Senbi, 23 Qarasha 2024
Janalyqtar 2442 0 pikir 21 Jeltoqsan, 2011 saghat 04:32

Núrlybay Qoshamanúly. Tótenshe Tәuelsiz halyqtyq Komissiya qúryluy tiyis

Janaózen oqighasy bәrimizding qabyrghamyzdy qayystyrdy. Búl oqighanyng tuu sebepteri mening oiymsha, mynada:

Memleket tabysynyng 80 payyzyn qamtamasyz etetin elimizdegi múnay-gaz salasynyng 75 payyzyn shetel kompaniyalary óz iyeligende ústauda. Bir ghana Teniz kenishindegi Qazaqstannyng ýlesi bar bolghany 10-aq payyz. Osylay strategiyalyq nysan sanalatyn búl kenish ailaghy 2032 jylgha deyin sheteldikterge týpkilikti satyldy. Elde jazylghan zandardan, jazylmaghan zandar biyik túr. Manghystau múnayyna qojalyq etip otyrghan qytaylyqtar men T.Qúlybaev júmysshylar arasyndaghy enbek qatynastary turaly zannamany oryndamay otyr. Manghystau múnayshylary, halqy qosarlanghan eki jaqty qanaugha úshyrauda. Olar әleumettik jaghdayynyng auyrlyghy men tómen jalaqygha narazy.

Biylikting boyyn ýrey biylegeni sonshalyq osy uaqytqa sheyin olar múnayshylarmen kelisim oryndyghyna da otyrmady. «Qarajambas», «Ersay», «Ózenmúnaygaz» múnayshylary 7 ay boyy ereuilge shyqqanda «jergilikti biylik», «Qazaq Ýkimeti» olardyng talabyn oryndaudan bas tartty. Biylik, qúqyq qorghau organdary 7 ay boyy mәseleni sheshuding ornyna, kerisinshe, qoqan-loqqy  jasaumen keldi. Olardy osy aralyqta talay mәrte sotqa sýirep, әkimshilik jazalau sharalaryn qoldandy. Jazyqsyzdan júmysshylar júmystan shygharyldy. Ereuilshiler de halyq ta osynyng bәrinen әbden tityqtady. Áriyne, biylik tarapynan bolghan múnay belden basu halyqty ashyndyrdy.

Janaózen oqighasy bәrimizding qabyrghamyzdy qayystyrdy. Búl oqighanyng tuu sebepteri mening oiymsha, mynada:

Memleket tabysynyng 80 payyzyn qamtamasyz etetin elimizdegi múnay-gaz salasynyng 75 payyzyn shetel kompaniyalary óz iyeligende ústauda. Bir ghana Teniz kenishindegi Qazaqstannyng ýlesi bar bolghany 10-aq payyz. Osylay strategiyalyq nysan sanalatyn búl kenish ailaghy 2032 jylgha deyin sheteldikterge týpkilikti satyldy. Elde jazylghan zandardan, jazylmaghan zandar biyik túr. Manghystau múnayyna qojalyq etip otyrghan qytaylyqtar men T.Qúlybaev júmysshylar arasyndaghy enbek qatynastary turaly zannamany oryndamay otyr. Manghystau múnayshylary, halqy qosarlanghan eki jaqty qanaugha úshyrauda. Olar әleumettik jaghdayynyng auyrlyghy men tómen jalaqygha narazy.

Biylikting boyyn ýrey biylegeni sonshalyq osy uaqytqa sheyin olar múnayshylarmen kelisim oryndyghyna da otyrmady. «Qarajambas», «Ersay», «Ózenmúnaygaz» múnayshylary 7 ay boyy ereuilge shyqqanda «jergilikti biylik», «Qazaq Ýkimeti» olardyng talabyn oryndaudan bas tartty. Biylik, qúqyq qorghau organdary 7 ay boyy mәseleni sheshuding ornyna, kerisinshe, qoqan-loqqy  jasaumen keldi. Olardy osy aralyqta talay mәrte sotqa sýirep, әkimshilik jazalau sharalaryn qoldandy. Jazyqsyzdan júmysshylar júmystan shygharyldy. Ereuilshiler de halyq ta osynyng bәrinen әbden tityqtady. Áriyne, biylik tarapynan bolghan múnay belden basu halyqty ashyndyrdy.

