Elimizde kýn tәrtibinen týspeytin manyzdy taqyryptardyng biri – memlekettik til mәselesi. Kez-kelgen últtyng basty belgisi tili desek, búl túrghyda Qazaqstan Respublikasy da ózining memlekettik mәrtebesin aiqyndau ýshin memlekettik tildi – qazaq tili dep bekitken bolatyn. Búl turaly Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyng qantar aiynda “Egemen Qazaqstan” gazetinde jariyalanghan  “Tәuelsizdik bәrinen qymbat” atty maqalasynda aiqyn, anyq aitylghan bolatyn.

Preziydent atalghan maqalasynda memlekettik tilding manyzy men mәrtebesi jóninde aita kelip, Tәuelsizdik alghan jyldardan beri memlekettik tildegi orta jәne mektepke deyingi bilim beru mekemelerining sany artqany jóninde tilge tiyek etti.

-Elimizding airyqsha belgilerining biri – memlekettik til. Sonau 90 jyldardaghy kýrdeli kezenning ózinde Qazaqstannyng memlekettik tili qazaq tili ekeni aiqyn kórsetilgen. Memleket Tәuelsizdikting osy otyz jylynda qazaq tilin damytu ýshin barlyq jaghday jasady. Azattyq alghan otyz jyl ishinde memlekettik tildegi balabaqsha men mektepterdin, oqu oryndarynyng sany eselep artty,- dedi Preziydent.

Sonymen qatar, Memleket basshysy qazaq tilin ýirenu mәselesine Ýkimet te bey-jay qaramauy tiyis ekenin algha tartty.

-Qazirgi tanda qazaq tilin biletin qazaqtyng da, ózge etnos ókilderining de sany birshama artty. Memlekettik tildi shyn mәninde barsha halqymyzdy biriktiretin faktorgha ainaldyrudyng barlyq kepildikteri men qúqyqtyq tәsilderi bar. Tek, niyet bolsa bolghany. Al, niyetting dúrys boluy memlekettik tildi mengergisi keletin el túrghyndaryna da, osy jolda jaghday jasaytyn Ýkimetke de baylanysty,- degen bolatyn.

Áriyne memlekettik tildi mengeru mәselesi balabaqshadan bastaluy tiyis. Ol ýshin balalar әdebiyetining manyzy zor. Memleket basshysy “Tәuelsizdik bәrinen qymbat” maqalasynda búl mәselening týiinin sheshu ýshin qazaq qalamgerlerining ýzdik shygharmalarymen birge, balalargha arnalghan shetel qalamgerlerining de ýzdik shygharmalaryn audaryp, basyp, taratudy qolgha alu kerektigin aitqan bolatyn. Preziydentting aituynsha, oghan qogham tarapynan súranys joghary.

Jalpy, Qazaqstanda túratyn әrbir azamat memlekettik tildi bilu arqyly sol elge degen qúrmetin kórsetedi. Memleket basshysy atalghan maqalasynda qazaq tilin әli bilmeytin el azamattaryna ýndeu tastap, memlekettik tilding mәrtebesin arttyru ýshin ony qoldanugha degen ynta boluy kerektigin basa aitty. Ol óz maqalasynda:

-Qazaqstannyng әrbir azamatynyng paryzy – memlekettik tildi bilu. Múny mindeti dep aitugha da bolady. Osy túrghyda men barsha qazaqstandyqtargha, onyng ishinde әli de memlekettik tildi mengermegen otandastaryma ýndeu tastaghym keledi.

Biz qazirgi jastardyng aghylshyn tilin nemese basqa da tilderdi az uaqytta jetik mengeretinine kózimiz jetip otyr. Al, tútas buyn almasqan osy kezende memlekettik tildi mengergisi kelgen adam ony әldeqashan ýirenip alar edi. Alayda, qazaqta “Eshten kesh jaqsy” degen sóz bar. Demek, eng bastysy ynta men yqylas boluy kerek, - dedi Memlekt basshysy.

