ەلىمىزدە كۇن تارتىبىنەن تۇسپەيتىن ماڭىزدى تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى – مەملەكەتتىك ءتىل ماسەلەسى. كەز-كەلگەن ۇلتتىڭ باستى بەلگىسى ءتىلى دەسەك، بۇل تۇرعىدا قازاقستان رەسپۋبليكاسى دا ءوزىنىڭ مەملەكەتتىك مارتەبەسىن ايقىنداۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ءتىلدى – قازاق ءتىلى دەپ بەكىتكەن بولاتىن. بۇل تۋرالى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ قاڭتار ايىندا “ەگەمەن قازاقستان” گازەتىندە جاريالانعان  “تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات” اتتى ماقالاسىندا ايقىن، انىق ايتىلعان بولاتىن.

پرەزيدەنت اتالعان ماقالاسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ماڭىزى مەن مارتەبەسى جونىندە ايتا كەلىپ، تاۋەلسىزدىك العان جىلداردان بەرى مەملەكەتتىك تىلدەگى ورتا جانە مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ سانى ارتقانى جونىندە تىلگە تيەك ەتتى.

-ەلىمىزدىڭ ايرىقشا بەلگىلەرىنىڭ ءبىرى – مەملەكەتتىك ءتىل. سوناۋ 90 جىلدارداعى كۇردەلى كەزەڭنىڭ وزىندە قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى قازاق ءتىلى ەكەنى ايقىن كورسەتىلگەن. مەملەكەت تاۋەلسىزدىكتىڭ وسى وتىز جىلىندا قازاق ءتىلىن دامىتۋ ءۇشىن بارلىق جاعداي جاسادى. ازاتتىق العان وتىز جىل ىشىندە مەملەكەتتىك تىلدەگى بالاباقشا مەن مەكتەپتەردىڭ، وقۋ ورىندارىنىڭ سانى ەسەلەپ ارتتى,- دەدى پرەزيدەنت.

سونىمەن قاتار، مەملەكەت باسشىسى قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋ ماسەلەسىنە ۇكىمەت تە بەي-جاي قاراماۋى ءتيىس ەكەنىن العا تارتتى.

-قازىرگى تاڭدا قازاق ءتىلىن بىلەتىن قازاقتىڭ دا، وزگە ەتنوس وكىلدەرىنىڭ دە سانى ءبىرشاما ارتتى. مەملەكەتتىك ءتىلدى شىن مانىندە بارشا حالقىمىزدى بىرىكتىرەتىن فاكتورعا اينالدىرۋدىڭ بارلىق كەپىلدىكتەرى مەن قۇقىقتىق تاسىلدەرى بار. تەك، نيەت بولسا بولعانى. ال، نيەتتىڭ دۇرىس بولۋى مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگىسى كەلەتىن ەل تۇرعىندارىنا دا، وسى جولدا جاعداي جاسايتىن ۇكىمەتكە دە بايلانىستى,- دەگەن بولاتىن.

ارينە مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋ ماسەلەسى بالاباقشادان باستالۋى ءتيىس. ول ءۇشىن بالالار ادەبيەتىنىڭ ماڭىزى زور. مەملەكەت باسشىسى “تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات” ماقالاسىندا بۇل ماسەلەنىڭ ءتۇيىنىن شەشۋ ءۇشىن قازاق قالامگەرلەرىنىڭ ۇزدىك شىعارمالارىمەن بىرگە، بالالارعا ارنالعان شەتەل قالامگەرلەرىنىڭ دە ۇزدىك شىعارمالارىن اۋدارىپ، باسىپ، تاراتۋدى قولعا الۋ كەرەكتىگىن ايتقان بولاتىن. پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، وعان قوعام تاراپىنان سۇرانىس جوعارى.

جالپى، قازاقستاندا تۇراتىن ءاربىر ازامات مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ ارقىلى سول ەلگە دەگەن قۇرمەتىن كورسەتەدى. مەملەكەت باسشىسى اتالعان ماقالاسىندا قازاق ءتىلىن ءالى بىلمەيتىن ەل ازاماتتارىنا ۇندەۋ تاستاپ، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىن ارتتىرۋ ءۇشىن ونى قولدانۋعا دەگەن ىنتا بولۋى كەرەكتىگىن باسا ايتتى. ول ءوز ماقالاسىندا:

-قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ پارىزى – مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ. مۇنى مىندەتى دەپ ايتۋعا دا بولادى. وسى تۇرعىدا مەن بارشا قازاقستاندىقتارعا، ونىڭ ىشىندە ءالى دە مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرمەگەن وتانداستارىما ۇندەۋ تاستاعىم كەلەدى.

ءبىز قازىرگى جاستاردىڭ اعىلشىن ءتىلىن نەمەسە باسقا دا تىلدەردى از ۋاقىتتا جەتىك مەڭگەرەتىنىنە كوزىمىز جەتىپ وتىر. ال، تۇتاس بۋىن الماسقان وسى كەزەڭدە مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگىسى كەلگەن ادام ونى الدەقاشان ۇيرەنىپ الار ەدى. الايدا، قازاقتا “ەشتەن كەش جاقسى” دەگەن ءسوز بار. دەمەك، ەڭ باستىسى ىنتا مەن ىقىلاس بولۋى كەرەك، - دەدى مەملەكت باسشىسى.

