Seysenbi, 29 Qazan 2024
Janalyqtar 3361 0 pikir 16 Qantar, 2012 saghat 05:19

Ghabit ZÚLHAROV. JER AUDARYLUShYNYNG JAZBALARY. ANAMA HAT «OMBY. 1846 JYLDYNG 8 MAMYRY.

«Biz endi birneshe minuttan keyin jol ýstinde bolamyz. Nóker, jýk attary, kazaktardan qúralghan jasauyl - bәri de saqaday say. Tek saparlas serigimning әieli, balalary men qyzmetkerlerining jylap-syqtaushylarymen ózining de kóz jasyn qúrghata almay túrghany ghana bizdi Ombyda sәl kidirte týsude.
Janúyaly adamnyng óz otbasynan úzap shyghardaghy osynau qoshtasu sәtinde, men de, qymbatty anashym, saghan amanshylyq tilegen sәtimdi taghy da jolday otyryp, ózinning aq tileuli batannyng shapaghatynda bolatynymyzdy aitqym keledi.
Meni alda qiyndyghy men qolaysyizdyghy mol úzaq sapar kýtip túr. Mýmkin, onyng qauipti boluy da yqtimal. Búl mening búdan birneshe jyl búryn órkeniyetti Evropany aralaghan sayahatyma mýlde úqsamaydy. Men endi, tipti, belgisiz el - qazaq dalasyn boylay sapar shegemin.Qolyma qaru alyp, asau atpen ózenderdi keship, búghan deyin eshbir polyaktyng ayaghy tiymegen tau shynyna shyghamyn. Kóshpeli halyq ortasynda bolugha bel bayladym. Sóitse de, búl sapar meni eshbir ýreylendirmeydi. Aldaghy saparymdy bir tәnirge siyna otyryp qabyl aldym. Demek búl mening osy joldaghy әr qadamymdy aq tileuli anamnyng dúghasy da qorghar dep senemin.
Sen mening arghymaq pen qayghym bol.
Sen maghan jol kórseter júldyzym bol!
(Bayron «Abidoss qalyndyghy»)
Taghy da qaytalap aitamyn, hosh sau túrynyz, sýiikti anashym! Barshanyzben qoshtasamyn, aman bolynyzdar»!

«Biz endi birneshe minuttan keyin jol ýstinde bolamyz. Nóker, jýk attary, kazaktardan qúralghan jasauyl - bәri de saqaday say. Tek saparlas serigimning әieli, balalary men qyzmetkerlerining jylap-syqtaushylarymen ózining de kóz jasyn qúrghata almay túrghany ghana bizdi Ombyda sәl kidirte týsude.
Janúyaly adamnyng óz otbasynan úzap shyghardaghy osynau qoshtasu sәtinde, men de, qymbatty anashym, saghan amanshylyq tilegen sәtimdi taghy da jolday otyryp, ózinning aq tileuli batannyng shapaghatynda bolatynymyzdy aitqym keledi.
Meni alda qiyndyghy men qolaysyizdyghy mol úzaq sapar kýtip túr. Mýmkin, onyng qauipti boluy da yqtimal. Búl mening búdan birneshe jyl búryn órkeniyetti Evropany aralaghan sayahatyma mýlde úqsamaydy. Men endi, tipti, belgisiz el - qazaq dalasyn boylay sapar shegemin.Qolyma qaru alyp, asau atpen ózenderdi keship, búghan deyin eshbir polyaktyng ayaghy tiymegen tau shynyna shyghamyn. Kóshpeli halyq ortasynda bolugha bel bayladym. Sóitse de, búl sapar meni eshbir ýreylendirmeydi. Aldaghy saparymdy bir tәnirge siyna otyryp qabyl aldym. Demek búl mening osy joldaghy әr qadamymdy aq tileuli anamnyng dúghasy da qorghar dep senemin.
Sen mening arghymaq pen qayghym bol.
Sen maghan jol kórseter júldyzym bol!
(Bayron «Abidoss qalyndyghy»)
Taghy da qaytalap aitamyn, hosh sau túrynyz, sýiikti anashym! Barshanyzben qoshtasamyn, aman bolynyzdar»!