Preziydent Qasym-Jomart Toqaevtyng aituynsha,qazaq tilin keninen qoldanu men nasihattau – qazaqstandaghy basqa tilderge, әsirese orys tiline shekteu qoi degen sóz emes. Búl túrghyda elimizdegi barlyq etnos ókilderining óz tilderin, salt-dәstýrin damytuyna jaghday jasala bermek. Áriyne, qazirgi jastarymyz birneshe til bilu arqyly kókirek kózin oyatyp, óz tanym-kókjiyekterin keneytetinin jete týsingeni dúrys.

Ayta keteyik, býginde qazaq tilin damytu ýshin memleket tarapynan irgeli ister atqaryluda. Mәselen, osydan eki jyl búryn Qazaqstan Respublikasynda tilderdi damytu men qoldanudyng 2011-2020 jyldargha arnalghan memlekettik baghdarlamasy ayaqtalghan bolatyn. Sonymen qatar, QR Ýkimetining qaulysymen Qazaqstan Respublikasynda til sayasatyn iske asyrudyng 2020-2025 jyldargha arnalghan memlekettik baghdarlamasy bekitildi. Atalghan baghdarlamanyng maqsaty – qazaq tilining memlekettik mәrtebesin tolyqqandy qamtamasyz etu, latyn grafikaly әlipby negizinde qazaq tilin damytugha jәne til mәdeniyetin odan әri arttyrugha jalpy, til sayasatyn ýilesimdi jýrgizu bolyp tabylady.

Býginde Qazaqstanda әrbir azamattyng qazaq tilin oqyp, ýirenuine tolyq jaghday jasalghan. Búl ýshin memleket tarapynan qarjat ta bólinedi.

Mәselen, býgingi tanda barlyq respublika boyynsha 99 memlekettik ortalyq qazaq tilin tegin oqytu boyynsha júmys isteydi. Atalghan ortalyqta budjettik úiym jәne memlekettik qyzmetkerler, ýy sharuasyndaghy әielder men júmyssyzdar, zeynetkerler sonday-aq, Qazaqstan Respublikasynda túraqty týrde túrugha kóshken azamattar til ýirene alady. Al, múndaghy kurstar negizinen halyqtyng eresek toptaryna arnalghan.

2019 jyly múnday tilderdi oqytu ortalyqtarynda 80 myngha juyq adam qazaq tilin ýirenu kurstarynan ótti. Oqytu baghdarlamasyna jana aqparattyq tehnologiyalardy kiriktiru ýshin múnday ortalyqtardyng basym bóligi kurstardy onlayn formatqa auystyrdy. Sonymen qatar qazaq tilin óz betinshe ýirengisi keletinder ýshin “Til qúral” dep atalatyn veb servis qúryldy. Jalpy, memlekettik baghdarlama ayasynda  býgingi tanda dәl osynday 20 portal júmys istep jatyr.

Múnday ortalyqtarda azamattardyng qazaq tilin bilu dengeyi QAZTEST jýiesi boyynsha belgili bolady. 2013-2019 jyldar aralyghynda búl jýie boyynsha 364 290 adam qazaq tilin bilu dengeyin anyqtaghan.

Odan bólek memlekettik tildi damytu jónindegi is-sharalar ayasynda Qazaqstanda jyl sayyn “Til sheberi”, Abay atyndaghy kórkemsóz oqu sheberlerining bayqauy, “Memlekettik til jәne BAQ”, “Tildaryn” siyaqty nemese týrki, slavyan jazbalary men mәdeniyeti kýnderi sekildi týrli formattaghy sharalar ótkizilip túrady.

Al, qazaq tilin qashyqtan oqytu boyynsha birneshe onomastikalyq, orfografiyalyq bazalary qúrylghan. Sonday-aq, ýsh tildi sayt, al, balalargha arnalghan "Balatili.kz" atty veb servister qúrylghan.

Aldaghy uaqytta da memlekettik tilding mәrtebesin arttyru ýshin memleket tarapynan qarqyndy qoldaular bolary sózsiz. Alayda, til ýirenu ýshin әrbir azamat memleket aldyndaghy óz jauapkershiligin ózi sezinse, til mәselesining kýrmeui ózinen ózi sheshiletini aqiqat.

Abai.kz