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ايتۋىنشا،قازاق ءتىلىن كەڭىنەن قولدانۋ مەن ناسيحاتتاۋ – قازاقستانداعى باسقا تىلدەرگە، اسىرەسە ورىس تىلىنە شەكتەۋ قويۋ دەگەن ءسوز ەمەس. بۇل تۇرعىدا ەلىمىزدەگى بارلىق ەتنوس وكىلدەرىنىڭ ءوز تىلدەرىن، سالت-ءداستۇرىن دامىتۋىنا جاعداي جاسالا بەرمەك. ارينە، قازىرگى جاستارىمىز بىرنەشە ءتىل ءبىلۋ ارقىلى كوكىرەك كوزىن وياتىپ، ءوز تانىم-كوكجيەكتەرىن كەڭەيتەتىنىن جەتە تۇسىنگەنى دۇرىس.

ايتا كەتەيىك، بۇگىندە قازاق ءتىلىن دامىتۋ ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان ىرگەلى ىستەر اتقارىلۋدا. ماسەلەن، وسىدان ەكى جىل بۇرىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تىلدەردى دامىتۋ مەن قولدانۋدىڭ 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياقتالعان بولاتىن. سونىمەن قاتار، قر ۇكىمەتىنىڭ قاۋلىسىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ءتىل ساياساتىن ىسكە اسىرۋدىڭ 2020-2025 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسى بەكىتىلدى. اتالعان باعدارلامانىڭ ماقساتى – قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك مارتەبەسىن تولىققاندى قامتاماسىز ەتۋ، لاتىن گرافيكالى ءالىپبي نەگىزىندە قازاق ءتىلىن دامىتۋعا جانە ءتىل مادەنيەتىن ودان ءارى ارتتىرۋعا جالپى، ءتىل ساياساتىن ۇيلەسىمدى جۇرگىزۋ بولىپ تابىلادى.

بۇگىندە قازاقستاندا ءاربىر ازاماتتىڭ قازاق ءتىلىن وقىپ، ۇيرەنۋىنە تولىق جاعداي جاسالعان. بۇل ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان قارجات تا بولىنەدى.

ماسەلەن، بۇگىنگى تاڭدا بارلىق رەسپۋبليكا بويىنشا 99 مەملەكەتتىك ورتالىق قازاق ءتىلىن تەگىن وقىتۋ بويىنشا جۇمىس ىستەيدى. اتالعان ورتالىقتا بيۋدجەتتىك ۇيىم جانە مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر، ءۇي شارۋاسىنداعى ايەلدەر مەن جۇمىسسىزدار، زەينەتكەرلەر سونداي-اق، قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۇراقتى تۇردە تۇرۋعا كوشكەن ازاماتتار ءتىل ۇيرەنە الادى. ال، مۇنداعى كۋرستار نەگىزىنەن حالىقتىڭ ەرەسەك توپتارىنا ارنالعان.

2019 جىلى مۇنداي تىلدەردى وقىتۋ ورتالىقتارىندا 80 مىڭعا جۋىق ادام قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋ كۋرستارىنان ءوتتى. وقىتۋ باعدارلاماسىنا جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى كىرىكتىرۋ ءۇشىن مۇنداي ورتالىقتاردىڭ باسىم بولىگى كۋرستاردى ونلاين فورماتقا اۋىستىردى. سونىمەن قاتار قازاق ءتىلىن ءوز بەتىنشە ۇيرەنگىسى كەلەتىندەر ءۇشىن ء“تىل قۇرال” دەپ اتالاتىن ۆەب سەرۆيس قۇرىلدى. جالپى، مەملەكەتتىك باعدارلاما اياسىندا  بۇگىنگى تاڭدا ءدال وسىنداي 20 پورتال جۇمىس ىستەپ جاتىر.

مۇنداي ورتالىقتاردا ازاماتتاردىڭ قازاق ءتىلىن ءبىلۋ دەڭگەيى قازتەست جۇيەسى بويىنشا بەلگىلى بولادى. 2013-2019 جىلدار ارالىعىندا بۇل جۇيە بويىنشا 364 290 ادام قازاق ءتىلىن ءبىلۋ دەڭگەيىن انىقتاعان.

ودان بولەك مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ جونىندەگى ءىس-شارالار اياسىندا قازاقستاندا جىل سايىن ء“تىل شەبەرى”، اباي اتىنداعى كوركەمسوز وقۋ شەبەرلەرىنىڭ بايقاۋى، “مەملەكەتتىك ءتىل جانە باق”، ء“تىلدارىن” سياقتى نەمەسە تۇركى، سلاۆيان جازبالارى مەن مادەنيەتى كۇندەرى سەكىلدى ءتۇرلى فورماتتاعى شارالار وتكىزىلىپ تۇرادى.

ال، قازاق ءتىلىن قاشىقتان وقىتۋ بويىنشا بىرنەشە ونوماستيكالىق، ورفوگرافيالىق بازالارى قۇرىلعان. سونداي-اق، ءۇش ءتىلدى سايت، ال، بالالارعا ارنالعان "Balatili.kz" اتتى ۆەب سەرۆيستەر قۇرىلعان.

الداعى ۋاقىتتا دا مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىن ارتتىرۋ ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان قارقىندى قولداۋلار بولارى ءسوزسىز. الايدا، ءتىل ۇيرەنۋ ءۇشىن ءاربىر ازامات مەملەكەت الدىنداعى ءوز جاۋاپكەرشىلىگىن ءوزى سەزىنسە، ءتىل ماسەلەسىنىڭ كۇرمەۋى وزىنەن ءوزى شەشىلەتىنى اقيقات.

Abai.kz