«اسىل ارنا» تەلەارناسىنىڭ ديرەكتورى مۇحامەدجان تازابەكوۆ 3 قاراشا كۇنى قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى عۇلامالار كەڭەسىنىڭ وتىرىسىنا قاتىسىپتى. وسى جينالىستىڭ مۇحامەدجان مىرزاعا پايداسى مول بولعان سەكىلدى. جينالىس بارىسىندا جانە جينالىستان كەيىن قوعامدىق تالقىعا تۇزدىق بولعان ەكى مالىمدەمە جاسادى.

مۇنىڭ ءبىرىنشىسىن كەشە جاريالادىق. تازابەكوۆ «Facebook» جەلىسىندەگى پاراقشاسىندا «اسىل ارنانىڭ» جابىلاتىنىن مالىمدەدى. وسى ۋاقىتقا دەيىن تولىق ءدىني كونتەنتپەن اينالىسىپ كەلگەن ارنا ەندى «ءتالىمتۆ» دەگەن جاڭا اتپەن الەۋمەتتىك - وتباسىلىق، عىلىمي - تانىمدىق، مادەني - اعارتۋشىلىق باعىتتا قىزمەتىن جالعاستىرادى ەكەن.

«اسىل ارنانىڭ» جابىلۋ سەبەبىن تازابەكوۆ قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى جانىنان ءدىني ۋاعىز-ناسيحات جۇرگىزەتىن «حالىق ارنا» اتتى جاڭا تەلەارنا اشىلۋىمەن ءتۇسىندىردى. ءوزىنىڭ ايتۋىنشا، ءدىني ۋاعىزبەن ءدىني باسقارما تولىقتاي وزدەرى اينالىسقانىن ءجون كورىپتى.

بۇل تازابەكوۆتىڭ جينالىستان كەيىنىگى مالىمدەمەسى. ال جينالىس بارىسىنداعى اعىنان جارىلىپ، ءدىني ۇستانىمى جايلى ءوز شىندىعىن ايتقان اڭگىمەسى بۇگىن جاريالاندى. مۇحامەدجاننىڭ ءسوزىن تىڭداعان كوپشىلىك تاعى دا قىزۋ تالقىعا سالىپ جاتىر. بىراق پىكىر بىلدىرۋشىلەردىڭ ويى ەكىۇشتى.

ءبىرى ونىڭ «تۋرا جولعا» تۇسكەنىنە قۋانىپ جاستا، ەكىنشى ءبىر توبى تازابەكوۆتىڭ سوزىنە ءسال سەنىمسىزدىك تانىتۋدا. مۇحامەدجاننىڭ ءوز ءدىني ۇستانىمى جايلى اشىق ايتىپ، كوزقاراسىن وزگەرتكەنىن دۇرىس دەپ سانايتىن پىكىردى ءدىنتانۋشى قايرات جولدىبايۇلى جەكە پاراقشاسىندا جاريالادى. بىراق ماتۋريدي اقيداسىن انىق ۇستاعانىن دالەلدەۋ ءۇشىن كوپ جۇمىس ىستەپ، بوتەن اعىمدا جۇرگەن جانداردى تۋرا جولعا شاقىرۋدى ۇسىندى.

قايرات جولدىبايۇلى، ءدىنتانۋشى:

- جاڭا اقيداڭ قۇتتى بولسىن، مۇحاممەدجان باۋىرىم!

«بۇعان دەيىن ءسالافي جولىنداعى جىگىتتەرمەن ارالاس-قۇرالاس بولعانىم راس. ماتۋريدي اقيداسىنا قاتىستى كەيبىر كۇمانىم بولاتىن. الايدا، سوڭعى جىلدارى ونىڭ ەڭ دۇرىس سەنىم ەكەنىنە، اتا-بابامىز ۇستانعان جول ەكەنىنە كوزىم جەتە باستادى. جۇرەگىمدەگى ەڭ سوڭعى كۇماندارىمنىڭ سەيىلىپ، ماتۋريدي اقيداسىنا تولىق بەت بۇرۋىما ناۋرىزباي حازرەت سەبەپشى بولدى. ال ءتاۋحيدتى ۇستانامىز دەيتىن ءسالافي جولىنداعى جىگىتتەردىڭ ايتىپ جۇرگەنى تازا سەكتا ەكەنىنە كوزىم جەتتى» م. تازابەكوۆ.

