«Asyl arna» telearnasynyng diyrektory Múhamedjan Tazabekov 3 qarasha kýni Qazaqstan músylmandary diny basqarmasy ghúlamalar kenesining otyrysyna qatysypty. Osy jinalystyng Múhamedjan myrzagha paydasy mol bolghan sekildi. Jinalys barysynda jәne jinalystan keyin qoghamdyq talqygha túzdyq bolghan eki mәlimdeme jasady.

Múnyng birinshisin keshe jariyaladyq. Tazabekov «Facebook» jelisindegi paraqshasynda «Asyl arnanyn» jabylatynyn mәlimdedi. Osy uaqytqa deyin tolyq diny kontentpen ainalysyp kelgen arna endi «Tәlimtv» degen jana atpen әleumettik - otbasylyq, ghylymy - tanymdyq, mәdeny - aghartushylyq baghytta qyzmetin jalghastyrady eken.

«Asyl arnanyn» jabylu sebebin Tazabekov Qazaqstan músylmandary diny basqarmasy janynan diny uaghyz-nasihat jýrgizetin «Halyq arna» atty jana telearna ashyluymen týsindirdi. Ózining aituynsha, diny uaghyzben diny basqarma tolyqtay ózderi ainalysqanyn jón kóripti.

Búl Tazabekovtyng jinalystan keyinigi mәlimdemesi. Al jinalys barysyndaghy aghynan jarylyp, diny ústanymy jayly óz shyndyghyn aitqan әngimesi býgin jariyalandy. Múhamedjannyng sózin tyndaghan kópshilik taghy da qyzu talqygha salyp jatyr. Biraq pikir bildirushilerding oiy ekiúshty.

Biri onyng «tura jolgha» týskenine quanyp jasta, ekinshi bir toby Tazabekovtyng sózine sәl senimsizdik tanytuda. Múhamedjannyng óz diny ústanymy jayly ashyq aityp, kózqarasyn ózgertkenin dúrys dep sanaytyn pikirdi dintanushy Qayrat Joldybayúly jeke paraqshasynda jariyalady. Biraq Maturidy aqidasyn anyq ústaghanyn dәleldeu ýshin kóp júmys istep, bóten aghymda jýrgen jandardy tura jolgha shaqyrudy úsyndy.

Qayrat Joldybayúly, dintanushy:

- Jana aqidang qútty bolsyn, Múhammedjan bauyrym!

«Búghan deyin sәlәfy jolyndaghy jigittermen aralas-qúralas bolghanym ras. Maturidy aqidasyna qatysty keybir kýmәnim bolatyn. Alayda, songhy jyldary onyng eng dúrys senim ekenine, ata-babamyz ústanghan jol ekenine kózim jete bastady. Jýregimdegi eng songhy kýmәndarymnyng seyilip, Maturidy aqidasyna tolyq bet búruyma Nauryzbay hazret sebepshi boldy. Al tauhidti ústanamyz deytin sәlәfy jolyndaghy jigitterding aityp jýrgeni taza sekta ekenine kózim jetti» M. Tazabekov.

Keybir azamattar Múhammedjan bauyrymnyng jana aqidasyna qatysty «búl da kózboyashylyq, taqiyalyq tәsil» dep kýmәnmen qarap jatyr eken. Kýmәndary oryndy. Osy tústa Múhammedjan bauyryma búl kýdikti ketiruding op-onay jolyn aitayyn. Aynalandaghy tyghyz qarym-qatynasta jýrgen sәlafy aqidasyndaghy adamdardy óziniz jiyrma jylgha juyq uaqyttan keyin dúrystyghyna әbden kóz jetkizgen Mәturudy aqidasyna qaytaru ýshin ter tógip, ayanbay enbek etsen, bәri óz qalpyna keledi. Ásirese, ózinizding nelikten mәturudiylikke qaytqanynyzdy, sәlafiylik aqidadaghy ómirlik tarihynyzdy aitsanyz әserli bolatyndyghynda kýmәn joq. Búghan sizding sheshen tiliniz de, aqyl-parasat, әdis-tәsiliniz de jetedi dep oilaymyn. Solardyng bir-birlep mәturudy aqidasyna qaytqany jayly habardy estigen sayyn qazaq qoghamy quanyshqa bólenip, ózine kól-kósir alghysyn jaudyrar edi. Onyng ýstine kezinde sәlefiylikke ótuine óziniz at salysqan adasqan jandardy tura jolgha salu ýshin ayanbay enbek etuiniz eng әueli búl diny de, adamy da paryzyn.

