Aqtauda jalghasyp jatqan sot prosesining 19-sәuir kýni ótken 18-shi otyrysynda, Halyqaralyq «Janaózen-2011» komiyteti mýshelerining habarluynsha, eshqayda ketpeu jóninde qolhat bergen sottalushylar - Tәjenov, Ysqaqov, Sarybaev, Bekjanov, Múnaytpashev, Qoyshybaev, Múqashev, Dýisenbaeva súralghan. Olardyng ishinde tek Ysqaqov qana ereuilge qatysqan. Qoyshybaev pen Múqashev - kәmeletke tolmaghandar. Tәjenov, Dýisenbaeva, Qoyshybaev, Ysqaqov, Bekjanov jaraqattar alghan (alghashqy ýsheui - auyr).

Aqtauda jalghasyp jatqan sot prosesining 19-sәuir kýni ótken 18-shi otyrysynda, Halyqaralyq «Janaózen-2011» komiyteti mýshelerining habarluynsha, eshqayda ketpeu jóninde qolhat bergen sottalushylar - Tәjenov, Ysqaqov, Sarybaev, Bekjanov, Múnaytpashev, Qoyshybaev, Múqashev, Dýisenbaeva súralghan. Olardyng ishinde tek Ysqaqov qana ereuilge qatysqan. Qoyshybaev pen Múqashev - kәmeletke tolmaghandar. Tәjenov, Dýisenbaeva, Qoyshybaev, Ysqaqov, Bekjanov jaraqattar alghan (alghashqy ýsheui - auyr).

Sottalushy, jeke kýzet firmasynyng qyzmetkeri Sarybaev ózining jantýrshigerlik hikayasyn әngimelep bergen. 16-jeltoqsan kýni ony «Aruana» qonaq ýiining kýzetin kýsheytuge shaqyrghan. Ol óz әriptesterimen obektini qorghaugha tyrysqan, alayda shabuyldaushylar tym kóp bolghandyqtan ony tastap ketuge tura kelgen. Búdan keyin eki-ýsh ret basqa da obektilerding kýzetine barghan. Al, 20-jeltoqsanda poliyseyler ony «prokuraturagha aparamyz» dep ýiinen alyp ketip, polisiyagha alyp barghan. Sarybaevty  jauaptaghan qyzmetker «bankomat tonau» aiybyn taqqan, alayda ol múny, әriyne, moyyndamaghan. Poliysey qabyrghadaghy qala kartasyn bekitken týireuishti júlyp alyp, múnyng sausaqtaryna súqqylay bastaghan. Odan song «óltirip sabaghan». Sarybaevtyng aituynsha, ony «ata-analary da eshqashan úrmaghan». Búdan әri jas jigitti tergeushi Serik Amanovqa ertip aparghan belgisiz poliysey: «Búl jaqsy bala, qazir bәrin aityp beredi», - degen, mysqyldap. Biraq «jaqsy bala» bankomatty búzghanyn moyyndamaghan.

Súrau kezinde ol kózining jasy mólt-mólt etip: «Men «tútqyndamanyz» dep jylap jalbarynsam da, sudiya Dosmaghambetov meni tútqyndaugha sanksiya berdi. Sodan keyin IVS-ke aparyp, taghy da úryp-soqty. Ruslan esimdi bireu», - degen. Tútqyndalghan song ony «ereuildeushi múnayshylardyng qonaq ýidi tonaghanyn kórdim» dep aitugha mәjbýrlegen, alayda ol búghan da kelispegen. Sol ýshin taghy da úryp-soqqan. Qayta-qayta әbden esinen tanghansha basyna sellofan paket kiygizip túnshyqtyrghan. Osyndaydan song birde esin jinasa, astyna jiberip qoyghan eken. Osy qalpynda oghan IVS bastyghy izolyator bólmelerining edenin jughyzghan. Sarybaevtyng ýiinde tintu jýrgizip («ýidi tónkerip tastady»), on myng tengesin alyp ketken. Búl - ailyq jalaqysy bar bolghany 27 myng tenge, asyrauynda 84 jastaghy qart әkesi men ómir boyy mektepte eden sypyrushy bolghan zeynetker sheshesi bar adamgha jasaghandary poliyseylerdin!

Ornynan sóilegen sottalushy Áspentaev, birde ózin týngi 11-den tanghy 4-ke deyin jauaptaghanyn, sol kezde Sarybaevty (ol onyng familiyasyn tek sot ýstinde ghana bilgen) koridormen alyp ótkenin, sodan song úryp-soqqan jәne jylaghan dybystar estigenin rastaghan. Sol týni ekeuin bettestirgen kezde ol Sarybaevtyng eki kózi jastan isinip ketkenin anyq kórgen.

