الەم ءباسپاسوزى مەن سايت، پورتال اتاۋلى «2012 جىلى اقىر زامان بولادى-مىس» دەپ ەكى جىل بويى شۋلادى.  سول جىلعا دا امان-ەسەن جەتتىك. نەگىزى، عالىمداردىڭ مالىمدەۋىنشە، 2012 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنىڭ 21-جۇلدىزىندا كۇن جۇيەسىندەگى ساتۋرن، يۋپيتەر، مارس جانە جەر عالامشارى ءبىر قاتارعا ساپ تۇزەيتىن كورىنەدى. مۇنداي جاعداي بۇرىندارى تالاي مارتە كەزدەسكەنىمەن وسى جولى تەك كۇن جۇيەسى عانا ەمەس، جالپى گالاكتيكا جۇلدىزدارى ورتالىقتان تارتىلعان راديۋس ىسپەتتى ءبىر لينياعا قاز-قاتار تىزىلەدى ەكەن. ءدال وسى تۇستا كۇن جۇيەسى قۇس جولى ارقىلى ءوتىپ، مايا كۇنتىزبەسىنىڭ ءتورتىنشى ءداۋىرى اياقتالادى دەسەدى.

مۇنى نەگىزى، جەلتوقساننىڭ 31-ءى كۇنى ساعاتتىڭ قوس ءتىلى 12-گە كەلىپ قاباتاسقاندا جاڭا جىل كەلىپ كىرەدى دەيتىن قازىرگى سەنىممەن ۇقساستىرۋعا بولادى. مايا كۇنتىزبەسىنىڭ ءبىر ءداۋىرى اياقتالعاندا جاڭا زامان ورنايدى دەگەن سيمۆولدىق سەنىم بۇرىننان بار. ونىڭ ءوزى 26000 جىلدا ءبىر رەت قايتالاناتىندىقتان ەرەكشە كورىنىس سانالادى.

سوندىقتان،  مايالاردىڭ تاۋسىلماس كۇنتىزبەسى، ياعني، مەسوامەريكاندىق جىل ساناۋىنىڭ سوڭعى كۇنى 2012 جىلدىڭ 21-جەلتوقسانىنا ءدوپ كەلەتىندىگى كەيبىر ادامداردى ۇرەيگە يتەرمەلەسە كەرەك.  الايدا، ادامزات ءوز تاريحىندا 26 ءتۇرلى جىل ساناۋ كۇنتىزبەسىن جاساپ، ونى ءارتۇرلى كەزدە باستاعان ەكەن. ولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ كونەسى سانالاتىن ەبىرەيلەردىڭ Hebrew اتتى جىل ساناۋى بويىنشا بيىل ءبىز 5771 جىلمەن قاۋىشىپ وتىرمىز.

الەم ءباسپاسوزى مەن سايت، پورتال اتاۋلى «2012 جىلى اقىر زامان بولادى-مىس» دەپ ەكى جىل بويى شۋلادى.  سول جىلعا دا امان-ەسەن جەتتىك. نەگىزى، عالىمداردىڭ مالىمدەۋىنشە، 2012 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنىڭ 21-جۇلدىزىندا كۇن جۇيەسىندەگى ساتۋرن، يۋپيتەر، مارس جانە جەر عالامشارى ءبىر قاتارعا ساپ تۇزەيتىن كورىنەدى. مۇنداي جاعداي بۇرىندارى تالاي مارتە كەزدەسكەنىمەن وسى جولى تەك كۇن جۇيەسى عانا ەمەس، جالپى گالاكتيكا جۇلدىزدارى ورتالىقتان تارتىلعان راديۋس ىسپەتتى ءبىر لينياعا قاز-قاتار تىزىلەدى ەكەن. ءدال وسى تۇستا كۇن جۇيەسى قۇس جولى ارقىلى ءوتىپ، مايا كۇنتىزبەسىنىڭ ءتورتىنشى ءداۋىرى اياقتالادى دەسەدى.

