Sauytbek aghagha!
Halqyndy qaldyrdyng ghoy kýmәndi oigha,
Masqara bolady eken mynanday da!
Ini bop Aqseleuge sen erip en,
Bala bop men ileskem Túmanbaygha.

Jigitsing sózinde el maqtaghan әr,
Otyrsyng biyik jerde taqqa balar.
Qazaq dep qarsy aiyrylghan kókiregi,
Ómirden ótip ketti jaqsy aghalar.

Mendaghy aqyn boldym lapyldaghan,
Jetsem dep jýirikterdi taqymdaghan.
Jazghanyng óz aldyna bir bólek jyr,
Únaytyn aldymenen atyng maghan.

Jigitti tegin emes maqtasa eli,
Jayyldy saghan da ystyq baq tósegi.
Qyryqtyng ekeuinde kózin júmghan,
Jan agham ózinmenen attas edi.

Jap-jaryq jigitpin men ishi bylay,
Ketedi kezdeskenge týsim únay.
Jýredi soghan degen saghynyshtan,
Bir óksik kókiregimdi qysyp úday.

Jatsa da biri maqtap, biri sybap,
Kelemin óz әlimshe tyrysyp-aq.
Gazetten kóre qalsam esimindi,
Kózime ketedi bir jyly úshyrap.

Tanytyp ketpesem de tym estilik,
Ketetin kezderim bar kýres qylyp.
Sóilese bireu sening atyndy atap,
Túrady qúlaghyma jyly estilip.

Basyna qondy sening tamasha baq,
Dәuiring qoydy aldyna jana talap.
Sen meni tanymaysyn, bilmeysing de,
Men seni jýrdim tughan agha sanap.

Sauytbek aghagha!
Halqyndy qaldyrdyng ghoy kýmәndi oigha,
Masqara bolady eken mynanday da!
Ini bop Aqseleuge sen erip en,
Bala bop men ileskem Túmanbaygha.

Jigitsing sózinde el maqtaghan әr,
Otyrsyng biyik jerde taqqa balar.
Qazaq dep qarsy aiyrylghan kókiregi,
Ómirden ótip ketti jaqsy aghalar.

Mendaghy aqyn boldym lapyldaghan,
Jetsem dep jýirikterdi taqymdaghan.
Jazghanyng óz aldyna bir bólek jyr,
Únaytyn aldymenen atyng maghan.

Jigitti tegin emes maqtasa eli,
Jayyldy saghan da ystyq baq tósegi.
Qyryqtyng ekeuinde kózin júmghan,
Jan agham ózinmenen attas edi.

Jap-jaryq jigitpin men ishi bylay,
Ketedi kezdeskenge týsim únay.
Jýredi soghan degen saghynyshtan,
Bir óksik kókiregimdi qysyp úday.

Jatsa da biri maqtap, biri sybap,
Kelemin óz әlimshe tyrysyp-aq.
Gazetten kóre qalsam esimindi,
Kózime ketedi bir jyly úshyrap.

Tanytyp ketpesem de tym estilik,
Ketetin kezderim bar kýres qylyp.
Sóilese bireu sening atyndy atap,
Túrady qúlaghyma jyly estilip.

Basyna qondy sening tamasha baq,
Dәuiring qoydy aldyna jana talap.
Sen meni tanymaysyn, bilmeysing de,
Men seni jýrdim tughan agha sanap.

Jaryldy alpysynda júrt aghynan,
Áli de dedi: tynbay shyrqa, qyran.
Seyfollanyng arqasy shyghar deymin,
Sauytbek Auyt(beg)in bir tanyghan.

Tózgishpin auyrgha da, jenilge de,
Bermeymin kóp isterge kónildene.
IYtine talatady sory qalyn,
Sauytbek Auyt(bek)ting elin nege!?

Degen oy ininizden keter emes,
Shyqpaydy aghayynnan beker eges.
Altaydan Týrkiyagha barghan qazaq,
Týiesin taysalmastan jetelep esh.

