Elbasy, Qazaqstan  Respublikasy Qauipsizdik Kenesinin,
«Núr Otan» partiyasynyng tóraghasy N.Á. Nazarbaevqa,

Shyghys Qazaqstan oblysynyng әkimi D.K. Ahmetovke;

Óskemen qalasynyng ziyaly qauym ókilderinen

Ashyq hat

Qúrmetti Núrsúltan Ábishúly!

Búl hatta aitylatyn ótinish-talaptardyng barshasy Shyghys Qazaqstan oblysynyng әkimi D.K. Ahmetovke qaratylyp aitylghanymen, qúrsau-qúrsaqta jatqan Qazaqstandy perishte kýiinde Tәuelsizdikke orap, mýbәrәk qolymen terbetken Óziniz ediniz. Sondyqtan, elimizding býgingi tandaghy jaqsylyqtary men quanyshtary, renishteri men kýiinishteri, eng bastysy - Sizding qolynyzdaghy Tәuelsizdik tuynyn, Egemendik jalauynyng әrqashan biyikterde jelbireui - eng birinshi Siz ýshin asa manyzdy ekendigi barshagha ayan. Alayda, bizding oblys әkimine qoyar talaptarymyzdyng basty ózegi – Qazaqstandaghy memleketting negizin qúraushy últ – qazaqtyng últtyq qúndylyqtarynyn, ruhany qazynalarynyng ónirdegi jay-kýiin, osydan ýsh jyl búryn týn úiqynyzdy toqsan bólip qaghazgha týsirgen, jaryqqa shygharyp, ónir-ónirdegi basshylargha: «Mýltiksiz oryndalsyn!» dep shegelep tapsyrghan «Ruhany janghyru» atty baghdarlamalyq qújatynyzdyn, «Úly dalanyng jeti qyry» atty qújattyq tapsyrmalarynyzdyng tóniregin qauzaytyn bolghandyqtan, bizding talap-tilekterimizden Sizding de habardar boluynyzdy, nazarynyzda ústauynyzdy dúrys dep taptyq.

Qúrmetti Danial Kenjetayúly!

Qazaqta: «Ayta-ayta Altaydy, Jamal apay qartaydy» deytin qanatty sóz rәueshti tirkes bar. Búl jerdegi «Ayta-ayta» dep túrghan qos sóz – «Jauyr boldy, silikpesi shyqty» degen maghynany bildiredi. Sondyqtan, býgingi jazbalarymyz Sizge tym tansyq emes, bizding qayta-qayta ózinizge joldap jýrgen talap-tilekterimiz. Shyghystaghy memleket qúraushy últ – qazaqtardyng ruhany janayqayyn birinshi ret estip otyrmyn dep te ótirik aita almaysyz.

Osydan bes jyl búryn Berdibek Saparbaev Astanagha qyzmetke ketip, ornyna Mәskeude jýrgen Siz әkim bop taghayyndalghan kezde ónir qazaqtarynyng biraz tomsyrayyp, tosyrqap qarsy alghany ras. Degenmen, aldynda bes jylday Ýkimet basqarghan, oblystarda әkim bolyp әbden ysylghan, tәjiriybesi molyqqan azamat qoy, jerge qaratpas dep sabyr saqtaghanbyz. Jalpy, shyghys qazaqtarynyng tym kómpis, tym juas, tym momaqan ekendigine osy bes jyl ishinde әbden kóziniz jetken de shyghar. Minezdi júrt edik, minez kórsetken joqpyz. Aytqanynyzgha - kóndik, aidaghanynyzgha – jýrdik. Qoryqqandyqtan emes. Mәdeniyettilikten! Mәdeniyettilik - pendening qaltasyndaghy baylyqpen, aldyna sap qayyrghan qora-qora malymen emes, syilasymmen, sabyrlylyqpen, imandylyq, izgilik, әdilettilikpen kórinis tabatyny shyndyq. Shyghys qazaqtary Sizge sony bayqatty. Býgingi әngime - óz kezeginizde bizding qúrmetteu mәdeniyetimizdi Sizding qalay qabyldaghanynyz, qalay baghalaghanynyz jayly bolmaq.