Mine, alghashqy joldary dәl osynday hatpen bastalatyn kitaptyng alghash ret basylyp shyqqanyna artyq kemi joq 150 jyl bolyp otyr. Baqsaq, 19 ghasyrdyng ortasynda qazaq halqynyng әdet-ghúrpyn, salt-dәstýrin, auyz әdebiyetin ziyaly Evropa júrtshylyghyna tiyanaqty tanystyruda Sibir men Qazaqstangha aidalyp kelgen polyaktyng últ-azattyq qozghalysynyng ókilderi atqaryp ketken enbekteri erekshe.
Jiktep aitsaq, óz dәuirining arqaly aqyny Gustav Zelinskiy (1809-1881) halqymyzdyng sol kezendegi ómirinen «Qazaq», «Dala» atty eki romantikalyq poema jazsa, kezinde Semey qalasynda aidau merzimining jyldaryn ótkizgen, qúqyq ghylymdarynyng kandidaty, úly aqyn Abaydyng ruhany serikterining biri bolghan Severin Gross (1852-1899) «Qazaqtardyng ejelgi әdet-ghúryptary» degen enbegin bastyryp shyghardy (Peterburg,1886). Al polyaktyng belgili suretshisi Bronislav Zalesskiy (1820-1880) Qazaqstannyng batysynda toghyz jyl aidauda bolghan kezining bayandy belgisi retinde «Qazaq dalasynyng ómiri» atty suretti alibom jasaugha mýmkindik tapty (Pariyj, 1865).
Búlardyng ishindegi biregeyi Adolif Yanushkevich (1803-1857). A.Yanushkevich óz zamanyna say bilimdi de mәdeniyetti azamat bolghan. Polishadaghy Viylen uniyversiytetin oidaghyday bitirip, enbek jolyn múghalimdikten bastaghan ol, ózi túrghan Podoliya qalasyndaghy Seymge deputat ta bolyp saylanghan. Óz Otanyn janynday sýigen Yanushkevich patshalyq Reseyding otarshyl sayasatyna qarsy azattyq istermen de ashyq ainalysady. 1830 jyly A.Yanushkevich Polishadaghy patshalyq tәrtipke qarsy baghyttalghan qaruly kóterilisting bel ortasynda jýrip, qatty esinen tanyp, jaraly kýiinde tútqyngha týsedi.
1834 jyly Yanushkevich dvoryan ataghynan sot ýkimi boyynsha airylyp, ólim jazasyna kesiledi. Alayda sonynan búl ýkim sәl jenildenip, ol oralu merzimi mýlde kórsetilmegen Sibirge jer audaryldy. Yanushkevich aidaludyng alghashqy 12 jylyn Sibirde, qalghan merzimin Esilde, Ombyda ótkizedi.
1841 jyly ol Ombydaghy shekaralyq basqarmanyng qazaq bólimine auysugha rúqsat alady. Ol osy qyzmette jýrip, 1843 jyldan bastap qazaq dalasyna dýrsin-dýrsin sapargha shyghatyn orys ekspedisiyalarynyng qúramynda qatardaghy is jýrgizushi bolugha mýmkindik tabady. Sóitip Yanushkevich 1846 jyly osynday ekspedisiyamen jolgha shyghyp, Orta jәne Úly jýz qazaqtarymen kezdesedi.
Osy saparlarynan kórgenderi men bilgenderin ózining osynau alysta qalghan Polishadaghy tuystaryna hat arqyly bayandap otyrsa endi birazyn sol qalpynda kýndeligine týsirudi әdetine ainaldyrady. Ásirese ony qazaq elining meymandostyghy, tabighaty erekshe qyzyqtyrady.
1856 jyly I-Nikolay ólip, onyng ornyna bolghan jana patsha búrynghy polyak tútqyndaryna keshirim jasaydy. Búl kezde Yanushkevichting aidauda jýrgenine 24 jyl bolghan edi. Densaulyghynan birjola airylghan ol bosanghanyna bir jyl da tolmay tughan jerinde qaytys boldy. Yanushkevich búl dýniyeden ýilenbey ótken adam.