Qúdaygha senetin jәne namaz oqityn Sarybaev: «Memleket qyzmetkerleri meni búlay úryp-soghady dep eshqashan oilaghan emespin!» - dep nalyghan. Advokat alghan song ol ózin úryp-soqqandardyng ýstinen aryz jazbaq bolghan eken, biraq advokat Biysekeshev: «Ábdirasul Óteshevtin ýstinen jazghannyng paydasy joq, óitkeni ol joghary lauazymdy poliysey», - dep kenes bergen.

Sottalushy Bekjanov ta poliyseylerding ózin úryp-soqqanyn aityp, ózin tәrtipsizdikterge qatysushy retinde moyyndamaghan.

Sottalushy Múnaytpashevting aytuynsha, ol 16-jeltoqsan kýni jeke tasymalmen ainalysyp, әldebir adamdardy qoraptarymen bir jerlerge aparghan, sonday bir reys kezinde ony tútqyndap, polisiyagha alyp barghan jәne edenge jyghyp salyp úryp-soqqan. Ne susyn, ne tamaq bermey qoyghan. Birdene súraghandardyng barlyghyn úryp-soqqan («әbden qorlyq kórdik»). Izolyatorgha prokurorlar teksere kelgen kezde soqqy izderi bar ústalghandardy olardyng kózderine týsirmeuge tyrysqandyqtan ony SIZO-dan biylghy jyldyng 10-aqpanynda bosatqan. Bosap shyqqan song polisiyagha ózining mәshinasyn súrap barghan, alayda «ol arestte túr» dep, bermey qoyghan. Jәne: «Eger mәshinandy qaytarudy talap etetin bolsan, taghy da otyrghyzamyz!» - dep, úryp-soqqan. Al, mәshina men onyng ishindegi zattardy alghan kezde polisiya, Múnaytpashevting aituynsha, hattama jasamaghan.

Kәmeletke tolmaghan sottalushy Múqashev alangha ózining synyptastarymen jәne múghalimderimen birge meyram qúrmetine jýrgen sheruge qatysu ýshin barghanyn, keyin ózin «dybys kýsheytkish kolonkalardy býldirdi» dep aiyptaghanyn, biraq múny moyyndamaghanyn aitqan. Onymen Maqsat esimdi tergeushi ainalysyp, jauaptau kezinde eki qolyn joghary kóterip túruyn talap etken. «Tergeushi jauaptau ýstinde meni úryp-soqty: súraydy da - úrady, súraydy da - úrady»... Múqashevting anasy ony jauaptaulargha shaqyrylmaghan.

Sottalushy Ayjan Dýisenbaeva ózining jaraqattanu jaghdayyn, әkesi (16-jeltoqsan kýni alanda óltirilgen) men aghasynyng (osy is boyynsha sottalushy) ereuilge qatysyp, alanda bolghandyghyn, biraq ózining ereuilge qatysy bolmaghandyghy bayandap bergen. Onyng aituynsha, bastapqyda oghan eshqanday kinә taghylmaghan, biraq keyin jauaptaugha kirisken. Jauaptaulardyng birinde tergeushi Ábuov: «Shesheng әkenning ólimin tekserudi talap etkisi keledi, sondyqtan seni jauapqa tartady», - degen. Ayjan ózine taghylghan aiyptardyng barlyghyn teriske shygharghan.

Advokat Sәrsembina tergeu qúpiyasyn ashpaytyndyghy jóninde jazbasha mindetteme berip, iske jasyryn attarmen qatysushy kuәlardyng anketalyq mәlimetterimen ózin tanystyru jóninde talap-tilek týsirgen. Prokurorlar búghan qarsy bolghan, sudiya talap-tilekti ashyq qaldyrghan.

Advokat Juaspaeva sottalushy Qayrat Ádilovke súraqtar qoyghan:

- Sizge amnistiyagha aiyrbasqa óz kinәnizdi moyyndaudy úsyndy ma?

- Iya, úsyndy.

- Odan basqa ne úsyndy?

- Tóletaeva men Saqtaghanovqa qarsy kórsetuler berudi úsyndy. Onday jaghdayda mening beynem bar beynejazbalardy óshirip tastap, maghan kuәlardy qorghau baghdarlamasyn qoldanudy, basqa da jenildikterdi uәde etti.

- Rahmet.