Bilesing tartqan keshe jolda azabyn,
Sen onyng qayta jazyp, tolgha zaryn.
Ne ýshin egemendik ala salyp,
Búl qazaq jatsynady ol qazaghyn?!

Jýrsing ghoy tabaqtas bop ishinde úlyq,
Túrady talaylardy mysyng býrip.
Qandasyn nege «Egemen» kinәlaydy,
Aytshy, Agha, sony maghan týsindirip!!!
Auyt(bek) Múqiybek
Almaty
09.02.2012

Keshe eki keshting arasynda bir jiyngha bara qoyyp, redaksiyagha oralsaq, elektrondy poshtamen kelgen osy óleng ýstelimizding ýstinde jatyr. Saghat jetining manayynda týsipti. Gazette 2 aqpan kýni jariyalanghan Seyfolla Shayynghazynyng «Óz elinde ózi qonaq bolghysy keletin oralman aghayyndardyng oilaghandary ne?» atty maqalasyna oray ja-zylghan. Bir aptadan beri sol maqalanyng tónireginde qanshama aiqysh-úiqysh, artyq-kem pikir aitylyp jatsa da, eng aldymen aghayynnyng auyzbirligin, odan keyin auzymyzdyng qadiri ketpeuin oilap, jýieli  sóz jýiesin tabar, jýiesiz sóz iyesin tabar degen oimen jauapsyz qaldyrmaqqa bekingenbiz. Al sol narazylyq óleng tilimen órilgende ózgeshe әser etedi eken. Janyna bólekshe batady eken. Aytpasa sózding atasy óler dep, qol qoyylghaly jatqan gazetten oryn bosatyp túryp, myna yqsham jedeghabyl jauapty jazugha úighardyq.
Bauyrym Auytbek!
«Halqyndy qaldyrdyng ghoy kýmәndi oigha, Masqara bolady eken mynanday da!»  dep bastapsyng ólenindi. Talay tildeuding úiqasqa týsken týri boldy ghoy búl dep әuelde tiksinip qalghanymyz ras. Sәlden keyin-aq sóz saptauyng ózgeripti. Ishki mәdeniyetin, adamdy, aghany qúrmetteuing kórinip túr. «Jazghanyng óz aldyna bir bólek jyr, Únaytyn aldymenen atyng maghan», depsin. «Qyryqtyng ekeuinde kózin júmghan, Jan agham ózinmenen attas edi», depsin. «Gazetten kóre qalsam esimindi, Kózime ketedi bir jyly úshyrap», depsin. «Sóilese bireu sening atyndy atap, Túrady qúlaghyma jyly estilip» depsing taghy. «Sen meni tanymaysyn, bilmeysing de, Men seni jýrdim tughan agha sanap» depsing taghy.
Men búl jedel jauapta «Egemen Qazaqstannyn» eldik múrattardy údayy ústanatynyn, al eldik múrattarynyng biri qazaqtyng qabyrghaly júrt boluy ekendigin, qabyrghaly júrt boludyng basty bir sharty qatarynyng kóbengi ekendigin, kóbeymegenning kósegesi kó-germeytinin dәiim eskeretindigin, bolashaqta demokratiya tuyndatuy mýmkin talay proble-many demografiya sheship beretindigin, al demografiyalyq ósuding basty tetigining biri tarihtyng talayymen dýniyening tórt búryshyna taryday shashyraghan qazaqty Otanyna oraltyp, qatarymyzdy qalyndatu ekendigin biletindigin, sondyqtan da otandastaryn tarihy mekenine qaytarumen memlekettik túrghyda ainalysyp jatqan әlemdegi ýsh elding biri bolyp tabylatyn bizding Qazaqstannyng búl baghyttaghy sayasatyn dәiim kórsetumen ainalysatyndyghyn, sol maqsatpen «Kóbeymesek kósegemiz kógermes», «Oralmandar - Otan dep oralghandar», «Alystaghy aghayyn»,  «Alystan kelgen aghayyn» siyaqty talay aidar ashyp, olardyng ayasynda tәuelsizdikting arqasynda