Esil boyynda Yanushkevichpen aidauda birge bolghan revolusioner, polyak aqyny G.Zelinskiy Parijge barghan bir saparynda sonda qonys audarghan onyng tuystaryna Adoliftyng qazaq dalasyndaghy saparynda jazghan barlyq hattary men kýndelikterin tabys etedi. Al tuystary óz kezeginde Yanushkevich esimin este qaldyru ýshin sol saparda jazghandarynyng bәrin jinap, óz qarajattarymen kitap etuge bel baylaydy.
Yanushkevich kitaby túnghysh ret 1846 jyly az taralymmen Parij qalasynda polyak tilinde jaryq kórdi. Eki bólimnen túratyn búl kitaptyng alghashqy bóliminde Yanushkevich ómiri jan-jaqty bayandalsa, eng songhy ekinshi bólim týgelimen onyng qazaq dalasyndaghy sapardyng hattary men kýndelikterinen túrady. Júrtshylyqtyng búl kitapqa degen talaby men yntasyn eskergen tuystary Yanushkevich kitabyn ekinshi ret 1875 jyly Berlin qalasynda da qaytadan basyp shyghartty. Búl jerde myna bir jaydy aita ketu jóni ózi súranyp túrghanday. Shetelde túryp jatqan orystyng belgili jazushysy IY.S.Turgenev 1863 jyly Baden - Badennen Reseyde ózine tanys әdebiyet synshysy P.A.Annenkovke: «Degeniniz bolsyn (búl óte manyzdy) Adolif Yanushkevichting «Qyrghyz dalasynan jazghandary» orys tiline audarylyp, jurnaldardyng birine basylghan ba, bilinizshi», -dep jazbasha súrau joldaghan.
Alayda patshalyq Reseyding otary bolghan Polishada da ony basyp shygharugha rúqsat berilmeydi. Sóitip jyl ótken sayyn kitap ta, onyng avtory da úmytylyp qala bergen. Jalpy búl kitap búryn da, tipti, býgingi Polishada da әli basylym kórgen joq. Tek 1963 jyl Qazaq memlekettik uniyversiytetining oqytushysy, dosent F.IY.Steklova 19 ghasyrdaghy polyak-qazaq әdeby baylanystaryn berile zertteu barysynda kezdeysoq Yanushkevichting qazaq eli turaly tanymdyq mәnge toly kólemdi bir kitap jazghanyn biledi. Ghalym ony tauyp alu maqsatymen polyak әriptesterine hat jazady. Amal ne, býgingi Polishada jogharydaghy eki basylymnyng bir ghana danasy saqtalyp qalghandyghy jәne ony el shetinen shygharudyng esh mýmkindigi joqqa tәn ekendigi turaly jauap alady.
Aqyrynda kóp izdenisting nәtiyjesinde Leningradtaghy M.E.Saltykov-Shedrin atyndaghy kitaphanadan Yanushkevichting 1875 jyly Berlin qalasynda basylghan kitaby tabylady. Mine, osy núsqa boyynsha F.M.Steklova 1966 jyly «Qazaqstan» baspasy arqyly Yanushkevich kitabyn polyak tilinen orysshagha audaryp, bastyryp shyghardy. Búdan keyin, arada 13 jyl ótkende 1979 jyly búl tuyndy Múqash Sәrsekeev audarmasymen tól tilimizde jaryq kórdi.
Yanushkevichting búl kitaby әdilin aitsaq, halqymyzdyng 19 ghasyrdyng ortasyndaghy әleumettik túrmysynan ýlken de mәndi derek beretin, tanymy mol tarihy tuyndy. Kitap negizinen Yanushkevichting tuystary men dostaryna jazghan hattarynan, әr kýngi sapardyng jay-japsaryn bayandaytyn kýndelikterimen aralasyp, alma-kezektesip tabighy tyghyz baylanysta qúrylghan. Ár hat, kýndelikting әr beti ózi kórip, payymdaghan oy eleginen tuyndaydy.