كەيبىر ازاماتتار مۇحاممەدجان باۋىرىمنىڭ جاڭا اقيداسىنا قاتىستى «بۇل دا كوزبوياشىلىق، تاقيالىق ءتاسىل» دەپ كۇمانمەن قاراپ جاتىر ەكەن. كۇماندارى ورىندى. وسى تۇستا مۇحاممەدجان باۋىرىما بۇل كۇدىكتى كەتىرۋدىڭ وپ-وڭاي جولىن ايتايىن. اينالاڭداعى تىعىز قارىم-قاتىناستا جۇرگەن ءسالافي اقيداسىنداعى ادامداردى ءوزىڭىز جيىرما جىلعا جۋىق ۋاقىتتان كەيىن دۇرىستىعىنا ابدەن كوز جەتكىزگەن ءماتۋرۋدي اقيداسىنا قايتارۋ ءۇشىن تەر توگىپ، ايانباي ەڭبەك ەتسەڭ، ءبارى ءوز قالپىنا كەلەدى. اسىرەسە، ءوزىڭىزدىڭ نەلىكتەن ماتۋرۋديلىككە قايتقانىڭىزدى، سالافيلىك اقيداداعى ومىرلىك تاريحىڭىزدى ايتساڭىز اسەرلى بولاتىندىعىندا كۇمان جوق. بۇعان ءسىزدىڭ شەشەن ءتىلىڭىز دە، اقىل-پاراسات، ءادىس-ءتاسىلىڭىز دە جەتەدى دەپ ويلايمىن. سولاردىڭ ءبىر-بىرلەپ ءماتۋرۋدي اقيداسىنا قايتقانى جايلى حاباردى ەستىگەن سايىن قازاق قوعامى قۋانىشقا بولەنىپ، وزىڭە كول-كوسىر العىسىن جاۋدىرار ەدى. ونىڭ ۇستىنە كەزىندە سالەفيلىككە وتۋىنە ءوزىڭىز ات سالىسقان اداسقان جانداردى تۋرا جولعا سالۋ ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتۋىڭىز ەڭ اۋەلى بۇل ءدىني دە، ادامي دا پارىزىڭ.

«ءتاۋحيدتى ۇستانامىز دەيتىن ءسالافي جولىنداعى جىگىتتەردىڭ ايتىپ جۇرگەنى تازا سەكتا» دەپ ءوزىڭىز باعا بەرگەن شاتاسقان اعايىنداردى جيناپ نەمەسە ءبىر-بىرلەپ ارنايى ۇمراعا، قاجىلىققا اپارايىق. قايرات قۇرمانباي، ەرسىن امىرە، ەركىنبەك شوقاي، باۋىرجان ءاليۇلى سىندى ءبىلىمدى ازاماتتاردى بىرگە اپارىپ، اداسقانداردىڭ اقيداسىن وزگەرتەيىك. وسىلاي جاساساڭىز عانا ءسوز بەن ءىس ۇيلەسەدى دە، قوعامدا ەشبىر كۇمانعا ورىن قالمايدى. جۇرت نە دەسە دە، شىنايىلىق تۇبىندە جەڭىسكە جەتەدى.

بۇل ۇسىنىسىمدى ەسىڭىزدە بولسا، 2013 جىلى ازىرەت سۇلتان مەشىتىنە كەلىپ، «قايرەكە، ەلگە بىرگە قىزمەت جاسايىق» دەگەن كەزىڭىزدە وزىڭىزگە "شارت" رەتىندە دە ايتقان بولاتىنمىن.