Qazaq halqynyng Manghystaudaghy kóterilui eldegi әdiletsizdikke, jemqorlyqqa, basynugha qarsylyq. Áleumettik tendikti ornyqtyru. Búghan deyingi talaptarynda ereuelshi múnayshylar biylikting últtyq baylyqqa degen kózqarasy qatty alandaushylyq bildiretinin әldeneshe ret eskertti. Osy orayda, Manghystau halqy múnaydyng teng jartysyna ie bolyp otyrghan qytaylyqtardyng ýlesin memleket iyeligine qaytaru kerek dep sanaydy. Olardyng búl talabyn kim búrys der eken. Óz nesibemizdi nege biz ashqaraq qytaydyng aranyna saluymyz kerek. Múnday úry qoghamda osy mәsele tónireginde qúryshtay biriksek qana nәtiyjege jetemiz.

Oqigha býgingi sayasy biylik ómirlik manyzy bar mәselening týiinin sheshude qauqarsyz ekenin, jaghdaydy ushyqtyrmay retteu qabiletining joqtyghyn  taghy kórsetti. Aq adal jalaqysyn jemey, halyqtyq menshikti qaytaru jóninde «súrau» kótergen jazyqsyz halyqqa qarsy oq attyq. Eki jaqty әleumettik qanaudyng terendeui týpting týbinde «qanalushy tap» tarapynan әleumettik narazylyqtardy tudyratyny - aksioma.

Bir oqyrman «Maidan.kz» caytynda psiholog A.Maslou adam qajettilikterin ing ishinde mynalardy bólip kórsetetinin keltiripti: 1) fiziologiyalyq (tagham, su, úiqy, túrghyn ýi, densaulyq jәne t.b.); 2) qauipsizdik, bolashaghyna degen senimdilik; 3) qanday da bir qauymdastyqta bolu (otbasy, kompaniya, dostar, újym jәne s.s.); 4) qúrmetteu, moyyndau;  5) ózin kórsetu, óz mýmkindikterin jýzege asyru, ruhany qajettilikter. Jeti aidan beri alanda túrghan múnayshylar múnyng bәrinen ada boldy. Osynday adamy qajettilikten ada bolyp, ar-namysyna tiygen kemsitulerding bәrin basynan ótkerip keldi. Demek, sebepsiz eshtene bolmaydy eken.

Múnyng barlyghy qazirgi biyligi jýrgizip otyrghan teris ekonomikalyq sayasatynyng «jemisi». Jaghday búdan әri shiyelenise beretin bolsa elde túraqsyzdyq ornyghady. Manghystau halqynyng tolquyn polisiyamen, әskermen, qaru kýshimen toqtatamyn degen niyetti dereu toqtatu kerek.

Manghystau júmysshylarynyng talaby býgin de, erteng de jalghasyn tabady. Olar ondy nәtiyjege jetpey tynbaydy. Olay bolsa, Manghystauda qalyptasqan jaghdaygha baylanysty qúramyna sayasy partiyalar, tәuelsiz kәsipodaq, qoghamdyq úiymdar, sheteldik sarapshylar, evroparlament ókilderi, múnay-gaz jәne ózge de óndirushi salalardyng tәuelsiz sarapshylary bar «Tótenshe Tәuelsiz halyqtyq Komissiya» qúryluy qajet.

Ishki budjetimiz bar joghy 50 milliardtyng o jaghy men bú jaghy bolsa, syrtqy qaryzymyz 120 milliardtan asyp jyghyldy. Búl qaryzdy kim qaytarady? Úrpaghymyzdyng moynyna artyp baramyz ba? Aldynda aidaghan maly joq, kók tiyn jinaghy joq, kýii týgili basynda ýii joq aitaqyrda otyrghan balalarymyz ol qaryzdan qalay qútylmaq? Álde Qazaqstandy tu-talaqay etip súraghangha bólip beremiz be? Mәskeulik jazushy V Erofeev: «K nam prishla svoboda s banditskim lisom» - dep aitqanday, bizge osynday erkindik, jalanqiya demokratiya qajet pe? Endeshe, qashanghy búghyp otyra beremiz.

0 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1468
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3243
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5395