Sonymen, «men reformatormyn», - dep shetel gazetterine mәlimdegen jәne preziydent saylauy aldynda (jәne odan keyin) sayasy reformalardyng qajettiligi turaly aitqan preziydentimiz alghashqy sayasy jeniliske úshyrady.

Onyng mәnisi mynada: Toqaev bolashaqta óz reformalaryn iydeyalyq jәne praktikalyq jaghynan qolday alatyn parlament qúra almady.

Ne degenmen Toqaevtyng ritorikasyna senip qalghan progressivti qauym «osy oiy dúrys bolsa, onda parlament saylauyna demokratiyalyq kýshter qatysyp, «Núrotandy» jenbese de, sonda ene alady, sóitip, elde shynayy sayasy reformalar bastalady» dep ýmittengen edi. Shynymdy aitsam, ózim de solay oiladym.

Óitkeni ózim qatysqan preziydent saylauynan keyin elde biylikke narazy iydeyalar naqty sipatqa ie bolyp, keng qanat jayyp, biylik sanasatynday qúbylysqa (qozghalys ne partiya dey almaymyn) bop qalyptasa bastap edi.

Aqyrynda ne boldy?

«Reformator bolamyn» degen Toqaev eski әdis-tәsilderden bas tartqysy kelmeytin retrograd, kertartpa kýshterding yqpalynan shygha almay qaldy. Nәtiyjesinde regressivti kýshter jenip shyqty da, parlament saylauy quyrshaqtardyng qoyylymy bop qaldy.

Toqaev myrza bir nәrseni týsinui kerek. Búl soraqy saylaudy el «Nazarbaevtyng ne Baybekting saylauy» demeydi, «Toqaevtyng saylauy» dep ataydy. Osy kýlkili parlament saylauymen Toqaev tarihta qalady.

Kim biledi, bәlkim, Aqordadan tys biyliktegi kýshter dәl osylay Toqaevtyng reformatorlyq imidjine soyqan soqqy bergisi kelgen de shyghar. Olay bolsa, búl ekinshi preziydentting taktikalyq emes, strategiyalyq qatesi boldy dep sanaymyn!

Áytpese, el ishinde sentristik sipattaghy demokratiyalyq kýshter bar edi ghoy. Mәselen, últtyq-demokratiyalyq kýshter. Olar Tәuelsizdik alghannan beri sayasy alanda jýr. Olar biylikke jýieli týrde qarsy. Olar da oppozisiya. Biraq, radikal men bitispes kúshterden aiyrmashylyghy sol - olar zang ayasynda әreket jasap keledi. Olar koniunkturalyq sayasy maqsattardan góri el Tәuelsizdigin, memlekettik tútastyghyn, últ mýddesin joghary qoyady. Sol kýshter ókilderi parlamentke engende, elding saylaugha degen iltipaty basqasha bolar edi.

Biraq, bolar is boldy.

Bir nәrse aiqyn: 10 qantarmen sayasy ómir bitpeydi, qoghamdaghy broundyq qozghalys tolastamaydy. Kerisinshe, qoghamdyq-sayasy ómir jandana týsedi. Óitkeni, meninshe, biylik әzirshe «preziydenttik saylaudan keyin ghalamat kýshke ie bolghan halyqtyq naryzylyqty parlamenttik saylauda qalaysha bәsendetemiz?» degen taktikalyq oy tónireginde ghana bas qatyryp jatyr. Sonyng qarsanynda nebir populistik, oryndaluy ekitalay uәdelerdi ýiip-tógip, saylaushylardyng «qúlaghyna ilip jatyr».

Basqa nәrseni oilaugha biylikting qazir shamasy joq. Sayasy strategiya degen mýldem úmyt qalghan siyaqty!

Mine, saylaudan keyingi kezeng Toqaev qúryp jatqan «jana» jýie ýshin eng myqty syny shaq bolmaq.

Sol kezde býgingi radikaldar emes, oppozisiya bola otyryp, memleket pen últ mýddesin úmytpaytyn, bilimdi, baysaldy, parasatty, bir mezettik ne bir taqyryptyq haypqa úrynbaytyn, terennen oilaytyn, sayasattanu termiynimen aitqanda, revolusiyany emes, evolusiyany qalaytyn sentristik kýshter kimdi qoldamaq?

Meninshe, parlament saylauynan keyingi basty bir súraqtyng biri osy bolmaq.

P.S.Uaqyt synaptay syrghyp barady. Kelesi preziydenttik saylaugha әne-mine degenshe ýsh jarym jyl qalypty.

Kim biledi, merziminen tys preziydent saylauy da bop qaluy mýmkin.

PS. Illustrasiya retinde ataqty mysaldyng suretin aldym, Aqorda, Kitaphana jәne "Núrotan" búl karikaturagha renjy qoymas: búdan da soraqysyn kórip jatyr emes pe?

Ámirjan Qosanovtyng jazbasy

Abai.kz