سونىمەن، مۇحامەدجان تازابەكوۆ قمدب عۇلامالار كەڭەسىندە نە ايتتى؟ ءدىني سەنىمىنە قاتىستى نە مالىمدەدى؟ 

- ەل اراسىندا مەن تۋرالى «مۇحامەدجاننىڭ اقيداسى كۇماندى، ماتۋريديگە بۇيرەگى بۇرمايدى. ساۋد ارابيامەن قاتىسى بار، دارىنمەن جاقسى» دەگەن سەكىلدى اقيدالىق ماسەلەلەر ايتىلىپ جاتادى. قۇدايدىڭ الدىندا ارىم تازا بولۋ ءۇشىن، ەكىنشىدەن سىزدەرگە دە كەرەك بولىپ جاتسا قۇجات بولۋ ءۇشىن ءوزىمنىڭ ءدىني ۇستانىم، تانىم-تۇسىنىنىگىمە قاتىستى ماسەلەنى اشىق ايتىپ، مالىمدەپ كەتكىم كەلىپ وتىر.

كەزىندە اقىن بولدىق، جۇرەگىمىز اشىق بولدى. قايدا بارساق حالىق تانيدى، قۇشاعىنا الادى، انا مولدا ارقادان قاعادى، مىنا وقىمىستىنىڭ اۋىزىنا قارايمىز... وكىنىشكە وراي ول كەزدە ءدىني باسقارمانىڭ جەمىستى جۇمىس ىستەمەگەن كەزى، ءالى عۇلامالارىمىز قالىپتاسپاعان. اتى شىققان ۋاعىزشىلارىمىز جوق كەز. ەلدىڭ ءبارى دارىندى تىڭدادى، يمامداردان ابدۋللا جولداسۇلىن عانا بىلەمىز.

ءسويتىپ تۇرعان زاماندا ساۋد ارابياسىنان، مىسىردان، پاكىستاننان وقىپ كەلگەن ازاماتتارعا قۇشتارلىعىمىز ارتىپ تۇردى. سولاردى تىڭدادىق، قاسىندا جۇردىك. ءتىپتى اعالارىمىزدىڭ قولداۋىمەن ءوزىمىز بارىپ كورەيىك دەگەن ويمەن ساۋد ارابياسىنا بارىپ، 6-8 اي تۇرىپ كەلدىم. بىراق، قۇداي كۋا، مەن ول ەلدەن الدە بىرەۋدى ۇستاز كورىپ، شەيحىم دەپ تانىپ كەلگەن جوقپىن. ءتىپتى ول جاقتاعىلاردىڭ مەنى ءوز توپتارىنا تارتىپ جاتقانىن دا سەزبەپپىن. ەندى ويلاسام، سول كەزدە مەنى ءبىر توپ مىنا جاققا، ءبىر توپ انا جاققا تارتىپ جۇرگەن ەكەن. كۇندىز-ءتۇنى مەنىمەن جۇمىس جاساعانداردىڭ وسىنداي ماقساتىن سەزبەگەن كۇيى ەلگە قايتىپ كەلىپپىن.

بىراق قاجىلىق كەزىندە ءبىزدى العاش قارسى العان ديدار سەكىلدى جىگىتتەر جاقىن بولىپ قالدى. ويتكەنى كوزىمىزدى اشىپ كورگەنىمىز سولار بولدى. ءسويتىپ، سول ۆاريانتپەن عانا جۇردىك، اقيقات وسى ەكەن، وسى دۇرىس ەكەن دەپ ويلادىق. كەيىن كەمەلدەنە كەلە، ءدىني باسقارمانىڭ عۇلامالارىن جانە باسقا نۇسقالاردى تىڭداعاننان كەيىن (العاشقىلارعا) كۇمان كەلىپ، الىستاي باستادىق.

بىراق كىلەڭ جاس بالالار ءماتۋريديدى ءبىر جاققا سىرىپ تاستاپ، قازاق دالاسىنىڭ بارلىق قۇندىلىقتارىن جوققا شىعارىپ جاتقان ماسەلەلەردى قولداپ كەتپەسەك تە، «ا، سولاي ما ەكەن» دەپ جۇرگەن كەزىمىز بولدى. ءسويتىپ جۇرگەندە اقىن رەتىندە بىرەۋ سۇحبات الادى، بىرەۋ جاي سۇرايدى، كەزدەسۋدە بولامىز، بىراق ونىڭ ء(دىننىڭ) شەكاراسىن دا بىلمەيمىز، جاۋاپكەرشىلىگىن دە بىلمەيمىز، شالقىپ شابىتپەن، شىعارماشىلىق كوڭىلمەن سويلەپ جۇرگەن كەزدەرىمىز بولدى.

