26.04.12.
Qalaulylar halyqty baspanamen qamtugha bas qatyruda. Jalpy, Qazaqstan halqyn «jetimbúrysh» jaghalau tauqymetinen tolyq qútqaru - «últtyq joba» dәrejesine deyin kóteruge layyq mәsele. Ýy iyelenip, tegis kýii kelse, qazaqstandyqtar әlemdegi eng baqytty adamdargha ainalmas pa edi?! Qalay bolghanda, qazirgi kezde Elbasy da, Parlament deputattary da túrghyn ýidi qol jetimdi etuge basa manyz berude. Endi el - Ýkimetten batyl qadamdar kýtedi. Biraq shendiler keri tartyp, qalaulylardyng jaqsy úsynystaryna boy bermey otyr. Sheneunikterding sheginshekteuinen sharshaghan deputattar qarsy shabuylgha kóship, el iygiligine baghyttalghan izgi iydeyalaryn zandastyru qamyna kirisipti.

Qazaqstan Kóshbasshysynyng bastamasy boyynsha býginde Ýkimet, atap aitqanda, Qúrylys is­teri jәne TÝKSh agenttigi «Qol­jetimdi baspana - 2020» atty jana túrpatty baghdarlamasyn jasauda. El asygha kýtken búl qújatty Ýkimetke aldaghy aida qabyldau jýktelgen. Búl rette osy baghdarlamanyng jas otbasylargha arnalghan baghyty deputattardyng ýlken qyzyghushylyghyn tughyzuda. Óitkeni qazirgi qúbylmaly әlem­de jastar qozghaushy kýshke ai­nalghan. Alayda ókinishke qaray, Qazaqstanda ýisiz jýrgenderding eng ýlken ýlesi de osy boyynda búla kýshi búlqynghan jas qa­zaq­standyqtardyng enshisine tiyesili boluda. Osy orayda jana baghdarlamanyng da qoghamnyng osy bóligining baspanasyzdyq problemasyn sheship bere al­maytyndyghy qazirden anyqtalyp otyr. Óitkeni Ýkimet «jas otbasy» sanatyna tek erli-zayyptylardyng ekeui de 29 jastan aspaghan janúya­­lardy jatqyzbaq. Al Múrat Ábenov, Gýlnar Seyitmaghanbetova syndy deputattar qazirgi jastar­dyng bәri 29 jasqa deyin ýilene bermeytindigin, tipti otau qúryp ýlgergenimen, әlgi merzimge deyin qajetti qarjy qoryn jiyp ýlgere almaytyndyghyn algha tartyp, «jastar» sanatyna kiretinder jasyn 35-ke deyin kóterudi úsynuda. Qalaulylar búl úsynystaryn Mәjiliske engizilgen memlekettik jastar sayasaty turaly jana zangha bap etip bekitpek niyette. Aytqanday, «Qoljetimdi baspana - 2020» baghdarlamasy jobasynyng әzirlenu barysyn «núrotandyq» deputattar 27 sәuir kýni, Kóshbasshy partiyanyng frak­siyasy otyrysynda jeke tal­qylaudy josparlauda. Jiyn­dy «Núr Otan» fraksiyasy janyndaghy Ónirlik sayasat jәne mәslihattarmen júmys jónindegi kenes úiymdastyrmaq. Búl Kenesti deputat Gýlnar Seyitmaghanbetova basqarady.
Taghy bir belgili bolghany, ha­­­lyqtyng baspana mәselesin sheshu maqsatynda deputat T.Ómirzaqov arnayy zanjoba әzirlepti. Ol túrghyn ýy qúrylys jinaq jýiesin ózgertuge tәuekel etipti. Óz niyetin Túrsynbek Qazenúly keshe Ýkimet basshysynyng atyna joldanghan hatta bildirdi. «Túrghyn ýy qúrylys jinaq jýiesinde bir top problema pisip-jetildi» dep ashyq aitady deputat.