Áriyne Yanushkevich arnayy sayahattyng adamy emes. Sebepkerge dәneker degendey, Ombydaghy shekara bastyghy general V.Vishnevskiy (búl da polyak) basqarghan Orta jýzdi aralau ekspedisiyasyna barynsha sauattylyghy men jinaqtylyghy arqasynda iligui Yanushkevichti әjeptәuir sergitip tastaghan. 1846 jyldyng 8 mamyrynan 10 qazangha deyingi aralyqta Omby-Semey-Ayagóz-Lepsi-Shynghystau-Qarqaraly-Bayanauyl-Omby baghytyndaghy alty ay boyghy at arqasy, arba ýsti, damylsyz jýris, shyrghalan-shataq, biylik pen bitim, jan sanaghy men mal sanaghy, taghy basqa isterge Yanushkevich jandy kuәger bolady.
Búl orayda Yanushkevich bir ghana beyjay is jýrgizushi ghana emes, qayta qazaq dalasynda bolyp jatqan qúbylystargha ózining kózqarasyn, pikirin bildirushi - aghartushy - demokrat. Ol kýndeliginde patsha әkimderinin, qazaqtyng aqsýiek baylarynyng tartymsyz, nanymsyz qylyqtaryn әjualaydy, keleke etedi, qarapayym halyqqa jany ashidy, ish tartady.
Yanushkevich kitabynyng eng basty qúndy­ly­ghy ondaghy bayandalatyn jaylardyng naq­tylyghy men dәldiginde, oqighany qaz-qalpynda suretteuinde. Qazaqtyng sol kezdegi tolaghay túlghalary - Mәuke bi, agha súltan Qúnanbay, batyr Baraq, kýishi Tәttimbet, aqyndar Týbek, Janaq, Orynbay, Syrym batyr men Kenesary jóninde pikirlerin keng jazyp qaldyrghan.
Al Yanushkevich kitabynyng jazylu merzimi múnan da qúndy. Búlay deytinimiz, onyng osy bir sapary orystyng ataqty jihangezi N.M.Prjevaliskiyding 1885 jylghy Tiybet pen Qazaqstan jerlerin qamtyghan sayahatynan, sonday-aq, dәl osy jyly Sibir men qazaq dalasyn aralaghan saparlarynan 39 jyl búryn boldy. Tipti olar qazaq jerin aralau­dan shiyrek ghasyr búryn-aq, Yanushkevichting basylyp shyqqan osy bir kitaby arqyly Evropa júrtshylyghy qazaq túrmysy men onyng jeri, әdet-ghúryptary turaly jan-jaqty derekterdi, týsinikterdi oqyp ýlgerdi.
Nemese keshegi jatjúrttyq ghalymdar: Radlov, Levshiyn, Alektorov, Zataevichter qaldyryp ketken enbekter qazaq halqynyng bitim-bolmysyn, zer-zeiyinin tek ózderine tәn mamandyqtary túrghysynan әngimelese (biri auyz әdebiyetin, ekinshisi etnografiyasyn, ýshinshisi әn-kýiin, t.b.), al Yanushkevich kitabynda qazaq degen halyqtyng tabighaty baysaldy bayandalady. Búl kitaptan jas ta, kәri de oqy alatyn, kónilderi tolatyn dәiekti derekterdi kónilderine tiyanaqty úyalata alady. Demek Yanushkevich kitabynyng tanymdyq baghasy osynda dep aitugha tolyq qúqymyz bar.
Yanushkevich qazaq halqynyng salt-sanasyn qaz-qalpynda qaghaz betine qinalmay-aq týsire bilgen. Endeshe avtordyng ózi bayandap bersin.
«Dastarhan mәn-mәziri dúghamen bastalyp, dúghamen ayaqtalady. Bәri tap-tamasha ótti. Jandaral jinalghandarmen qoshtasyp, nókerlerimen birge kiyiz ýiden kete bergen kezde qalghan júrttyng shyrqy búzyldy. Ózderine tartylghan jylqy eti júmyrlaryna júghyn bolmaghan jalqy-jaqybaylar aqsýiekterden qalghan sarqytqa talasamyz dep, moldalar otyrghan ýiding shanyraghyn ortasyna týsirip ketti. Kópshilikting baghyna qaray búl qorqynyshty jaghday bolghan kezde eshkimning ómirine qauip-qater tónbegeni bylay túrsyn, otyrghandardyng birde-birining mandayyna syzat týsken joq. Bәrekeldi, qazaqtar jasay berinder!»