جاسىراتىنى جوق، كەيىن ۇستازدارمەن سويلەستىك، تىڭدادىق «ماتۋريدي كىم، شىنىمەن اداسقان با، شىنىمەن توزاققا بارا جاتىرمىز با» دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەدىك. سوڭعى 7-8 جىلدا وسى ماسەلەنى زەرتتەۋمەن اينالىستىم. بۇل سۇراقتارىمنىڭ سوڭعى نۇكتەسىن ناۋرىزباي قازىرەت قويىپ وتىر. وتكەندە وسىعان بايلانىستى سوڭعى ءبىر سەيىلمەي تۇرعان كۇماندارىمدى بۇل كىسى اق-قاراسىن ايتىپ، مەن بارماعان ءبىر بۇرىشتار بار ەكەن سونى ءتۇسىندىرىپ، كۇمانىمدى كەتىردى. بىلايشا ايتقاندا، ماتۋريدي اتامىزعا تەك قاعا دۇعا قىلماي، ول مەنىڭ اقيدام ەكەن، اتا-بابام اقيداسى ەكەن، ابايدىڭ، مەن سەكىلدى اقىن-جىرشىلاردىڭ اقيداسى دەگەنگە تابان تىرەدىك.

قۇدايدان جاسىرماعاندى ادامنان جاسىرمايمىز، قازىرگى ۋاقىتتا دارىنمەن دە ونداي قارىم-قاتىناسىمىز جوق. كورىپ قالعان جەردە سالەمدەسكەنىمىز بولماسا، جابىسىپ ۋاعىز تىڭداپ نەمەسە ارقاسىنان قاعىپ وتىرعان جاعدايمىز جوق. سەبەبى ءبىر نارسە انىق، قازىر قۇدايعا شۇكىر ءدىني باسقارمانىڭ ۇستانىمىنداعى مەنى تولىق قاناعاتتاندىراتىن ۇستازدار جەتەرلىك. ول كەزدە مۇمكىن وسىنداي ۇستازدار جوق بولعان شىعار، قازىرگى ۋاقىتتا جەتەدى. سانسىزباي ۇستازدان باستاپ، مەشىتتە وتىرعان يمامداردىڭ ءبارىن تىڭداپ ءجۇرمىز.

سوندىقتان وسى وتىرعان ارقايسىڭىزدىڭ مەنىڭ كوزقاراسىمدا، جاندۇنيەمدە توڭكەرىس بولۋىنا ۇلەستەرىڭىز بار. قازىر مەن ەش قىسىلماي ماتۋريدي اقيداسىنا ەكەنىمدى ايتا الام. بۇل ءسوزدى ابدەن كوزىمىز جەتىپ، كوڭىلىمىز ورنىققاننان كەيىن ايتىپ وتىرمىن.

ءوزىن ءسالافيمىن دەپ جۇرگەن ادامداردان، ءدىلمۇرات، حاليل دەگەندەردەن مەندەي زارداپ شەككەن ادام جوق. «اسىل ارناعا» ءپاتۋا شىعاردى، ارنادا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن ادامدار جۇمىستان كەتتى، قارجى-قاراجات توقتادى. ءدىلمۇرات، يبراگيمدار مەنىڭ دەمەۋشىلەرىمە «بۇلار بيداعاتشى، بۇلار مۇفتياتپەن ىستەپ جاتىر» دەپ سولاردى توقتاتىپ تاستادى. مەن ولاردان قارجى، كادر، ابىروي جاعىنان وتە كوپ زيان كورگەن اداممىن. كوپشىلىگىنىڭ سەكتا ەكەنىنە انىق كوزىم جەتتى. ونى بەتتەرىنە دە ايتىپ ءجۇرمىن، - دەدى تازابەكوۆ.

تومەندە ونىڭ قمدب عۇلامالار كەڭەسىندە سويلەگەن ءسوزىنىڭ تولىق نۇسقاسى:

دايىنداعان: قۋانىش قاپپاس

Abai.kz