2017 jyly Elbasynyng «Ruhany janghyru» atty baghdarlamalyq qújaty jaryq kórdi. Elbasy qazaq halqynyng san ghasyrlardan bergi arman-tilegin dóp basty. Qazaq - qazanynyng qaspaghy bes eli maydan kilkip, kekirip túrghanyn emes, ruhaniyatynyng jalauy jelbirep túruyn birinshi oryngha qoyatyn epikalyq júrt qoy, shyn quandyq. Alayda, ókinishke oray, bizding oblys ortalyghy Óskemende ruhany janghyrudyng parodiyasy syndy ótkinshi sharalar bolmasa, kózge týse qoyarlyqtay eshtene aita almay, qor bolyp otyrmyz. «Ruhany janghyru» baghdarlamasynyng týpki mәn-maghanasynyng ózi tarihty týgendep, tarihy túlghalardy úlyqtau bolsa, shyghysta әli aitarlyqtay eshtene kóre almay otyrmyz. Múny biz Elbasynyng keleli baghdarlamasynyng jalang úrangha ainaluy dep týsinemiz.

Onomastikalyq komissiyada tize kýshke salyp otyryp qala kóshelerining onshaqtysyn qazaqshalaghan boldyq. Ony da qala әkimdigi kishigirim azamat «soghysyna» ainaldyryp jibere jazdady:, qazaqty ayaqtan shalu ýshin «Qoghamdyq tyndau» degen pәleket kirgizdi. Bir zalgha toghytylghan jýz orys pen jýz qazaq shapyldasty. Eki últ jaulasugha ainaldy. Jana-jana bir-birlerine bauyr basyp kele jatqan eki últty qarama-qarsy otyrghyzyp qoyyp, tyndau úiymdastyryp, ushyqtyrmay-aq sol mәseleni sheshe salugha bolushy edi ghoy. Nege óitpedi qala әkimdigi? Oghan da kóngenimizdi bilesiz.

Shyghystaghy qazaq últynyng sany artyp kele jatqanyn nazargha da ilmey, «Ruhany janghyru» baghdarlamasymen sanaspay, ishinara oblystyq dengeydegi basqarma, mekemelerdi memlekettik tildi mýldem bilmeytin basshylarmen tolyqtyra bastadynyz. Mәselen, 2018 jyly oblys әkimdigining tikeley qarjylyq kómegimen  shyghatyn, ónirdegi qazaq-orys tildi gazetterding bastaryn toqaylastyryp otyrghan «Shyghys Aqparat» atty seriktestikke búryn-sondy gazette mýldem qyzmet istemegen, ýlken újymdy qoyyp, bes adamgha jón silteudi bilmeytin, qazaq tilin, qazaqtardy moyyndaudy ar sanaytyn slavyan tektes azamatshany basshylyqqa taghayyndadynyz. Kýnkildedik, kórpe astynda kýbirledik te qoydyq. Alayda, shataqty әlgi shalapút  basshynyz shyghardy: oblystyq qazaq gazetinde júmys jasaytyn jas jurnaliske: «Sen qazaqtardyng jyrtysyn jyrtatyn maqalany nege jazasyn?» dep qudalap, sógis berdi. Bizder aralastyq. Ol joly da «bas jarylsa bórik ishinde...», әngimeni oblys shekarasynan shygharghamyz joq. Esinizde bolsyn: Sizding abyroyynyz ýshin!