Iya, Yanushkevich ózimen aidauda bolghan, eline odan erterek oralghan revolusioner, aqyn serigi Gustav Zelinskiyge jazghan hatynyng (1846 jyly 12 mausymda Ayagózden joldanghan) qazaq halqyna degen qanshama ystyq yqylasy jatyr desenizshi.
«Búdan birneshe kýn búryn men ózara dýrdaraz eki ru ókilderi qaqtyghysularynyng kuәsi bolyp, eshqashanda Demosfen men Siyserondy estip jәne bilmegen sheshenderding sózderine qol soghuyma tura keldi. Al mening aldymda býgin tipti oqy da, jaza da almaytyn aqyndar óleng aityp otyr. Olar ózderining tang qalarlyqtay talanttarymen mening jýregim men janyma kóp nәrseni úyalatty. Al búlar jabayylar, taghy ma? Búl halyq ghúmyr boyy mal baghyp, bolashaqtan maqúrym qalmaq pa? Joq, olay emes! Búl imanday shyndyghym. Múnday talant iyeleri órkeniyetten әste tysqary qalmaq emes. Onyng ruhy kýnderding kýninde qazaq dalasyna jetip, jaryq otyn ýrley týser. Býginde jýdegen, qajyghan kóshpelilerding qazirde oghan shekesinen qarap otyrghan elder qataryna qosylar kýnderi de tuar».
Adolif ózi kórgen, jýrgen jerlerining әsem tabighatyn suretteuge de sheber-aq. Inisine jazghan hatynyng birinde ol qazaq taulary jóninde tómendegidey syr tógedi. «Alatau, Tarbaghatay jәne Shynghystau evropalyq Alipinin, Apenninning jәne Karpattyng aziyalyq inilerindey bolyp, maghan solardyng ontýstikten soltýstikke qaray alasara sozylyp jatqan mýsin silemderindey kórinis beredi. Alataugha qaraghanda Tarbaghatay jataghan ispettes. Tarbaghatay men Alataudy ózara salystyrghanda, týie men qoydy qatar jatqyzghanday eken. Tarbaghatay ózining úlylyghymen jәne jomart tabighatynyng әrtýrli baylyghymen qyzyqtyrsa, Alatau jolaushysyn búryn sondy kórmegen ghajayyp әdemiligimen elitedi. Al Shynghystaudyng tәkappar kerbezdegi men ýshin, tipti, alabóten».
Al Lepsi ónirinen sheshesine jazghan hatynda Yanushkevich: «Búl jerding súlulyghyn, tamyljyghan tabighatyn Sizge elestetu ýshin sonau Ombydan osynda jayau kelsem, tógilgen terim esh boldy demes edim. Dýniyede eshbir koroli múnday jerde túryp kórmegen. Jer ýstining júmaghynday. Átten, suretteuge búdan әri, tipti tilim jetpeydi», - dep aghynan jarylady.
Yanushkevich kitabynda úly Abaydyng әkesi agha súltan Qúnanbaydy keskindeui tipti keremet. «Búl da dala ónirine aty keng jayylghan adam. Qarapayym qazaqtyng balasy. Tabighat oghan kesek aqyl, ghajayyp es jәne jýirik til bergen. Isker, óz atalarynyng iygiligi turaly qam jeydi. Dala zandary men Qúran qaghidalarynyng jetik bilgiri. Qazaqtargha qatysty reseylik jarghylardy bes sausaghynday biledi. Qara qyldy qaq jarghan by jәne ónegeli músylman. Qarapayym Qúnanbay әuliyening danqyna bólengen. Odan aqyl súraugha jas ta, kәri de, kedey de, bay da shalghay auyldardan kelip jatady.
