Seysenbi, 29 Qazan 2024
Janalyqtar 2553 0 pikir 11 Qantar, 2012 saghat 04:43

Quandyq Shamahayúly. Qazirgi dәuir biylmen ayaqtala ma?

Álem baspasózi men sayt, portal atauly «2012 jyly aqyr zaman bolady-mys» dep eki jyl boyy shulady.  Sol jylgha da aman-esen jettik. Negizi, ghalymdardyng mәlimdeuinshe, 2012 jyldyng jeltoqsan aiynyng 21-júldyzynda kýn jýiesindegi Saturn, Yupiyter, Mars jәne Jer ghalamshary bir qatargha sap týzeytin kórinedi. Múnday jaghday búryndary talay mәrte kezdeskenimen osy joly tek kýn jýiesi ghana emes, jalpy galaktika júldyzdary ortalyqtan tartylghan radius ispetti bir liniyagha qaz-qatar tiziledi eken. Dәl osy tústa kýn jýiesi qús joly arqyly ótip, Maya kýntizbesining tórtinshi dәuiri ayaqtalady desedi.

Múny negizi, jeltoqsannyng 31-i kýni saghattyng qos tili 12-ge kelip qabatasqanda jana jyl kelip kiredi deytin qazirgi senimmen úqsastyrugha bolady. Maya kýntizbesining bir dәuiri ayaqtalghanda jana zaman ornaydy degen simvoldyq senim búrynnan bar. Onyng ózi 26000 jylda bir ret qaytalanatyndyqtan erekshe kórinis sanalady.

Sondyqtan,  Mayalardyng tausylmas kýntizbesi, yaghni, Mesoamerikandyq jyl sanauynyng songhy kýni 2012 jyldyng 21-jeltoqsanyna dóp keletindigi keybir adamdardy ýreyge iytermelese kerek.  Alayda, adamzat óz tarihynda 26 týrli jyl sanau kýntizbesin jasap, ony әrtýrli kezde bastaghan eken. Olardyng ishindegi eng kónesi sanalatyn ebireylerding Hebrew atty jyl sanauy boyynsha biyl biz 5771 jylmen qauyshyp otyrmyz.

Álem baspasózi men sayt, portal atauly «2012 jyly aqyr zaman bolady-mys» dep eki jyl boyy shulady.  Sol jylgha da aman-esen jettik. Negizi, ghalymdardyng mәlimdeuinshe, 2012 jyldyng jeltoqsan aiynyng 21-júldyzynda kýn jýiesindegi Saturn, Yupiyter, Mars jәne Jer ghalamshary bir qatargha sap týzeytin kórinedi. Múnday jaghday búryndary talay mәrte kezdeskenimen osy joly tek kýn jýiesi ghana emes, jalpy galaktika júldyzdary ortalyqtan tartylghan radius ispetti bir liniyagha qaz-qatar tiziledi eken. Dәl osy tústa kýn jýiesi qús joly arqyly ótip, Maya kýntizbesining tórtinshi dәuiri ayaqtalady desedi.

Múny negizi, jeltoqsannyng 31-i kýni saghattyng qos tili 12-ge kelip qabatasqanda jana jyl kelip kiredi deytin qazirgi senimmen úqsastyrugha bolady. Maya kýntizbesining bir dәuiri ayaqtalghanda jana zaman ornaydy degen simvoldyq senim búrynnan bar. Onyng ózi 26000 jylda bir ret qaytalanatyndyqtan erekshe kórinis sanalady.

Sondyqtan,  Mayalardyng tausylmas kýntizbesi, yaghni, Mesoamerikandyq jyl sanauynyng songhy kýni 2012 jyldyng 21-jeltoqsanyna dóp keletindigi keybir adamdardy ýreyge iytermelese kerek.  Alayda, adamzat óz tarihynda 26 týrli jyl sanau kýntizbesin jasap, ony әrtýrli kezde bastaghan eken. Olardyng ishindegi eng kónesi sanalatyn ebireylerding Hebrew atty jyl sanauy boyynsha biyl biz 5771 jylmen qauyshyp otyrmyz.