Sot otyrysynyng ekinshi jartysynda kuәlardy súrau bastalyp, birinshi bolyp Manghystau oblystyq IID-ning nashamen kýres Basqarmasy bastyghynyng orynbasary polkovnik Valeriy Kliymenko (Klimov boluy da mýmkin) súralghan. Onyng әngimesi aiyptau qorytyndysyndaghy ózining kórsetulerin tolyq qaytalaghan. Odan song sottalushylar Shamov pen Áminov sotqa Kliymenkonyng ózderin úryp-soqqandyghyn aitqan, biraq ol múny teriske shygharghan. Sonday-aq, Shamov pen Áminovti ústaghan kezde alynghan zattar men aqshany tergeu tobyna tapsyrghandyghyn, biraq hattama jasalmaghandyghyn aitqan. Áminov Kliymenkonyng oghan ózin «QazMúnayGaz» qyzmetkeri retinde tanystyryp telefon soqqanyn, ony viyse-premier Shýkeev kezdesu ýshin izdep jatyr-mys degenin, al jolyqqan kezde tútqyngha alghanyn bayandap bergen.

Ekinshi súralghan kuә - Oblystyq IID-ning úiymdasqan qylmyspen kýres jónindegi bólimining agha operókili podpolkovnik Daniyar Ádilov te ózining aiyptau qorytyndysyndaghy kórsetulerin qaytalaghan, al Áminov, Sarybaev, Qoyshybaev, Ábdirahmanov pen Shamov ony ózderin «úryp-soqty, qorqytyp-ýrkitti, qorlady» dep, Qoyshybaevtyng anasy - «balaghat sózdermen ar-abyroyymdy qorlady» dep aiyptaghan.

Sarybaev: Ol meni sәlemdespegenim ýshin úryp-soqty.

Áminov: Ol meni Aqjanat Áminovting (júmysshy qozghalysynyng belsendisi) inisi bolghanym ýshin úryp-soqty. Keyin, IVS-te, meni «spirtti ishimdik pen nasha qoldandy» dep aiyptap, taghy da úryp-soqty. Men jyladym, jalyndym, biraq ol bәribir úryp-soghuyn toqtatpady.

Qoyshybaev: Ol meni - qaryndastaryng men әielindi jәne ózindi de zorlaymyz dep qorqytty. Men balalar ýiinde tәrbiyelengendikten, meni «balalar ýiining búralqysy» dep kemsitti.

Ábdirahmanov: Ol mening basymdy pistoletpen soqty.

Shamov: Ol meni mәshinadan sýirep shygharyp, úryp-soqty, keyin múny IVS-te jalghastyrdy.

Barlyq aiyptaulardy teriske shygharghan Ádilovting súrau ayaqtalar tústa jýikesi syr berip, sausaqtary minberdi «barabanday» bastaghan.

Ol ketuge ynghaylanghan kezde sottalushy Dýisenbaev sudiyadan súralghan kuәlardy súrau bitken song zaldan shygharmaudy ótingen. Ol múny kuәlardyng «ózara kelisip alu mýmkindigimen» týsindirgen. Sudiya onyng pikirin qúptap, Ádilovke zalda otyrudy búiyrghan. Ol shyghyp ketip, bir minuttan song qaytyp kelgen. Advokattardyng biri týregelip, QPK tәrtibi boyynsha súralghan kuәlar zalda qalugha tiyis ekendigin taghy da pysyqtaghan. Osydan song búryn shyghyp ketken Kliymenko da zalgha qaytyp oralghan.

Kelesi bolyp kuә Isaev shaqyrylghan eken, biraq ol tabylmaghan song Gýlnәr Dosova shaqyrylghan. Alayda, ol ózining Roza Tóletaevamen tuystyq qarym-qatynasta ekendigine jәne «Golos Respubliki» gazetining tilshisi retinde sot prosesining barlyq otyrystaryna qatysqandyghyna silteme jasap, kórsetu beruden bas tartqan. Sudiya onyng uәjderimen kelisip, ertengi saghat 10-gha deyin ýzilis jariyalaghan.

Júrttyng kóbisi zaldan shyqqan kezde advokat Sansyzbayúly, óz qorghauyndaghylarmen sóileskisi kelse kerek, torgha jaqyndauy múng eken, konvoydaghylardyng biri jolyn kes-kestep túryp alghan. Nәtiyjesinde olardyng arasyndaghy kiykiljing tóbeleske úlasyp kete jazdap, sottalushylar da, zalda qalghan adamdar da dýrligip ketken. Pristavtar esikti jauyp alyp, eshkimdi ne shygharmay, ne kirgizbey tastaghan. Abyroy bolghanda, birazdan keyin shu basylyp, júrt beybit taraghan...

R.S. Ókinishke oray, keybir sebeptermen Aqtauda «Shetpe isi» boyynsha jýrip jatqan sot prosesinen býgin de aqparat týspedi...

Jasaral Quanyshәliyn,

Halyqaralyq «Janaózen-2011» komiytetinin

aqparattyq top jetekshisi.

Almaty qalasy,

2012 jyldyng 19-sәuiri.

«Abay-aqparat»