Núra Matay. Bir adamnyng ózin ýsh ret atuy, Janaózendegi «terrorizm» jәne múnayyshynyng basyna tigilgen bәige
Janaózen oqighasyna 10 kýn toldy. Oqigha qoghamdy ekige bólude. Birinshisi, oqighagha qatysty biylikting mәn-jay tolyq zerttelmey, anyqtalmay jatyp birden kesip-piship bergen baghasyna bas iyzegender. Ekinshisi, oqighany tekseru, tergeu, baghasyn beru, isting әdiletti týrde jýruin, atylghan oqtyng jәne atugha búiryq bergen adamnyng jazalanuyn talap etushiler. Áriyne, qoghamnyng búrynda birtútas bolyp, birlikte túrghany shamaly edi. Sóitip, Janaózen biylik pen qoghamnyng arasyndaghy onsyz da joq senimdi birjolata ýzdi.
On kýnning ishinde ghalamtor arqyly oqighagha qatysty týrli beynetaspalar tarady. Elge biylik qana qarap, kýzep-týzep taratatyn aqparat pen balama aqparattyng aq-qarasyn kóre alatyn, ajyrata alatyn mýmkindik tudy. Biraq, qogham bәribir týrli әleumettik jeliler men sayttarda ashynghan, yzaly pikir jazyp qaldyrudan әrige bara almauda. Boydaghy sayasy ýrey júrtty jýgendep ústap jiberer emes. Dese de, qoghamnyng ishki qarsylyghy kýshti ekeni bayqaldy.
On kýnning ishinde qoghamdyq-sayasy úiymdar qarymta qimylgha kóship, Janaózen oqighasyna baylanysty qoghamdyq komissiya qúrysty. Alayda, Janaózenge jete almady. Al, azamattyq qogham ókilderi jaralylar ýshin qan tapsyru, kómekke qarajat jinau sekildi istermen ainalysty.
Janaózen oqighasyna 10 kýn toldy. Oqigha qoghamdy ekige bólude. Birinshisi, oqighagha qatysty biylikting mәn-jay tolyq zerttelmey, anyqtalmay jatyp birden kesip-piship bergen baghasyna bas iyzegender. Ekinshisi, oqighany tekseru, tergeu, baghasyn beru, isting әdiletti týrde jýruin, atylghan oqtyng jәne atugha búiryq bergen adamnyng jazalanuyn talap etushiler. Áriyne, qoghamnyng búrynda birtútas bolyp, birlikte túrghany shamaly edi. Sóitip, Janaózen biylik pen qoghamnyng arasyndaghy onsyz da joq senimdi birjolata ýzdi.
On kýnning ishinde ghalamtor arqyly oqighagha qatysty týrli beynetaspalar tarady. Elge biylik qana qarap, kýzep-týzep taratatyn aqparat pen balama aqparattyng aq-qarasyn kóre alatyn, ajyrata alatyn mýmkindik tudy. Biraq, qogham bәribir týrli әleumettik jeliler men sayttarda ashynghan, yzaly pikir jazyp qaldyrudan әrige bara almauda. Boydaghy sayasy ýrey júrtty jýgendep ústap jiberer emes. Dese de, qoghamnyng ishki qarsylyghy kýshti ekeni bayqaldy.
On kýnning ishinde qoghamdyq-sayasy úiymdar qarymta qimylgha kóship, Janaózen oqighasyna baylanysty qoghamdyq komissiya qúrysty. Alayda, Janaózenge jete almady. Al, azamattyq qogham ókilderi jaralylar ýshin qan tapsyru, kómekke qarajat jinau sekildi istermen ainalysty.
Bekerde últaralyq tatulyqty úrandatyp, júmaq Qazaqstan turaly aitudan jalyqpaytyn ózge etnostyq toptardyng úiymdary men olardyng ýlken ýii assambleya Janaózen turaly jaq ashpady. Ya, quanghany, ya qayghyrghany belgisiz.
On kýnning ishinde biylik Janaózenge «búzaqylar, nasha men araqtyng әserindegi top» dep isting anyq-qanyghyna jetpey, zerttemey, sotsyz birden bagha berdi. Búl az degendey Manghystau oblysynyng әkimi Bauyrjan Múhametjanov: «Men tórt jyl boyyna ishki ister ministri boldym, talay ýlken isterdi tergep-tekserdim, kez kelgen qylmys býgin bolmasa, erteng ashylady. Búl - arnayy dayyndalghan prosess. Biz barlyq qisyndy, sonymen birge shetelden shyqty degen boljamdy da tekseremiz jәne aitylyp jatqan adamdardyng yqpaly jóninde de tergeledi. Tergeu amaldary qisyndy qorytyndygha keledi. Búl - naghyz terrorizm» dedi (Azattyqradiosy).
Álbette, Múhametjanov myrzanyng ózi aitqanday onyng «talay ýlken isterdi tergep-teksergenin» jalpaq júrt jaqsy biledi. Sol ýlken isting birining qortyndysy «Ózin-ózi ýsh ret atqan» bolyp shyqqanyn da eshkim úmytqan joq.
Sózine qaraghanda, Bauyrjan Múhametjanov ózin әli ishki ister ministri sezinetin syqyldy. Áytpese, aq-qarasyn sot sheship, sot baghasyn beretin isti «Búl - naghyz terrorizm» deui qay sasqany. Ákimning mindeti - aimaqtyng tynyshtyghyn qamtamasyz etu, Janaózendi qalpyna keltiru, ónir halqymen tyghys baylanysyp, elmen birge júmys isteu bolsa kerek edi.
Oqighagha qatysy boluy mýmkin degen kýdikpen 16 adamgha jergilikti biylik izdeu jariyalap, olardy tauyp bergen adamdargha arnayy syiaqy taghayyndaghan. Azattyq radiosy izdeu salynghan 26 adamnyng 16-synyng tizimin jariyalady.
1. Nataliya Ájighaliyeva
2. Múratbay Musinbaev
3. Janat Murinov
4. Baqytjan Murinov
5. Qanat Estebaev
6. Núrlan Týrkebaev
7. Orynbasar Týrkebaev
8. Erbol Bolysov
9. Estay Qarashaev
10. Bauyrjan Lepesov
11. Álihan Núrmetov
12. Shabdul Ótkelov
13. Ghaziz Meymanov
14. Aldonghar Teleqosov
15. Marat Rahmetbekov
16. Aqisa Orynbasynov
Osylaysha, basyna bәige tigip, «qylmysker» izdeytin kýige jettik. Búl ózi әbden eskirgen bolshieviktik tәsil.
Eng ókinishtisi - Janaózen oqighasy kýn sayyn qúbylyp, alanda atylghan oq pen oq atugha búiryq bergen adamdardy anyqtau mәselesi alystap bara jatyr...
«Abay-aqparat»