atamekenge jetken qandastary-myzdyng arasyndaghy Alash abyroyyn asyrghan asyldardyng qasiyeti, myna jantalas zamanda el auystyryp, jer auystyryp jýrip, jana memleketten óz ornyn tapqan, kәsibi-men nesibin terip jep, bala-shaghasyn asyrap, bilim alyp, óner quyp jýrgen azamattar jayyndaghy maqalalardy, súhbattardy jýieli jariyalap túratynyn, bas basylymnyng naqty janashyrlyghymen talay bauyrymyzdyng mәseleleri ondy sheshilip jatqanyn aitpaq emespin. Kózi qaraqty aghayyn múny jaqsy biledi. Kórmes týieni de kórmesting kebin kiyetinderding jóni basqa.
Endi naqty maqalagha keleyik. Maqala, negizinen, bir-aq mәselege arnalghan. Ol mәsele - migrasiyalyq sayasattaghy kózge úryp túrghan qighashtyq. Bauyrlarymyzdyng 60 payyzdan astamynyng tórt oblysqa ghana qonystanghany - shyndyq. Ol tórt oblystyng bәri ontýstik-tegi ónirler ekeni - shyndyq. Qandastarymyz az baryp jatqan ónirlerde qazaqtardyng az ekeni - shyndyq. Dәl sol oblystarda júmys kýshi jetpey jatqany, dәl sol oblystarda qazaq tilining tómenshiktep túratyny - shyndyq. Avtor osy shyndyqtardy aitady. Onyng sebepterin taldaydy. «Qazaqstanda «Núrly kósh» baghdarlamasy qabyldanyp, ol boyynsha jekelegen túrghyn ýiler ghana emes, sonymen birge, býtindey bir auyldardyng túrghyzyl-ghanyn» mysalmen keltiredi. Manyzdy mәselening týitkilderin atap, «Bәlkim janadan qonys audarghandyqtan túrmystarynda belgili bir problemalardyng da boluy mýmkin, biraq «kósh jýre týzeledi» degen mәteldi eskersek, olardyng da birtindep sheshim tabaryna kýmәn joq», deydi, búl istegi kemshilikterding sebepteri jayynda sóilegende «Robot siyaqty júmys isteytin keybir sheneunikterding alystan kelgen aghayyndargha salqyn qaray-tynynan, keyde sebepsizden sebepsiz әure-sarsangha salyp qoyatynynan da habardarmyz», deydi, «Bes sausaqtyng birdey bolmaytyny sekildi, adamdardyng da jaratylysy, minez-qúlyqtary әrtýrli. Sondyqtan júrttyng bәrin bir qalypqa syighyzamyn deu qatelik», deydi, «elge oralghan otandastarymyzdyng bәrining birdey ózderining atamekenderine shekesinen qaramaytynyn, ansaghan Qazaqstanymyzdyng bir púshpaghynan oryn búiyrghanyna tәube dep, ózge júrtpen birge enbek etip, tynysh qana ómir sýrip jatqandaryn» jazady, sózining sonyn: «Al endi, óz eline ózi búldanbaytyn, óz eline ózi qonaq bolmaytyn, memleket tarapynan kórsetilgen kómekti qanaghat etip, odan arghysyn óz tirligimen jalghastyryp әketip jatqan aghayyndargha qazaqstandyqtar da riza. Qaramyz kóbeyer edi, sonday aghayyndar kóbirek kelse eken dep tileydi...» dep bitiredi. Osy ýzindilerding ózi-aq maqalanyng tútastay alghanda qandastarymyzdyng qamyn oilap jazylghanyn, qordalanyp qalghan mәselelerdi sheshuding joldaryn qarastyratynyn, oqyr-mandy oilasugha shaqyratynyn kórsetedi.
