Qazaqstan Respublikasy Mәdeniyet jәne sport ministrligining Til sayasaty komiyteti men Sh.Shayahmetov atyndaghy «Til-Qazyna» últtyq ghylymiy-praktikalyq ortalyghy 2020 jylghy 4 qarashada «Jarnama tilindegi terminder qoldanysy» taqyrybynda respublikalyq әdistemelik onlayn seminar úiymdastyrdy.

«Bóten sózben bylghansa sóz arasy» demekshi, ghylym men bilim damyghan sayyn týrli termin arqyly tilimizge shet tilining sózderi dendep enetini belgili. Búl turaly Komiytet tóraghasy Ádilbek Kýneshanúly bylay dep atap kórsetti: «Terminologiyanyng ana tilimizdi әlemdik ghylym men bilimning joghary integrasiyalyq dengeyine say jetildiru baghytynda atqarar jýgi auyr.

Býgingi tanda jeke adamnyng aqparat alu kózderin qalyptastyratyn qúral retinde jarnamanyng orny airyqsha. Ana tilimizden balama sózder tabu jaghyna mәn bersek. Mәselen, halqymyzda «qolýzdik» degen keremet dәstýr bar, maghynasyna say jymdastyra paydalansa, ol nege osy mazmúndaghy ekonomikalyq terminge balama bola almaydy. Layyqtap qoldansa, tilimizge әbden sinisti bolghan «degustasiyany» «dәmin alshy», «dәmin kórding be» degen últymyzdyng úghymyna jaqyn sózder almastyra alady dep oilaymyn.

2003 jylghy 19 jeltoqsanda qabyldanghan «Jarnama turaly» Zanda «Jarnamagha qoyylatyn jalpy jәne arnayy talaptar» degen zandyq kýshi bar norma qarastyrylghan. Búghan sәikes Qazaqstan Respublikasynyng aumaghyndaghy jarnama qazaq jәne orys tilderinde, sonday-aq jarnama berushining qalauy boyynsha basqa da tilderde taratylady, jarnama mazmúnynyng audarmasy onyng negizgi maghynasyn búrmalamaugha tiyis.

«Mine, osy normalar jergilikti jerlerde qanshalyqty oryndalyp jatyr, әsirese, «Jarnamanyng memlekettik tildegi núsqasyna qanshalyqty mәn berilude?» – degen mәsele nazardan tys qalmauy tiyis. Áli kýnge deyin baspana mәselesi boyynsha «Krysha», kólik saudasymen «Koleso» sekildi sayttargha jýginetinimiz jasyryn emes. Kóshedegi mandayshalar men biznes, marketingke qatysty jarnamalardy oqysanyz, shettildik terminderden kóz sýrinedi. Áriyne, ashyq aqparattyq kenistikte ómir sýrip otyrghandyqtan, taza purizmdik baghyt ústanu qiyn shyghar. Biraq, shynayy til janashyry retinde qazaqsha audarmasyn berip, balamasyn tauyp jatsaq, kim qarsy, ne kedergi?!» – dep oy týidi ol.

Birden aitu kerek, seminar barysynda әbden kóz ýirengen dәstýrli dayyn úzaq-sonar bayandama bolghan joq, kerisinshe oitalqy týrinde ótip, sharanyng týpki mazmúny qyzu pikirtalas, súraq-jauap arqyly terenirek ashyla týsti.

Ál-Faraby atyndaghy Qazaq últtyq uniyversiytetinin  dosenti, filologiya ghylymdarynyng kandidaty Kenjetay Kýrkebaev, A.Baytúrsynúly atyndaghy Qostanay memlekettik uniyversiyteti Jurnalistika jәne kommunikasiyalyq menedjment kafedrasynyng agha oqytushysy Amangeldi Shurentaev, Q.Júbanov atyndaghy Aqtóbe ónirlik memlekettik uniyversiytetining dosenti, filologiya ghylymdarynyng kandidaty Balgenje Qaraghúlova, «Túran» uniyversiytetining agha oqytushysy (Almaty), menedjment magistri Jarylqap Jarylqasyn kýn tәrtibindegi mәsele turaly qyzyqty da jan-jaqty taldau jasady.

Onlayn bas qosugha ortalyq jәne jergilikti atqarushy organdardyng qyzmetkerleri, últtyq kompaniyalar men aksionerlik qogham ókilderi, elimizding belgili lingvist-ghalymdary, til janashyrlary, Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining janyndaghy Respublikalyq terminologiya komissiyasynyng mýsheleri qatysty.

Shara sonynda qarar qabyldandy, onda kóterilgen mәseleler boyynsha qúzyrly memlekettik organdardyng nazaryna jetkizu turaly naqty da ashyp kórsetilgen.  «Termincom.kz» saytyndaghy elektrondyq alangha kez kelgen óndirushi kompaniya, biznes ókilderi, jarnama jariyalaytyn BAQ, jarnama agenttigi  paydalana alatyn ortaq terminderdi ornalastyru mýmkindigi qarastyrylatyn boldy. Jarnama tilindegi terminologiya salasyna qatysty týrki tildes elderding tәjiriybesin zerdeleu, ozyq ýlgilerin júmys babynda  paydalanu isi qolgha alynady. Jarnama tilindegi jii qoldanylatyn terminderdi jinaqtap, oblystardyn, Núr-Súltan, Almaty jәne Shymkent qalalary әkimdikterining janynan qúrylghan terminologiyalyq seksiya otyrystarynda qarastyryp, Ýkimet janyndaghy Respublikalyq terminologiya komissiyasyna bekitu ýshin úsynu júmystary óz jalghasyn tabady.

Seminar barysynda saraptamadan ong pikirge ie bolghan terminder Qazaqstan Respublikasy Ýkimeti janyndaghy Respublikalyq terminologiyalyq komissiyasyna  maqúldaugha úsynylatyn bolyp sheshildi.

Qatysushylargha biliktilik sertifikaty tabystaldy.

Abai.kz