Qay memlekette bolsyn, eng auyr әri jauapkershiligi manyzdy sala – iydeologiya. Búl salany basqaru – qiyamet shyghar. Azamattyng is-tәjiriybesi, zerdesining terendigi bir tóbe, biz sekildi kópúltty memlekette eng aldymen memlekettik tildi, onan song bizdi ýsh ghasyr otarlaghan Reseyding tilin óte jaqsy bilui shart. Onsyz bolmaydy. Búl zandylyq! Alayda, osy bir zandylyqtyng Sizge esh yqpalyn kóre almadyq. Sizge, Siz basqaryp otyrghan oblysqa esh qatysy joq sekildi: oblystyq Ishki sayasat basqarmasyna Siz memlekettik tildi mýldem bilmeytin slavyan tektes azamatshany taghayyndadynyz. Taghy da kýnkildedik. Áli kýbirlep jýrmiz. Alayda, «qol synsa – jeng ishinde...», shuyldamadyq. Shuyldatpadyq. Zerdelep kórinizshi:

búl – shyghystaghy qazaq ziyalylarynyng juastyghy emes! Joghary mәdeniyeti!

Ýndemey jýre berer me edik... Juyrda, 22-qazan kýni Sizding Óskemenning Toqymashylar qalashyghy atty telimde, jana móltek audandy aralap jýrgen  júmys saparynyz turaly әleumettik jeliler men sayttar da jeldey esken aqparattar shyqty. Sol audannyng Esenberlin – Qazybek By kóshelerining qiylysqan túsyna kelgende Siz janynyzda erip jýrgen qala әkimi Jaqsylyq Omargha qaratyp:

- Myna jerde skver, әneu jerde Pushkin eskertkishi bolady,- dep núsqau bergeninizdi estip qaldyq. Qate estigen bolarmyz dep bir-birimizge telefon shalystyq. Ras bolyp shyqty. Sizding úigharymynyz solay eken.

Endigi әngime mynada: nege Pushkiyn? Oblystyq ortalyq kitaphana Pushkin atynda, sol kitaphananyng qarsy aldynda - Óskemenning qaq tórinde Pushkinge qoyylghan eskertkish bar. Qazaq eline, onyng ishinde Shyghys Qazaqstangha Pushkin aruaghy riza shyghar. Qazaqtyng qalasy men dalasy Pushkin atauynan kekirip túr! Pushkinnen úshqyn shyghyp ketui mýmkin ekendigin nege oilamaysyz? Dau joq, Pushkin – Reseyding maqtauly aqyny. Ony nasihattamadyq pa: Qalamyz da, dalamyz da, hat tanityn balamyz da Abaydy, Alash arystaryn bilmeui mýmkin, alayda Pushkindi jatqa soghady, Pushkin jayly oryssha týs kóredi. Nege deseniz, sharana anasynyng qúrsaghynan shygha onyng sanasyna orystyng «myqtylaryn», olardyng tilin, dilin sinirip tastaghanbyz. Desek te ózimizdi ózimiz jarlyqay almay jatqanymyzdy bile túra, syrt júrtty nasihattaudy qaydan shyghardynyz? Kimmen aqyldastynyz? Álde, jogharydan kelgen núsqau ma? Álde, Shyghys Qazaqstan oblysy Sizding babalarynyzdan qalghan telim be edi??

Joq, Óskemende Pushkinge ekinshi eskertkish qoyylmaydy. Qoyghyzbaymyz! Halyqpen oinamanyz!

Sizding «arqanyzda» - qazaqtyng erteni ýshin qyzyl imperiya jendetterine júmyrdyqpen ses kórsetken, bastaryn sadaqalaghan Alash arystaryna eskertkish qoyylghandy qoyyp, esimderi Óskemenge kire almay jýr, «Ruhany janghyru» men «Úly dalanyng jeti qyry"qayda? Oiymyz ben qyrymyzdy órmekshining torynday shyrmap jatqan bodandyq shynjyryn jana-jana ýzdik pe dep, erkin tynystay bastaghan tәuelsiz tirligimizge nýkte qoymaqsyz ba?! Ol qúqyqty Sizge kim berdi?!