Atalmysh kýn jaqyndaghan sayyn oghan zertteushilerding de ansarlary qatty auyp otyr. Ony jay әdettegi kýnderding qataryna qosqylary kelmeytinder kóp bolghanymen, dәl ne bolaryn aldyn ala eshkimning boljay almasy haq. Jalpy, ghasyrlar toghysynda, jana dәuirde erekshe aqyldy balalar dýniyege kelip, adamzatqa jaqsy túrmystyng negizin salyp beredi degendey dýniyeler diny әdebiyetterde kóp kezdesedi. Olardy Indigo balalar dep te ataydy. Shyn mәninde, qazirgi órkeniyet pen damu, jahandanu ýrdisi Indigo, yaghni, ózgeshe oilaytyn payym men psihologiyany qalyptastyryp jatuynyng ózi qyzyghushylyqty arttyra týsedi. Indigo jayyndaghy әngime jeke bir taqyrypqa arqau bolatyn mәsele.

Sonymen, 2012 jyl dýniyening aqyry ma?  Jalpy belgili bir dәuirding ayaqtaluy nemese bitui degenimiz onyng birjolata qúryp ketui degendi bildirmese kerek. Álem tarihynda qazirgi dәuirden de kóp órkeniyet, mәdeniyet atauly bolghanyn jәne onyng joyylghanyn aighaqtaytyn qanshama iz sayrap jatyr.

Dýniyejýzinde býginge deyin belgili bolyp anyqtalghan alghashqy Akkadtyq órkeniyet Tigr, Evfrat ózenderining ortasynda 4300 jylday búryn qúrylghan kórinedi. Qayta dәuirleuding shynyna shyqqan Akkad imperiyasynyng ghúmyry bar-joghy 100 jyldyq qana bolghan. Sayasy tartystar men qayshylyqtar Akkad imperiyasynyng kýireuine sebep bolghanyna ghalymdar san jyldar boyy nyq senimdi bolghan. Alayda, jogharyda atalghan qos ózenning angharyna zertteu jýrgizgen aua-rayyn zertteushiler men arheologtardyng birlesken júmys toby imperiya qúrydymgha ketken sol kezende aimaqta auanyng ylghaldyq kólemi kýrt tómen bolghanyn anyqtaghan. Osylaysha, Akkad imperiyasynyng kýireuine basty ról atqarghan faktor qúrghaqshylyq júty bolghandyghyna kóptegen ghalymdar kóz jetkizip otyr. Sonday-aq, akkadtyqtarmen qatar ghúmyr keshken mysyrlyqtar, Anda taulary men Titakaka kólining jaghalauyndaghy ejelgi órkeniyet olardan song 800-ge juyq jyldan keyin, al, әigili Maya órkeniyeti de kezinde tabighy tosyn ózgeristerding saldarynan adamzat tarihynyng betinen óshirilgeni jayyndaghy boljamdar shyndyqqa ainala bastaghan siyaqty.

Ejelgi órkeniyetti tas-talqan etken tabighy apattar ónerkәsiptik, qoghamdyq damuymyzdy bәlkim, myndaghan jyldargha keri tartqan da shyghar. Tabighat pen ghalamdyq ózgeristerding syrlary barghan sayyn kýrdeli bolyp, qúpiyalana týsude. Adamdar әreketining qateligi saldarynan ghalamdyq jylynudyng bastaluy adamzat bolashaghyna eleuli qater tóndirip otyr.  Onyng syryna ýnilsek, kýn energiyasyn jer sharynyng aua qysymynan shygharmay ústap túratyn element bolady eken. Eger ol bolmasa kýn qatty suytyp, jer betinde tirshilikting izi qalmaydy. Al, sol element kólemining úlghangyn biz býginde ghalamdyq jylynu dep atap jýrmiz. Onyng da óz kezeginde zardaby bolmay qoymaydy.