مۇنى نەگىزى، جەلتوقساننىڭ 31-ءى كۇنى ساعاتتىڭ قوس ءتىلى 12-گە كەلىپ قاباتاسقاندا جاڭا جىل كەلىپ كىرەدى دەيتىن قازىرگى سەنىممەن ۇقساستىرۋعا بولادى. مايا كۇنتىزبەسىنىڭ ءبىر ءداۋىرى اياقتالعاندا جاڭا زامان ورنايدى دەگەن سيمۆولدىق سەنىم بۇرىننان بار. ونىڭ ءوزى 26000 جىلدا ءبىر رەت قايتالاناتىندىقتان ەرەكشە كورىنىس سانالادى.

سوندىقتان،  مايالاردىڭ تاۋسىلماس كۇنتىزبەسى، ياعني، مەسوامەريكاندىق جىل ساناۋىنىڭ سوڭعى كۇنى 2012 جىلدىڭ 21-جەلتوقسانىنا ءدوپ كەلەتىندىگى كەيبىر ادامداردى ۇرەيگە يتەرمەلەسە كەرەك.  الايدا، ادامزات ءوز تاريحىندا 26 ءتۇرلى جىل ساناۋ كۇنتىزبەسىن جاساپ، ونى ءارتۇرلى كەزدە باستاعان ەكەن. ولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ كونەسى سانالاتىن ەبىرەيلەردىڭ Hebrew اتتى جىل ساناۋى بويىنشا بيىل ءبىز 5771 جىلمەن قاۋىشىپ وتىرمىز.

اتالمىش كۇن جاقىنداعان سايىن وعان زەرتتەۋشىلەردىڭ دە اڭسارلارى قاتتى اۋىپ وتىر. ونى جاي ادەتتەگى كۇندەردىڭ قاتارىنا قوسقىلارى كەلمەيتىندەر كوپ بولعانىمەن، ءدال نە بولارىن الدىن الا ەشكىمنىڭ بولجاي الماسى حاق. جالپى، عاسىرلار توعىسىندا، جاڭا داۋىردە ەرەكشە اقىلدى بالالار دۇنيەگە كەلىپ، ادامزاتقا جاقسى تۇرمىستىڭ نەگىزىن سالىپ بەرەدى دەگەندەي دۇنيەلەر ءدىني ادەبيەتتەردە كوپ كەزدەسەدى. ولاردى ينديگو بالالار دەپ تە اتايدى. شىن مانىندە، قازىرگى وركەنيەت پەن دامۋ، جاھاندانۋ ءۇردىسى ينديگو، ياعني، وزگەشە ويلايتىن پايىم مەن پسيحولوگيانى قالىپتاستىرىپ جاتۋىنىڭ ءوزى قىزىعۋشىلىقتى ارتتىرا تۇسەدى. ينديگو جايىنداعى اڭگىمە جەكە ءبىر تاقىرىپقا ارقاۋ بولاتىن ماسەلە.

سونىمەن، 2012 جىل دۇنيەنىڭ اقىرى ما؟  جالپى بەلگىلى ءبىر ءداۋىردىڭ اياقتالۋى نەمەسە ءبىتۋى دەگەنىمىز ونىڭ ءبىرجولاتا قۇرىپ كەتۋى دەگەندى بىلدىرمەسە كەرەك. الەم تاريحىندا قازىرگى داۋىردەن دە كوپ وركەنيەت، مادەنيەت اتاۋلى بولعانىن جانە ونىڭ جويىلعانىن ايعاقتايتىن قانشاما ءىز سايراپ جاتىر.