«Tauhidti ústanamyz deytin sәlәfy jolyndaghy jigitterding aityp jýrgeni taza sekta» dep óziniz bagha bergen shatasqan aghayyndardy jinap nemese bir-birlep arnayy úmragha, qajylyqqa aparayyq. Qayrat Qúrmanbay, Ersin Ámire, Erkinbek Shoqay, Bauyrjan Áliyúly syndy bilimdi azamattardy birge aparyp, adasqandardyng aqidasyn ózgerteyik. Osylay jasasanyz ghana sóz ben is ýilesedi de, qoghamda eshbir kýmәngha oryn qalmaydy. Júrt ne dese de, shynayylyq týbinde jeniske jetedi.

Búl úsynysymdy esinizde bolsa, 2013 jyly Áziret Súltan meshitine kelip, «Qayreke, elge birge qyzmet jasayyq» degen kezinizde ózinizge "shart" retinde de aitqan bolatynmyn.

Sonymen, Múhamedjan Tazabekov QMDB ghúlamalar kenesinde ne aitty? Diny senimine qatysty ne mәlimdedi? 

- El arasynda men turaly «Múhamedjannyng aqidasy kýmәndi, Maturidiyge býiregi búrmaydy. Saud Arabiyamen qatysy bar, Darynmen jaqsy» degen sekildi aqidalyq mәseleler aitylyp jatady. Qúdaydyng aldynda arym taza bolu ýshin, ekinshiden sizderge de kerek bolyp jatsa qújat bolu ýshin ózimning diny ústanym, tanym-týsininigime qatysty mәseleni ashyq aityp, mәlimdep ketkim kelip otyr.

Kezinde aqyn boldyq, jýregimiz ashyq boldy. Qayda barsaq halyq tanidy, qúshaghyna alady, ana molda arqadan qaghady, myna oqymystynyng auyzyna qaraymyz... Ókinishke oray ol kezde diny basqarmanyng jemisti júmys istemegen kezi, әli ghúlamalarymyz qalyptaspaghan. Aty shyqqan uaghyzshylarymyz joq kez. Elding bәri Daryndy tyndady, imamdardan Abdulla Joldasúlyn ghana bilemiz.

Sóitip túrghan zamanda Saud Arabiyasynan, Mysyrdan, Pakistannan oqyp kelgen azamattargha qúshtarlyghymyz artyp túrdy. Solardy tyndadyq, qasynda jýrdik. Tipti aghalarymyzdyng qoldauymen ózimiz baryp kóreyik degen oimen Saud Arabiyasyna baryp, 6-8 ay túryp keldim. Biraq, Qúday kuә, men ol elden әlde bireudi ústaz kórip, sheyhim dep tanyp kelgen joqpyn. Tipti ol jaqtaghylardyng meni óz toptaryna tartyp jatqanyn da sezbeppin. Endi oilasam, sol kezde meni bir top myna jaqqa, bir top ana jaqqa tartyp jýrgen eken. Kýndiz-týni menimen júmys jasaghandardyng osynday maqsatyn sezbegen kýii elge qaytyp kelippin.