Keshe ghana kýrkirep ótken bodandyqtyng boqsyghy men qoqsyghynan aulamyzdy tazarta almay iytis-tartys bop jatqan shaqta, Pushkiyniniz ne? Qabanbay batyrgha bosagha kýzettirip qoydyq. Halyq Qaharmany Qasym Qaysenov kókemiz ózining atyndaghy sayabaqtyng bir kórtam quysynda, bir shoq shilikting tasasynda tyghylyp ol otyr. Al, sayabaqtyng tura ortasynda, ótken-ketken qazaqtargha ses kórsetip taltayyp, kerzi etik kiygen Kirov әli túr. Oblys aumaghyndaghy Altay qalasynyng qaq ortasynda, qazaqtyng ertenine «núrly jol» kórsetip Vladimir Iliich Leninning qos eskertkishi әli kýngi asqaqtaydy. Ruhany janghyrghanymyz, ónirdi ruhany janghyrtqanynyz osylar ma? Halyqtyng ruhyn janyghandy qoyyp, janyshtauymyz qalay?

Qúrmetti Danial Kenjetayúly!

Keler jyly – Qazaqstan Tәuelsizdigining 30 jyldyghy! Sol atauly merekege oray Shyghys Qazaqstannyng tәuelsiz júrtyna nendey sýiinshi-sarqyt úsynbaqsyz? Janaghy Pushkinning mýsini túrady degen telimge qazaqtyng ýsh abyzy, ýsh Bii – Tóle, Qazybek, Áytekege nege kompozisiya qoymasqa?! Bir eskertkishting qúny Qazaqstandaghy kez kelgen orta buyn sheneunikting budjetten jymqyryp keter milliondarynan qymbatqa týspes. Óskemenning baq-gýlzarlarynda Alash arystary – Álihan, Ahmet, Shәkәrim, Mirjaqyp, Maghjandar túrsa, qazirde tәuelsizdigimizding ertenine kýdikpen qarap, orys tilinde sayrap jýrgen úl-qyzdarymyz Qazaqstannyng ertenine kәmil sener edi ghoy. Býginde biz kýndiz shammen izdep taba almay jýrgen - IYdeologiya degenimiz sol emes pe edi!? Nege adasamyz? Jer asty, jer ýstining tabighat baylyghy úshan-teniz Shyghys Qazaqstanda ruhany joqshylyq, ruhany beysharalyq neden tuyndap otyr? Qoldan, sanaly týrde jasap otyrghan joqpyz ba?

Sondyqtan, bizder – memleket qúraushy halyqtyng ókilderi atynan Sizge mynaday talap-tilekter qoyamyz:

1.Toqymashylar qalashyghyndaghy gýlzardyng ortasyna Tәuelsizdigimizding 30 jyldyghyna oray qazaqtyng Ýsh Biyine kompozisiya qoyylsyn!

2.Q.Qaysenov atyndaghy sayabaqtaghy Kirovtyng eskertkishi alynyp tastalyp, ornyna zandy týrde Halyq Qaharmany, partizan-jazushy, jerlesimiz Qasym Qaysenovtyng eskertkishi túrghyzylsyn!

Qúrmetti Núrsúltan Ábishúly!

Anda-sanda bolsyn shyghysta da el bar, alash úrpaqtary bar edi-au dep kóz qyrynyzdy sala jýrgeninizge zәrumiz. Ishimizge syimaghan song әngimege Sizdi aralastyryp qoyghanymyzgha keshirim ótinemiz! Búl aryz-shaghym, nemese Danial Kenjetayúly sekildi is-tәjiriybesi tolyqqan, molyqqan basshyny kórsetu, kózge shúqu emes. Degenmen, Tәuelsizdik atty tútas úghymgha syna qaghylmauyna elimizdegi eng mýddeli adam – Sizsiz, qúrmetti Núrsúltan Ábishúly! Sondyqtan, myna jazbalarymyzdy bәrimizge ortaq Qazaqstannyng shyghysynda da últtyq qúndylyqtarymyz, barsha ruhaniyatymyz jarqyldap túrsa degen, taza niyet pen ortaq maqsattan tughan talap-tilekter dep qabyldanyz!

