylghany jóninde mardymdy dәlel úsyna almady. Onyng ýstine, búl aqshalardyng Atyrau oblysynyng budjetine eshbir qatysy joq boldy. Sebebi ol aqshalar Rysqaliyev memlekettik qyzmetke kirispesten búryn óz enbegimen tapqan aqshalar edi. Nәtiyjesinde shveysariyalyq prokuratura Rysqaliyevter әuletining qarajattyn tolyqtay búghattan shyghardy.

Rysqaliyevtermen baylanysty qylmystyq isterding ashyluynan bastap, barlyq sot talqylaularyna qatysushy retinde Rysqaliyevterding kinәli ekendigine qatysty barlyq dәlelder ýlken kýmәn tudyratynyn aitqym keledi. Biz búl turaly talay ret jazdyq ta, sotta da mәlimdedik. Alayda bizding dәlelderimizge qúlaq aspady.

Rysqaliyev B. basqa elding mәjbýrli reziydenti statusynda Qazaqstanda mýlkining zansyz tәrkilengeni ýshin Qazaqstangha qarsy jýzdegen million dollargha aryz beru qúqyghyna ie boldy. Rysqaliyevterding isin zerttep, batystyq sarapshylar men advokattar onyng sotta jenetinine senim bildirdi. Anyq-qanyghyn bilmeymin, alayda Qazaqstan biyligi zansyz tәrkilengen mýlkining bir bóligin ghana qaytaru turaly sheshim qabyldaghan. Onyng ýstine, Qazaqstan paydasyna sheshilmey jatqan ister de kóp.

Rysqaliyevterding mýlkin bosatu boyynsha tolyghyraq toqtalyp ótkim keledi. Rysqaliyevter mýligining teng jartysy tәrkilengen jәne bosatylghan mýlikting 30%-y osyghan deyin auksiondar arqyly satylyp ketken.

Bas prokuraturanyng narazylyghy men Jogharghy sottyng qaulysyn múqiyat qarasanyz, kóresiz. BAQ-ta búl jóninde nege aitylmaydy? Osylaysha BAQ Rysqaliyevter býkil mýligin bosatty degen habar taratyp, qoghamnyng teris pikirin qalyptastyruda. Men múnyng әdeyi jasalyp otyrghanyna senimdimin.

Bosatylghan mýlikke qatysty:

Jiberilgen qatelik pen úqypsyzdyqqa baylanysty birinshi instansiyaly sottar qaraghanda Rysqaliyevter otbasynyng býkil mýligine tyiym salynyp, tәrkilendi. Búl 20-25 jyl búryn Rysqaliyevter otbasy qúrghan kompaniyalar men dýniye-mýlikter. Yaghni, ol Bergey Rysqaliyev memlekettik qyzmetke kelmesten búryn tapqan tabystary men dýniye-mýlikteri. Onyng ishinde әieli men balalaryna tiyesili 50% ýlester de bar.

Mening qolymda B.Rysqaliyevting Atyrau oblysynyng әkimi bolghangha deyingi salyqtyq deklarasiyalary bar. Búl resmy qújattar. Onda qolma-qol 22 million AQSh dollaryna teng aktivter men 120 million AQSh dollaryna teng kompaniyalardaghy ýlesteri anyq kórsetilgen. Ózderiniz kórip otyrghanday, Rysqaliyev B. memlekettik qyzmetke qaltaly, dәuletti adam retinde kelgen. Jogharyda atalghan negizde advokattar Bas prokuraturagha shaghym jazdy. Alayda, sayasy qughyndaludyng nәtiyjesinde Rysqaliyevter mýlkining 70% joghaltqanyn eskergen jón.

2011-2012 jyldarmen salystyrghanda, búl bosatylghan mýlik óz qúnyn 5 esege joghaltty. 8 jyl ishinde birneshe devalivasiya, inflyasiya boldy jәne búl mýlikti әkimdiktermen birge qúqyq qorghau organdary basqardy. Áriyne, olar búl ghimarattar men jabdyqtardy jóndeuge birde bir tiyn júmsaghan joq. Eger mýmkindik bolsa, osy ghimarattargha, nysandargha qaranyzdar. Sonda, olardyng qazirgi tanda adam shoshyrlyq kýide ekenine jәne eshbir qúndylyghy joq ekenine kóz jetkizer edinizder..

Kóptegen onlayn media qúraldary Rysqaliyevterde osynshalyqty mýlik qaydan payda boldy jәne ony qalay tapty dep tanghalady. Búghan qatysty aitpaghym: Olar kompaniyanyng barlyq mýlkine qatysty qújattargha ie jәne ol qújattar býkil mýlikti zandy týrde iyelengenderin rastaydy.

Olar aqshanyng kóp bóligin 90-shy jyldardyng basynan 2000 jyldargha deyin halyq tútynatyn tauarlardy iri kólemde jetkizu, Aqtóbemúnaygazdyn, keybir shaghyn múnay kompaniyalarynyng múnay jabdyqtaryn jetkizu arqyly tapqan. Tipti, barter arqyly Qazaqstannyng keybir oblystarynyng Resey aldyndaghy elektr quaty ýshin bereshekterin de jauyp bergen.

Rysqaliyev B. ózining eng alghashqy million dollaryn sonau 1994 jyly tauypty. Búl aqshagha olar zauyttar, qonaqýiler, meyramhanalar, kense ortalyqtaryn salghan, satyp alghan. Búl obektilerge qomaqty qarajat qúiyp, olar 2000 jyldardyng basynan bastap, әsirese, múnay baghasy joghary bolghan jyldary óte jaqsy tabys әkele bastaghan.

Ary qaray múnay biznesine oiysty da, sheteldiktermen birlesken kompaniyalar qúrdy. Tapsyrys alyp, ýiler, ghimarattar qúrylysymen ainalysa bastady. Barlyq biznesterin rastaytyn qújattary bar. Bir tanghalarlyghy, birde bir obektini memleketten jekeshelendirip almaghan, memleketting nemese oblystyng birde bir tenderine qatyspaghan. Ózderiniz bilesizder, ol kezde múnday mýmkindik tek qolynda biyligi bar adamdarda ghana boldy.

Osylaysha, Rysqaliyev tek ózining enbegimen, bilimimen jәne tabandylyghymen tabys tapqan. 2007 jyldargha qaray olardyng biznesining auqymy keneygen.  Biznespen ainalysa jýrip, Rysqaliyev 4500 adamdy júmyspen qamtypty. Memleket budjetine milliard tenge salyq tólegen.

Sondyqtan da ol elding joghary basshylyghynyng kózine týsti dep oilaymyn. Dәl sol sebepti ony tiyimdi kriziys-menedjer retinde memlekettik qyzmetke shaqyrugha sheshim qabyldady dep oilaymyn. Mende osy...

Eskertu! Abai.kz erkin aqparat alany. Kez kelgen QR azamaty ózining oi-pikirin aitugha qúqyly. Spiykerding pikiri redaksiya ústanymyn bildirmeydi.

Abai.kz