Bir top súltan men bes myrza bizding ýide bolyp shay ishti. Basqalargha yqpal etetin osy rulyq top jóninde: «Saray Pasqa, Pas saraygha tatidy» degen bizding polyak maqalyn aitsa bolar edi. Baraktyng qasynda aqsýiekter (súltandar) aqsýiek emes, súr bolyp kórinedi. Al barlyq baylar Qúnanbaydyng kebesin kiygizuge jaramaydy».
Qazaq halqynyng shyn dosy, Polishanyng parasatty perzenti A.Yanushkevichting artyna qaldyryp ketken búl múrasy býgingi úrpaqqa bagha jetpes barynsha qúndy kitap. Sóitse de qazirde ekining biri Yanushkevichting kim ekenin, onyng kitabynyng mәn-jayyn jete bile bermeydi. Óitkeni ol turaly kezinde jazylghan F.IY.Steklova maqalalarynan basqa tanymdyq derekter joqqa tәn. Búdan 45 jәne 32 jylday búryn orys jәne qazaq tilderinde bir retten shyqqan Yanushkevich shygharmasymen býgingi oqyrman jylasyp kóriserdey halde. Sebebi ol kitaptar tez taralyp, kezinde kóp oqylyp, tozyp bitkendikten, barynsha siyrek shygharmagha ainalyp ketti.
Barshagha mәlim, qanday bir sәtti audarma bolsyn, meyli ol on ret qayta audarylsyn, onyng asyl týpnúsqagha tenesui әste mýmkin emes. Aytalyq, keyingi bir ghasyr ishinde A.S.Pushkinning «Evgeniy Onegiyn» poemasy nemis tiline 6 ret, L.N.Tolstoydyng «Soghys jәne beybitshilik» epopeyasy japon tiline 14 ret qayta audarylsa da nemister men japondyqtar óz audarmalaryna joghary bagha beruden әli de aulaq. Múnday derekti qazaq topyraghynan da onay tabugha bolady. A.S.Pushkinning basqa shygharmalarynyng qazaq tiline audarylu jaylaryn sóz etpegenning ózinde, onyng «Kapitan qyzy» povesi býginge deyin tól tilimizge ýsh ret audaryldy. Nemese úly jazushymyz M.Áuezovting úly shygharmasy «Abay joly» epopeyasy elu jyldan keyin taghy da orys tiline qayta tәrjimalanuy da audarma tabighatyna tәn qúbylys bolsa kerek.
Audarma degennen shyghady. Búdan qyryq jylday búryn osy maqala iyesi Yanushkevich kitabynyng oryssha núsqasymen tanysqan alghashqy sәtte-aq shirkin, búl tuyndyny qalyng qazaq óz tilinde oqysa degen oigha jii shomushy edi. Osynday oidan, alshaqtay almaghan ol erteli-kesh qoly bos uaqyttarda óz betinshe Yanushkevich kitabyn tól tilimizge audara jýrgen edi.
Al 1976 jyly respublikamyzda «Jalyn» baspasy shanyraq kótergende osy joldardyng iyesi ózi audarghan Yanushkevich kitabynyng qazaq tilindegi núsqasyn sonda túnghysh ret tapsyrghan edi. Úzyn-yrghasy týgel audarma bolsa da, baspadaghylar ony orys tilindegi núsqagha sәikes kelinkiremeydi dep keri qaytarghan. Kóp úzamay, búl baspa Yanushkevich kitabynyng qazaq tilindegi núsqasyn basyp shyghardy. Áriyne búl Múqash Sәrsekeev audarmasy edi.
Sәrsekeev audarmasyn sol kezenning sәtti audarmasy dep túrsaq ta, ondaghy keybir sózderding qazaqsha balamasy qasandau, olardyng ishinde jansaq audarylghandary da barshylyq. Qazaq tilinde bayypty balamalary bar sózder bolsa da, olar sol orys nemese shet tilderindegidey audarylmay kete barghan. Jer-su, tipti bayyrghy keybir ru jәne adam attarynyng ózi de (mýmkin polyak tilindegi núsqadan Steklova da auytqy almaghan bolar) jartylay búrmalana basylghan. Áriyne ony týzetip jiberse, týpnúsqagha pәlendey ziyan kelmesi aitpasa da týsinikti. Tipti keybir taraular basyndaghy epigraftar da qazaqshalanbay qalghan. Múnyng bәri shyndap eskerse, týzetiler sharualar.
