Senbi, 23 Qarasha 2024
Janalyqtar 3452 0 pikir 4 Jeltoqsan, 2011 saghat 12:18

Yrysbek Dәbey. Ruh bostandyghy

Uaqyt kóshi jyljyghan sayyn Múqaghaly Maqataevtyng bizge beymәlim qúpiyasy kýrdeli de syrly qalpynan jazbay, asqaqtay týspese, «bәrin bildik, týidik» dep esepteuge әues pendelik sanagha syyatyn týri joq. Aqiyq aqyn ózi de ony kózi tirisinde eskertken edi. «Mәngilikke ózimmen ala ketken, mening nәzik janymdy kim týsiner!?».  Qazaq әdebiyetining altyn bosaghasyn attaghan kez-kelgen qalam iyesining sharq úryp sheshimin izdeytin júmbaghy da osy bolmaq. «Nege?» deytini joq, aqiqaty solay. Anyghynda Múqang túspaldaghan «mening nәzik janym» - qazaq әdebiyetining býkil bolmys-bitimi. Búnday jauapkershiligi ýlken Úly Sózdi aitu - myng jylda bir tuatyn Múqaghaly sekildi arystargha ghana búiyrypty da, onyng mәni men mazmúnyna boylau keyingilerding peshenesine jazylypty. Týbi tereng júmbaqtyng qaltarysyn qanshalyqty sýze aldyq? Ol - býgingi әdebiyetting kóterilgen kenistigi, qazaq janynyng әuelgi estetikalyq talghamyna talpynysy bolmaq edi. Ókinishke qaray, ol biyikting aldyrta qoyatynday onay soqpaghy kózge shalynyp túrghan joq. Arghy zamandy aitpaghan kýnde de, Abaydan keyingi Shәkәrim, Maghjan, Iliyas, Sәken, Qasym, Múqaghali, Júmeken, Tólegen sekildi alyptar qalamy tudyrghan súrapyl energiyany ondy-soldy shashyp, «zamangha jaman bop kýilegen» estandy halimizge ne deyik?.. Oljas Sýleymenovtin: «Shekspir qúbylysy bolmasa, aghylshyn stanogi dýniyege kelmes edi», - degenin qaperge alsaq, aitpaghymyzdyng astary su betine qalqyp shyghady.

Uaqyt kóshi jyljyghan sayyn Múqaghaly Maqataevtyng bizge beymәlim qúpiyasy kýrdeli de syrly qalpynan jazbay, asqaqtay týspese, «bәrin bildik, týidik» dep esepteuge әues pendelik sanagha syyatyn týri joq. Aqiyq aqyn ózi de ony kózi tirisinde eskertken edi. «Mәngilikke ózimmen ala ketken, mening nәzik janymdy kim týsiner!?».  Qazaq әdebiyetining altyn bosaghasyn attaghan kez-kelgen qalam iyesining sharq úryp sheshimin izdeytin júmbaghy da osy bolmaq. «Nege?» deytini joq, aqiqaty solay. Anyghynda Múqang túspaldaghan «mening nәzik janym» - qazaq әdebiyetining býkil bolmys-bitimi. Búnday jauapkershiligi ýlken Úly Sózdi aitu - myng jylda bir tuatyn Múqaghaly sekildi arystargha ghana búiyrypty da, onyng mәni men mazmúnyna boylau keyingilerding peshenesine jazylypty. Týbi tereng júmbaqtyng qaltarysyn qanshalyqty sýze aldyq? Ol - býgingi әdebiyetting kóterilgen kenistigi, qazaq janynyng әuelgi estetikalyq talghamyna talpynysy bolmaq edi. Ókinishke qaray, ol biyikting aldyrta qoyatynday onay soqpaghy kózge shalynyp túrghan joq. Arghy zamandy aitpaghan kýnde de, Abaydan keyingi Shәkәrim, Maghjan, Iliyas, Sәken, Qasym, Múqaghali, Júmeken, Tólegen sekildi alyptar qalamy tudyrghan súrapyl energiyany ondy-soldy shashyp, «zamangha jaman bop kýilegen» estandy halimizge ne deyik?.. Oljas Sýleymenovtin: «Shekspir qúbylysy bolmasa, aghylshyn stanogi dýniyege kelmes edi», - degenin qaperge alsaq, aitpaghymyzdyng astary su betine qalqyp shyghady. Keshegi kenestik ker zamanda Múqang búl syrdy ashyq aitty:

Qazynam bar.

Qisapsyz shekteledi.

Qyzghanady bireuler, jek kóredi.

Bermeymin de, satpaymyn, kórsetpeymin!

Alam desen,

Aldymen zertte meni...

Múqaghaly qúbylysyn biz qanshalyqty iygiligimizge jarata aldyq? Mәsele osynda. Óleng men ómir ara qatynasyndaghy degdar júrttyng Kýn astyndaghy jarqyn bolashaghyn qalyptastyra alghan sәtte  Múqannyng barlyq qúpiyasy - «mәngilikke ózimen ala ketken» asylyna jaqyndaymyz. Múqaghalidy myng jyldyqtargha qúlash úratyn aqyn deytin sәuegeyligimizding ózegi osy boluy kerek. Al qazaq núrly keleshekke senetin halyq. Qysqasy, últ retinde qanshalyqty sapalyq dengeyge kóterile alsaq,  Múqaghaly poeziyasy býgingi bizding estetikalyq lәzzatpen ghana shektelgen kenistigimizden de aspanday týseri haq. Jaratushy IYem últtyng qúpiya kodyn sanauly ghana adamdardyng biluine mýmkindik beripti. Últ retinde ósuding búralang joly - әuliyelik búiyrghan túlghalar amanatyn әspetteumen ghana shektelgen «sory qalyng soqqy jegen peshenemizge» jazylmaghan...

«Abay-aqparat»

0 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1465
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3233
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5341