Osy problemany Mәjilisting jalpy otyrysynda Premier-Ministrding orynbasary Eraly Toghjanovqa joldaghan deputattyq saualyma arqau ettim.

Oghan týrtki bolghan – jurnalist Zýbәira Ákimning «Feysbuk» әleumettik jelisinde otandyq mulitfilimder jayly jariyalap, maghan jibergen syny jazbasy.

Býginde sәbiyler ýshin tanym men tәrbie qaynary – mulitfilimder ekendigi dausyz. Keshegi balalar orystyng «Qap, bәlem, túra túryn» qyzyqtaghan bolsa, býgingi balalar – «Masha men angdy» kórip mәz. Olarmen otandyq animatorlarymyzdyng qay tuyndysy bәsekelese alady?

Osyghan oray, juyrda synshy Ámina Qúrmanghaliqyzy «Egemen Qazaqstan» respublikalyq gazetinde: «Kórkem ónerding qay salasy bolsyn – meyli kino týsir, meyli kitap jaz, mýsin jasa, muzyka jaz, suret sal – maqsat bireu bolu kerek. Osy tuyndym arqyly últyma ne bere alamyn. Jas úrpaq sanasyna últynyng úlyq beynesin sinirip, óz últyn sýietin, maqtan etetin dərejege jetkize alamyn ba? Joq, kerisinshe, qazirgi kórkem óner qazaqtyng sayqymazaq sorly beynesin jasaghany sonday – qazirgi jas úrpaq qazaq bolugha úyalatyn, arlanatyn, namystanatyn dərejege jetti», - dep qatty synay jazdy («Qazaqqa – madaq pa, mazaq pa?» maqalasy, 2020 jylghy 5 qazan).

Rasynda da, teledidar men internette kórsetilip jýrgen otandyq mulitfilimderding kórkemdik dengeyi kónil kónshitpeydi. «Aldarkóse», «Ertóstik» siyaqty mulitfilimderde halqymyzdyng auyz әdebiyetindegi sýiikti keyipkerlerining obrazdary búrmalanyp, últtyq qúndylyqtarymyz ayaqqa basylghan bolyp shyqty. Birer mysal: «Aldarkóse» multifiliminde bir kempir ýiine kónildesin kirgizip alyp, shalyn úryp-soghyp quyp jiberedi. Búl oidan shygharylghan, últymyzdyng dәstýrine jat qylyq emes pe? Ony kórgen bala qanday tәlim alady? Al «Ertóstik» mulitfiliminde qazaq kisi etin jeytin kannibal retinde sipattalghandyghy jaghandy ústatarlyq jaghday emes pe?

Úly oishyl, aqyn Abay turaly orys tilindegi 9 seriyaly mulitfilimning atauy «Jauynger joly» («Puti voina») eken. Sol atauyna sәikes Abay babamyz kóshede ketip bara jatqan jalghyz qyzgha jabylghan búzaqylarmen tóbelesedi. Tipti aymen de alysyp, jenip shyghady. Búl mulitfilimning iydeyalyq-kórkemdik dengeyi, mine, osynday.

Elimizding telearnalarynan kórsetiletin, basqa tilderden qazaq tiline audarylghan kóptegen mulitfilimning sapasy da syn kótermeydi. Olardyng audarmalary men dybystaluy bala sanasy men talghamyna say kele bermeydi.

Sannan sapa tuyndaytyny belgili. Bizde shygharylatyn multifilimder sany da mardymsyz. Mәdeniyet jәne sport ministrligining bergen mәlimetine sýiensek, animasiyalyq filimderding negizgi óndirushisi Shәken Aymanov atyndaghy «Qazaqfilim» aksionerlik qoghamy bazasynda qúrylghan «Animasiyalyq kino» shygharmashylyq-óndiristik birlestigi keyingi 3 jyl ishinde jalpy somasy 610 million tengeni qúraghan memlekettik tapsyrys boyynsha nebәri 6 mulitfilim shygharghan. Búl rette kórshiles Resey Federasiyasynda jyl sayyn 100 shaqty mulitfilim memlekettik tapsyrys arqyly shygharylatyndyghyn aitqan jón.

Búl ózekti mәsele «Nur Otan» partiyasy fraksiyasy mýshelerining ótken jylghy jeltoqsan aiyndaghy deputattyq saualynda da kóterilgen bolatyn. Alayda, «Bayaghy jartas – bir jartas» dep úly Abay aitqanday, animasiyalyq filimderding sanyn kóbeytu, sapasyn arttyru mәselesi әli týpkilikti sheshimin tappay, ózekti kýiinde qalyp otyr.

Mәdeniyet jәne sport ministrligine aldaghy jyly últtyq filimder shygharu ýshin respublikalyq budjetten 1 milliard 159 million tenge bólinip otyr. Osy qarjynyng eleuli bóligin animasiyalyq filimderdi shygharugha júmsaghan jón bolar edi.

Elimizde әigili «Qarlyghashtyng qúiryghy nege aiyr?» mulitfilimining avtory, rejisser Ámen Haydarovtyng izin basqan animasiya mamandary barshylyq. Mәsele – olargha beriletin memlekettik tapsyrystyng azdyghynda.

Osyghan oray Viyse-Premierding qarauyna kelesi úsynystardy engizdik:

Mәdeniyet jәne sport ministrligi Qazaqstan animatorlar odaghymen birlesip, animasiyalyq filimderde últtyq qúndylyqtardy nasihattau jәne olardy búrmalaudyng aldyn alu mәselesin qaraghany jón;

otandyq animasiyalyq filimder sanyn kóbeytu maqsatynda olardy shygharugha arnalghan memlekettik tapsyrys kólemin arttyru mәselesin qarau qajet;

Aqparat jәne qoghamdyq damu ministrligi animasiyalyq filimder shygharatyn jәne olardy kórsetetin telearnalarda shygharylghan jәne basqa tilderden qazaq tiline audarylghan animasiyalyq filimderding kórkemdik dengeyin jәne bala tәrbiyesine әserin anyqtaytyn kórkemdik kenester qúru jәne olardyng qúramynda sarapshylar retinde tәjiriybeli pedagog, psiholog, qazaq tili mamandary mindetti týrde boluy mәselesin qaraghany jón;

otandyq animasiya mamandarynyng biliktiligin jetildiru ýshin olardy shetelderdegi jetekshi animasiyalyq studiyalarda taghylymdamadan ótkizu qajet;

Shәken Aymanov atyndaghy «Qazaqfilim» aksionerlik qoghamyn animasiyalyq filimder óndirisine qajetti osyzamanghy tehnikalyq jabdyqtarmen jabdyqtau mәselesin qarau kerek.

Osy deputattyq saualymdy partiyalas әriptesterim Darhan Mynbay men Abay Tasbolatov jәne «Aq jol» partiyasy fraksiyasynyng mýshesi Berik Dýisenbinov qoldap, qoldaryn qoydy.

Kәribay Músyrmannyng jazbasy

Abai.kz