دۇنيەجۇزىندە بۇگىنگە دەيىن بەلگىلى بولىپ انىقتالعان العاشقى اككادتىق وركەنيەت تيگر، ەۆفرات وزەندەرىنىڭ ورتاسىندا 4300 جىلداي بۇرىن قۇرىلعان كورىنەدى. قايتا داۋىرلەۋدىڭ شىڭىنا شىققان اككاد يمپەرياسىنىڭ عۇمىرى بار-جوعى 100 جىلدىق قانا بولعان. ساياسي تارتىستار مەن قايشىلىقتار اككاد يمپەرياسىنىڭ كۇيرەۋىنە سەبەپ بولعانىنا عالىمدار سان جىلدار بويى نىق سەنىمدى بولعان. الايدا، جوعارىدا اتالعان قوس وزەننىڭ اڭعارىنا زەرتتەۋ جۇرگىزگەن اۋا-رايىن زەرتتەۋشىلەر مەن ارحەولوگتاردىڭ بىرلەسكەن جۇمىس توبى يمپەريا قۇرىدىمعا كەتكەن سول كەزەڭدە ايماقتا اۋانىڭ ىلعالدىق كولەمى كۇرت تومەن بولعانىن انىقتاعان. وسىلايشا، اككاد يمپەرياسىنىڭ كۇيرەۋىنە باستى ءرول اتقارعان فاكتور قۇرعاقشىلىق جۇتى بولعاندىعىنا كوپتەگەن عالىمدار كوز جەتكىزىپ وتىر. سونداي-اق، اككادتىقتارمەن قاتار عۇمىر كەشكەن مىسىرلىقتار، اندا تاۋلارى مەن تيتاكاكا كولىنىڭ جاعالاۋىنداعى ەجەلگى وركەنيەت ولاردان سوڭ 800-گە جۋىق جىلدان كەيىن، ال، ايگىلى مايا وركەنيەتى دە كەزىندە تابيعي توسىن وزگەرىستەردىڭ سالدارىنان ادامزات تاريحىنىڭ بەتىنەن وشىرىلگەنى جايىنداعى بولجامدار شىندىققا اينالا باستاعان سياقتى.

ەجەلگى وركەنيەتتى تاس-تالقان ەتكەن تابيعي اپاتتار ونەركاسىپتىك، قوعامدىق دامۋىمىزدى بالكىم، مىڭداعان جىلدارعا كەرى تارتقان دا شىعار. تابيعات پەن عالامدىق وزگەرىستەردىڭ سىرلارى بارعان سايىن كۇردەلى بولىپ، قۇپيالانا تۇسۋدە. ادامدار ارەكەتىنىڭ قاتەلىگى سالدارىنان عالامدىق جىلىنۋدىڭ باستالۋى ادامزات بولاشاعىنا ەلەۋلى قاتەر ءتوندىرىپ وتىر.  ونىڭ سىرىنا ۇڭىلسەك، كۇن ەنەرگياسىن جەر شارىنىڭ اۋا قىسىمىنان شىعارماي ۇستاپ تۇراتىن ەلەمەنت بولادى ەكەن. ەگەر ول بولماسا كۇن قاتتى سۋىتىپ، جەر بەتىندە تىرشىلىكتىڭ ءىزى قالمايدى. ال، سول ەلەمەنت كولەمىنىڭ ۇلعايۋىن ءبىز بۇگىندە عالامدىق جىلىنۋ دەپ اتاپ ءجۇرمىز. ونىڭ دا ءوز كەزەگىندە زاردابى بولماي قويمايدى.

سوندا اۋا-رايى وزگەرىسىندەگى جالعىز فاكتوردىڭ ءوزى الەمدە اسا ءىرى پروبلەما تۋدىرىپ وتىرعانىن اڭعارۋعا بولادى. ىستىق اۋادا سۋدان بولىنەتىن بۋدىڭ مول ساقتالاتىنى بەلگىلى.  اۋا-رايىن بولجاۋشىلاردىڭ جاساعان الدىن الا ەسەپتەرى بويىنشا جاڭا عاسىردا ەجەلدەن قۇرعاقشىلىق جايلاعان جەرلەردى ودان ارى قۋاڭشىلىق جايلاسا، ىلعالدى وڭىرلەر توپان سۋدان كوز اشپاي قالۋ قاۋپى بار. بۇل قازىردىڭ وزىندە اۋا-رايىنىڭ ىقپالىن قاتتى سەزىنە باستاعان الەم ەلدەرى ءۇشىن قورقىنىش تۋدىرىپ وتىر.

ايتالىق، نەبارى ءجۇز-اق جىلدان كەيىن ەۋروپا، جەرورتا تەڭىزى وڭىرلەرى، مەكسيكا، اقش-تىڭ وڭتۇستىك بولىگى، كانادا، شىعىس افريكا مەن اۆستراليانىڭ شىعىس ايماقتارى قازىرگىدەن دە ەداۋىر قۇرعاقتانا تۇسپەك. ەگىستىكتىڭ ازعانا بولىگى عانا سۋلاندىرۋ جۇيەسىمەن قامتىلعان ءبىزدىڭ جاعداي نە بولماق.