Biraq qajylyq kezinde bizdi alghash qarsy alghan Didar sekildi jigitter jaqyn bolyp qaldy. Óitkeni kózimizdi ashyp kórgenimiz solar boldy. Sóitip, sol variantpen ghana jýrdik, aqiqat osy eken, osy dúrys eken dep oiladyq. Keyin kemeldene kele, diny basqarmanyng ghúlamalaryn jәne basqa núsqalardy tyndaghannan keyin (alghashqylargha) kýmәn kelip, alystay bastadyq.

Biraq kileng jas balalar Maturidiydi bir jaqqa syryp tastap, qazaq dalasynyng barlyq qúndylyqtaryn joqqa shygharyp jatqan mәselelerdi qoldap ketpesek te, «a, solay ma eken» dep jýrgen kezimiz boldy. Sóitip jýrgende aqyn retinde bireu súhbat alady, bireu jay súraydy, kezdesude bolamyz, biraq onyng (dinnin) shekarasyn da bilmeymiz, jauapkershiligin de bilmeymiz, shalqyp shabytpen, shygharmashylyq kónilmen sóilep jýrgen kezderimiz boldy.

Jasyratyny joq, keyin ústazdarmen sóilestik, tyndadyq «Maturidy kim, shynymen adasqan ba, shynymen tozaqqa bara jatyrmyz ba» degen súraqtargha jauap izdedik. Songhy 7-8 jylda osy mәseleni zertteumen ainalystym. Búl súraqtarymnyng songhy nýktesin Nauryzbay qaziret qoyyp otyr. Ótkende osyghan baylanysty songhy bir seyilmey túrghan kýmәndarymdy búl kisi aq-qarasyn aityp, men barmaghan bir búryshtar bar eken sony týsindirip, kýmәnimdi ketirdi. Bylaysha aitqanda, Maturidy atamyzgha tek qagha dúgha qylmay, ol mening aqidam eken, ata-babam aqidasy eken, Abaydyn, men sekildi aqyn-jyrshylardyng aqidasy degenge taban tiredik.

Qúdaydan jasyrmaghandy adamnan jasyrmaymyz, qazirgi uaqytta Darynmen de onday qarym-qatynasymyz joq. Kórip qalghan jerde sәlemdeskenimiz bolmasa, jabysyp uaghyz tyndap nemese arqasynan qaghyp otyrghan jaghdaymyz joq. Sebebi bir nәrse anyq, qazir Qúdaygha shýkir diny basqarmanyng ústanymyndaghy meni tolyq qanaghattandyratyn ústazdar jeterlik. Ol kezde mýmkin osynday ústazdar joq bolghan shyghar, qazirgi uaqytta jetedi. Sansyzbay ústazdan bastap, meshitte otyrghan imamdardyng bәrin tyndap jýrmiz.

Sondyqtan osy otyrghan әrqaysynyzdyng mening kózqarasymda, jandýniyemde tónkeris boluyna ýlesteriniz bar. Qazir men esh qysylmay Maturidy aqidasyna ekenimdi aita alam. Búl sózdi әbden kózimiz jetip, kónilimiz ornyqqannan keyin aityp otyrmyn.

Ózin sәlafiymin dep jýrgen adamdardan, Dilmúrat, Halil degenderden mendey zardap shekken adam joq. «Asyl arnagha» pәtua shyghardy, arnada júmys istep jýrgen adamdar júmystan ketti, qarjy-qarajat toqtady. Dilmúrat, Ibragimdar mening demeushilerime «búlar bidaghatshy, búlar mýftiyatpen istep jatyr» dep solardy toqtatyp tastady. Men olardan qarjy, kadr, abyroy jaghynan óte kóp ziyan kórgen adammyn. Kópshiligining sekta ekenine anyq kózim jetti. Ony betterine de aityp jýrmin, - dedi Tazabekov.

Tómende onyng QMDB ghúlamalar kenesinde sóilegen sózining tolyq núsqasy:

Dayyndaghan: Quanysh Qappas

Abai.kz