Izgi niyetpen:

Álibek Qantarbaev, Qazaqstan Jazushylar odaghy ShQO filialynyng diyrektory, Katonqaraghay audany men Óskemen qalasynyng Qúrmetti azamaty;

Týsiphan Týsipbekov, «Altay asu» QB-ning tóraghasy, Tarbaghatay audanynyng Qúrmetti azamaty, qogham qayratkeri, «Qúrmet» ordenining iyegeri;

Júmәdil Ádilbaev, jazushy, Qazaqstan Jurnalister Odaghynyng ShQO filialynyng jetekshisi;

 Serik Qúsanbaev, aytysker aqyn, QR Jazushylar odaghynyng mýshesi, oblystyq «Didar» gazetining arnauly tilshisi, Zaysan audanynyng Qúrmetti azamaty;

Abash Kәkenov, aytysker aqyn, Qazaqstan Jastar odaghy syilyghynyng laureaty, Tarbaghatay audanynyng Qúrmetti azamaty;

Zeynolla Qabdyshúly Súltanbekov, professor, medisina ghylymdarynyng doktory, ekologiya, adam jәne tabighat qauipsizdigi halyqaralyq ghylym Akademiyasynyng akademiygi;

Oljas Kereyhan, jurnalist, «Habar» Agenttigining ShQO boyynsha menshikti tilshisi;

Janabay Áshimov, oblystyq Aqsaqaldar alqasynyng basqarma mýshesi;

Sahan Ákeleev, QR  Mәdeniyet qayratkeri, ShQ oblystyq drama tetrynyng kórkemdik jetekshisi;

Azamat Qasym, publisist, oblystyq «Altay» telearnasynyng shef-redaktory;

Ádil Saylaubek, Óskemendegi № 1 mektepting diyrektory;

Merey Qaynarov, jurnalist «Egemen Qazaqstan» gazetining oblystaghy menshikti tilshisi;

Múrathan Kenjehan, aqyn, jeke kәsipker;

Baqytjan Rayysova, aqyn, QR Jazushylar odaghynyng basqarma mýshesi;

Aytmúhambet Qasymov, QR Jazushylar odaghynyng mýshesi, filologiya ghylymynyng  kandidaty;

Ondasyn Elubay, QR Jazushylar odaghynyng basqarma mýshesi,  Zaysan audany men Óskemen qalasynyng Qúrmetti azamaty, «Qúrmet» ordenining iyegeri;

Ghafura Sәrsenbayqyzy, jurnalist, Qazaqstan jurnalister odaghynyn  mýshesi;

Janbolat Saniyaz, jurnalist, «31 arna» ShQO-daghy menshikti tilshisi;

Ayjan Qartaeva, filologiya ghylymdarynyng doktory, professor, ShQMU-daghy Abay ghylymiy-zertteu ortalyghynyng diyrektory;

Gýljan Qazymova, oblystyq mәdeniyet, arhivter basqarmasynyng bas mamany;

Qyzyrbek Dýrgenbayúly, aqyn-publisist oblystyq «Didar» gazetining tilshisi;

Daryn Núrsapar  aqyn, «Altaynius» saytynyng redaktory;

Orazay Jenis, aqyn «Altaynius» saytynyng tilshisi;

Nazerke Qayroldanova, jurnalist, «Altaynius» saytynyng tilshisi;

Ayan Qalymbek, aitysker aqyn.  Aymaqtyq «Aldaspan» gazetining tilshisi;

Ertay Qasenov,  aqyn-akter, «Shabyt» studentter teatrynyng jetekshisi.

Abai.kz