Mine, osynday Yanushkevich kitabyn audaru ainalasyndaghy beleng alghan osynday olqylyqtardy bolashaq jyldarda az da bolsa boldyrmau maqsatymen ol búdan on shaqty jyl búryn qayta tәrjimalaugha kiristi. Búl iste, әriyne onyng aldyndaghy alghashqy Sәrsekeev audarmasymen óz audarmasyn salys­tyryp, osy ekeuinen oryssha núsqagha barynsha jaqyn audarma shygharu sharuasy túrdy. Solay bolyp shyqty da.
Astana qalasynda audarma shygharu sharuasymen ainalysatyn «Audarma» baspasy 2002 jyly Zúlharov audarmasyn Sәrsekeev audarmasymen salystyryp saralap ekshegende onyng ýshten birine ózgeris engizgenin, sóitip songhy audarmany da óz aldyna derbes audarma dep baghalaugha negiz barlyghyn aighaqtady. Sol kezdegi Qazaqstan Respublikasy Mәdeniyet, aqparat jәne qoghamdyq kelisim ministrligine qarasty Baspa jәne poligrafiya jónindegi departamenti de búl audarmagha ong bagha berip, ony Yanushkevichting tughanyna 200 jyl tolatyn 2003 jyly basyp shygharugha sheshim shyghardy.
Sonday-aq, búl audarma Qazaqstan Respublikasy Ádilet ministrligining Sanatkerlik menshik qúqyghy jónindegi komiytette de talqylanyp, audarmashygha avtorlyq qúqyq beru jayy tiyanaqtaldy. Sóitip aqyrynda, Yanushkevichting kitaby Gh.Zúlharov audarghan núsqada 2003 jyly «Audarma» baspasynan «Qazaq dalasyna sapar turaly jazbalar» degen atpen 2000 dana taralymmen basylyp shyqty.
Orayy kelgen song aita ketken jón. 2003 jyly Yanushkevichting tughanyna 200 jyl toluyna oray Zúlharovtyng tikeley úsynystary boyynsha Astana, Semey jәne Ayagóz qalalaryndaghy bir-bir kóshege Yanushkevich esimi berildi. «Kazpochta» aksionerlik qoghamy da Zúlharovtyng tilegi boyynsha Yanushkevich sureti salynghan ashyq pochta kartochkasyn 1000 dana taralymmen shyghardy. Basylymy songhy jyldary tolyq ayaqtalghan jana kóptomdyq Qazaqstan Últtyq Ensiklopediyasynan da Yanushkevich turaly Gh.Zúlharovtyng tanymdyq anyqtamalyq maqalasyna oryn berildi. (2008, 10 tom, 317 bet).
Yanushkevich ainalasyndaghy týsinigimizdi odan әri terendete bayandasaq, onyng kitabyn aldaghy jyldary әlemning negizgi tilderine audartyp, memlekettik tapsyryspen shygharsa eshbir sókettigi joq. Sonday-aq Yanushkevich kitaby negizinde birneshe seriyaly kinofilim týsirude ózi súranyp túrghan sharuanyng biri. Óitkeni Yanushkevich jazbalarynyng әr joly selkeui joq dayyn ssenariy desek, qazaq elin nasihattaudyng búl da bir ónegeli joly. Aytpaqshy, Yanushkevichke arnap býgingi qazaq elining Astanasynda enseli eskertkish ornatsa da eshbir artyqshylyq joq. Sebebi ol búdan 150 jyl búryn «Aqmola - mәselen, býkil dalanyng bolashaq astanasy», - dep aishyqtap jazyp ketken.
Búl kólemdi maqalanyng jazylu sebebi osynday ornyqty oilardan tuyndady.

«Týrkistan», 2 qantar, 2012 jyl.

Shyghys Qazaqstan oblysy, Ayagóz qalasy

0 pikir