Áriyne, avtor migrasiyalyq sayasattaghy qighashtyqtardan, osy orasan mәndi mәseleni jerine jetkize oilastyrmaghandyqtan, mysaly, Aqtóbe oblysynda 2010 jyly qúrylysy bastalghan 300 pәterding 271-i, Soltýstik Qazaqstan oblysynda 140 ýiding 25-i, Shyghys Qazaqstan oblysynda 363 ýiding 170-i bos túrghanyn aitqanynda, Ishki ister ministrligi Kóshi-qon komiytetining milisiya general-mayory Hibratulla Dosqaliyevting bir jiyndaghy bayandamasynda 57 myng adam Qazaqstannyng jәrdemaqysyn alyp, jeke kuәligin almay jýrgendigin keltirgenin aitqanynda, 2007 jyly Soltýstik Qazaqstan oblysyna barghan 700 oralman otbasynyng jәrdemaqy alysymen izim-qayym joghalyp ketkenin, 2010 jyly Mongholiyadan keldik dep qújat ótkizgen aghayyndardyng 18 myny mýldem ol jaqta tumaghan bolyp shyqqanyn, sol jyly Mongholiyadan oraldyq degen 2 myng adamnyng 1400-ning eki el arasyndaghy shekaradan eshqashan ótpegeni anyqtalghanyn keltirgeninde maqala әldeqayda salmaqty shyghar edi.  Biraq, qaytalap aitamyz, maqala bir-aq mәsele - elge oralghan qandastarymyzdy el aumaghynda birkelki ornalastyrugha úmtylu qajettigine arnalghan.
Ras, Seyfolla Shayynghazynyng búl maqalasy onyng ózining de, gazetting de sәtti jariya-lanymdary qataryna qosyla qoymaydy. Ókinishke oray. «Elim» dep «enirep» jetken qan-dastarymyzdyn» degen siyaqty tirkesterdegi tyrnaqshalardy keybireuler kekesin siyaqty qabyldaytyny, «bauyrlarymyzdyng Qazaqstangha Otanym dep emes, osynda búrynnan túryp jatqan nemese songhy jyldary kóship kelgen aghayyn-tughandaryn saghalap, kýneltu ýshin keletindigin dәleldeydi» degen tústardy keybireulerding býkil oralman ataulygha baghyttalghanday baghalauy mýmkin ekendigi      eskerilmey qalghan. Tirshilikke qolaylylau, jangha jaylylau jaqtardy jaqtyratyn aghayyndardy «jyly jerge túmsyqtaryn súghyp búghyp otyratyn» dep sipattau da myndaghan adamdardyng kóniline kelmey qoymaytyny qaperge alynbay qalghan. Qaytersin. Tasqa týskendi baltamen bútarlay almaysyn. Biraq búl aitylghannan ol maqala oralman bauyrlarymyzgha qarsy baghyttalghanday qaraudyn, ony tap bir «masqara» dep sipattaudyng esh jóni joq.
Auytbek! «Qandasyng nege «Egemen» kinәlaydy, Aytshy, Agha, maghan sony týsindirip!!!» dep bitiripsing ólendi. Lep belgisining bireuin emes, ýsheuin qoyypsyn.
Ne aitayyn? Sózing sýiegimnen ótti. Aghannyng aty Sauytbek eken. Esimindi aghana úiqastyryp qoyghan eken. Aghang qyrshyn ketken eken. Mening de eluge jana jetkeninde ómirden óte barghan jalghyz agham, jan agham kóz aldyma kelip, ózimdi agha tútyp jýrgen qazaqtyng bir azamatynyng kónilin qabarjyttym ba degen oidan janym jabyrqady. Qayteyin. Solay bolypty. Ghafu et. Eger sonday oilar basqa biraz adamda da qalsa, búl ol maqaladaghy niyettin, maqsattyng bótendiginen emes, jekelegen tústardaghy ózimizdi de ókindiretin, bizge de sabaq bolatyn baz bir sóilemderdegi, sózderdegi sәtsizdikterden dep bilgeysin.
El aman, júrt tynysh bolsyn, bauyrym.
Bar qazaqtyng atamekenge jinalar kýni jaqynday bersin.

Qúrmetpen, aghan
Sauytbek ABDRAHMANOV.  
«Egemen Qazaqstan» gazeti, Júma, 10 Aqpan, 2012