الەمدەگى كەدەيلەردىڭ كوبى شوعىرلانعان افريكا، ازيا اۋماعىنىڭ مەكەندەرى  تابيعي وزگەرىسكە اسا سەزىمتال. اۋانىڭ، جەر قىرتىسىنىڭ، سۋدىڭ  لاستانۋى مەن ونىڭ تاپشىلىعى قازىردىڭ وزىندە وتكىر پروبلەماعا اينالدى.  قىسى قاتتى، جازى شىلىڭگىر وڭىرلەردە جۇتتىڭ قاۋپى باسىم. جىلىنۋدان اۋادا پايدا بولاتىن مولشەردەن تىس ىلعالدان جاۋىن-شاشىن تىم كوبەيگەندە كەۋىپ-قاڭسىعان جەرلەردە الاپات سەل، تاسقىن قاۋىپ توندىرمەك. 1996-2005 جىلدارى بولعان كوشكىن سەلدەردى 1950-1980 جىلدارمەن سالىستىرعان عالىمدار ونىڭ ەكى ەسەگە مولايعانىن راستاپ وتىر.

ال، سوعان قاراماستان كەيبىر وڭىرلەردە قۋاشىلىقتىڭ ورىن الۋى الەم حالقىنىڭ التىدان ءبىر بولىگىنىڭ سۋسىز قالۋى مۇمكىن ەكەندىگىنە عالىمدار الاڭداۋلى. سەبەبى، مۇنىڭ سوڭى ساياسي تۇراقسىزدىققا، بوسقىنداردىڭ تولاسسىز اعىلۋىنا، سوعىس ءورتىنىڭ تۇتانۋىنا اكەلىپ سوقتىرۋى ىقتيمال. تاياۋ شىعىس پەن افريكادا مۇنداي كورىنىستەر بۇرىنان قىلاڭ بەرە باستاعان.  وعان كوشپەندى تايپالار مەن ەگىنشى ديقانداردىڭ اراسىنداعى قاقتىعىستاردىڭ سوڭى سوعىسقا اينالعان دار-فۋر داعدارىسى دالەل. ولاردىڭ شيەنىلىستەرى سۋعا قاتىستى داۋدان تۋىنداعانى بەلگىلى.

مال جايىلىمى مەن ەگىستىك القاپتارى اراسىنداعى تەڭسىزدىكتەر، قازبا بايلىقتاردى پايدالانۋشى كەن ورىندارىنىڭ ءجونسىز ارەكەتتەرى، عارىش كەمەلەرى قالدىقتارىنىڭ دالا ەكولوگياسىنا زالال كەلتىرۋى سەكىلدى پروبلەمالار دەر كەزىندە شەشىمىن تاپپاسا، ونداي داعدارىستان ءبىز دە شەت قالماۋىمىز ابدەن مۇمكىن.

عالامدىق جىلىنۋ مەن ادامداردىڭ ءجونسىز ارەكەتتەرى سالدارىنان ازىپ-توزعان تابيعات جايىندا تاڭدى تاڭعا، كۇندى كۇنگە ۇرىپ ايتساڭ دا تاۋسىلماسى انىق. ەڭ ابزالى، وزىق پروگرەسكە لايىق تەحنيكا مەن  تەحنولوگيانى دامىتۋ، ادامزات  جەر-اناسىن قالاي تالقانداسا، ءدال سولاي ونى قالپىنا كەلتىرە دە الاتىن قابىلەتتىلىككە ءۇمىت ارتۋ بولماق.

سوندىقتان قۇر بولجامعا سۇيەنىپ ۇرەيلەنۋدەن، سارى ۋايىمعا سالىنۋدان گورى تابيعاتتى قۇتقارۋعا اتسالىسقانىمىز الدەقايدا ءتيىمدى بولماق، مەيلى، ەرتەڭ-اق اقىرزامان بولسا دا. «تۇستىك ءومىرىڭ بولسا، كەشتىك مالىڭدى جي» دەپ قازاق بەكەر ايتپاعان عوي. سوندىقتان، ءتىرى ادام تىرلىگىن جاساي بەرمەك.

«اباي-اقپارات»