Jalpy, TÝQJ banki, zangha sәikes, ózinen 5 payyzdan as­pay­tyn arzan nesie alyp, iri qa­­lalardan pәter iyelengisi kel­­­genderden aldymen shartqa otyryp, jinaqtaudy bastaudy talap etedi. Kelisimde belgilengen merzim ishinde, aitalyq, 5 jyl ishinde ol adam pәterdi satyp alugha qajetti barlyq somanyng jartysyn ózi jinauy kerek. Eger mysalgha, elordadaghy qarapayym, bir bólmeli pәterding baghasy bes millionnan bastalatyndyghyn eskersek, deputattyng aituynsha, «azamattardyng tabatyn tabysy kelisimdi somanyng 50 payyzyn orta merzimdi kezende jinaqtaugha mýmkindik bermeytin» jaghday tuyndaydy. Búl jerde búghan qarama-qarsy basqa bir mәsele de boy kóterip jatady: «Qajetti somany merziminen búryn jiy­naq­taghan kliyentter kelisimde kór­setilgen mindettemelerding oryndaluy merzimin kýtuge mәjbýr» deydi T.Ómirzaqov. Yaghny 5 jyl ótpey, arzan nesie joq.
- Múnday jaghdaylarda bankara­lyq, ne aldyn ala túrghyn ýy zaemdaryn bere alady eken. Alayda búl zaemdar boyynsha TÝQJB stavkalary tipti ekinshi dengeyli bankterding ipotekasynyng stav­kasynan, da joghary. Aldyn ala túrghyn ýy zaemynyng jyldyq tiyimdi mólsherlemesi 15 payyzgha deyin jetse, aralyq zaemyniki - endigi 18 payyzgha tayap qaldy, - degen deputat «túrghyn ýy qúrylys jinaghynyn» maqsaty «shekten tys payyzdyq stavkalar arqyly payda tabu emes, qarapayym aza­mattardyng baspanagha qol je­timdiligin arttyru bolugha tiyistigin» aitty.
Qalauly sol siyaqty «mem­lekettik premiyany» esepteu jýiesi de qayta qaraudy qajet etedi degen oida. Onyng mәlimetinshe, qazir memlekettik syiaqymen yntalandyrylatyn jinaqtyng eng jogharghy somasy 200 ailyq eseptik kórsetkishti nemese 323 myng tengeni qúraydy. Salymshy eng kóp degende memleketten jyl sayyn tek 64 myng tenge ghana ala alady. «Yaghny 350 myng ba, әlde million jinadyng ba, qansha jinaqtaghanynnyng manyzy joq, syiaqy birdey bolady. Múnday jýie azamattardy jinaqtaugha yntalandyrmaydy» dep týigen Mәjilis deputaty Ýkimet basshysy K.Mәsimovten kelesi úsynystardy qarauyn súraydy: Birinshiden, túrghyn ýy zaemyn alu ýshin jinaqtalghan qarajattyng eng tómengi qajetti mólsherin 25 payyzgha deyin tómendetu. Ekin­shiden, aralyq jәne aldyn ala túrghyn ýy zaemdary boyynsha payyz­dyq mólsherlemesin tómendetu. Ýshinshiden, mem­leketting syiaqysy mólsherin esepteu jýiesin ózgertu.
Túrsynbek Qazenúly Premierden 2012-2015 jyldargha arnalghan respublikalyq bud­jetti qalyptastyru kezinde qazaqstandyqtargha 6-8 payyzdyq dengeyinde aralyq jәne aldyn ala túrghyn ýy zaemdaryn úsynu ýshin Últtyq qor qarajattary esebinen «Túrghyn ýy qúrylys jinaq bankine» maqsatty zaem beru mýmkindigin qarastyrudy ótindi. «Men túrghyn ýy qúrylys jinaghy zanyna ózgerister engizu turaly arnayy zang jobasyn әzirledim. Búl zang jobasy memlekettik premiya tóleu bóliginde respub­likalyq budjet shyghysyn art­tyrudy qarastyrady» degen T.Ómirzaqov búl rette Ýkimetting ong qorytyndysynan ýmittenetindigin jetkizdi.

Eldos SENBAY

"Ayqyn" gazeti