Sonda aua-rayy ózgerisindegi jalghyz faktordyng ózi әlemde asa iri problema tudyryp otyrghanyn angharugha bolady. Ystyq auada sudan bólinetin budyng mol saqtalatyny belgili.  Aua-rayyn boljaushylardyng jasaghan aldyn ala esepteri boyynsha jana ghasyrda ejelden qúrghaqshylyq jaylaghan jerlerdi odan ary quanshylyq jaylasa, ylghaldy ónirler topan sudan kóz ashpay qalu qaupi bar. Búl qazirding ózinde aua-rayynyng yqpalyn qatty sezine bastaghan әlem elderi ýshin qorqynysh tudyryp otyr.

Aytalyq, nebary jýz-aq jyldan keyin Europa, Jerorta tenizi ónirleri, Meksika, AQSh-tyng ontýstik bóligi, Kanada, shyghys Afrika men Avstraliyanyng shyghys aimaqtary qazirgiden de edәuir qúrghaqtana týspek. Egistikting azghana bóligi ghana sulandyru jýiesimen qamtylghan bizding jaghday ne bolmaq.

Álemdegi kedeylerding kóbi shoghyrlanghan Afrika, Aziya aumaghynyng mekenderi  tabighy ózgeriske asa sezimtal. Auanyn, jer qyrtysynyn, sudyn  lastanuy men onyng tapshylyghy qazirding ózinde ótkir problemagha ainaldy.  Qysy qatty, jazy shilingir ónirlerde júttyng qaupi basym. Jylynudan auada payda bolatyn mólsherden tys ylghaldan jauyn-shashyn tym kóbeygende keuip-qansyghan jerlerde alapat sel, tasqyn qauip tóndirmek. 1996-2005 jyldary bolghan kóshkin selderdi 1950-1980 jyldarmen salystyrghan ghalymdar onyng eki esege molayghanyn rastap otyr.

Al, soghan qaramastan keybir ónirlerde quashylyqtyng oryn aluy әlem halqynyng altydan bir bóligining susyz qaluy mýmkin ekendigine ghalymdar alandauly. Sebebi, múnyng sony sayasy túraqsyzdyqqa, bosqyndardyng tolassyz aghyluyna, soghys órtining tútanuyna әkelip soqtyruy yqtimal. Tayau Shyghys pen Afrikada múnday kórinister búrynan qylang bere bastaghan.  Oghan kóshpendi taypalar men eginshi diqandardyng arasyndaghy qaqtyghystardyng sony soghysqa ainalghan Dar-fur daghdarysy dәlel. Olardyng shiyenilisteri sugha qatysty daudan tuyndaghany belgili.

Mal jayylymy men egistik alqaptary arasyndaghy tensizdikter, qazba baylyqtardy paydalanushy ken oryndarynyng jónsiz әreketteri, gharysh kemeleri qaldyqtarynyng dala ekologiyasyna zalal keltirui sekildi problemalar der kezinde sheshimin tappasa, onday daghdarystan biz de shet qalmauymyz әbden mýmkin.

Ghalamdyq jylynu men adamdardyng jónsiz әreketteri saldarynan azyp-tozghan tabighat jayynda tandy tangha, kýndi kýnge úryp aitsang da tausylmasy anyq. Eng abzaly, ozyq progreske layyq tehnika men  tehnologiyany damytu, adamzat  Jer-Anasyn qalay talqandasa, dәl solay ony qalpyna keltire de alatyn qabilettilikke ýmit artu bolmaq.

Sondyqtan qúr boljamgha sýienip ýreylenuden, sary uayymgha salynudan góri tabighatty qútqarugha atsalysqanymyz әldeqayda tiyimdi bolmaq, meyli, erten-aq aqyrzaman bolsa da. «Týstik ómiring bolsa, keshtik malyndy ji» dep qazaq beker aitpaghan ghoy. Sondyqtan, tiri adam tirligin jasay bermek.

«Abay-aqparat»

0 pikir