El qazir «pyssymylany» úmytyp, tek «Núr-agha»-gha kóshken. Álde, bәri jaghympaz ba, әlde barlyq tele arnadan tek Elbasyny madaqtaghan habarlardy ýzdiksiz kórsetip ketti me, әiteuir, osynday ahual Alash dalasyn buyp túrghan siyaqty. Sodan da shyghar, shyn Qúdayyn úmytqan qazaqtyng basynan búlttyng ýiirilip ketpey túrghany?!.

BIYLIKKE NARAZY ESIMOV

El qazir «pyssymylany» úmytyp, tek «Núr-agha»-gha kóshken. Álde, bәri jaghympaz ba, әlde barlyq tele arnadan tek Elbasyny madaqtaghan habarlardy ýzdiksiz kórsetip ketti me, әiteuir, osynday ahual Alash dalasyn buyp túrghan siyaqty. Sodan da shyghar, shyn Qúdayyn úmytqan qazaqtyng basynan búlttyng ýiirilip ketpey túrghany?!.

BIYLIKKE NARAZY ESIMOV

Qúdayshylyghymyzdy aitayyqshy, týkke qatysy joq jerge Elbasyny tyqpalay bergennen kim ne útty? Myna júrttyng miy aghayyn degen be dep oilaysyng keyde. Sosyn, ishing qu emes pe, «ә-ә, búlar әdeyi Elbasynyng abyroyyn tógu ýshin shópke de, shóngege de qasaqana aralastyrady eken-au?!» degen baylam jasaysyn...
Týneu kýni Almaty qalasynyng әkimi Ahmetjan Esimov almatylyq jurnalisterdi tól merekesimen qúttyqtap túryp, Elbasynyng qasiyetti atyna qalay kir keltirip alghanyn ózi de angharmay qaldy. Bәlkim, qasaqana jasaghan bolar, ol jaghyn shamalamadyq...
- Men óz atyma aitylghan syndy dúrys qabyldaymyn. Qala mәselesin qalyndatyp jazghandarynyzdy da qoldaymyn. Áytpegende, bizding ýkimettegiler qalanyng ahualy turaly oilaudan qalar edi. Aytpaqshy, bizding ýkimetting jýikesi syndy kótermeydi. Kenes dәuirinde partiyanyng «Syn jәne ózara synnyng damuy turaly» deytin qaulysy bolushy edi. Sonday qauly shyghartu turaly Elbasygha kenes beremin-au deymin. Ýkimettegiler syndy dúrys qabyldauy ýshin...
Tap osylay dedi Esimov әkim. Tek orys tilinde aitty. Meyli, shýrshit tilinde sóilese de, ol óz oiyn tolyq jetkizdi. Yaghni, sóz bostandyghyn bizding ýkimetting únatpaytyny rasqa shyqty. Elbasy da qalamaydy degen sóz! Bir ghana Esimovten basqa Qazaqstanda syndy dúrys qabyldaytyn pende qalmaghan!
Ahmetjan kókem sóz bostandyghyna shyn jany ashyghandyqtan, bayaghy Kenestik dәuirdi kóksep otyr. Býginge deyin opat bolghan oppozisiya ókilderine zaualdyng qaydan kelgenin endi bildik. Ýkimetten, shyndyqty únatpaytyn, syndy jaqtyrmaytyn ýkimetten kelip otyr bar zobalan! Búl bir oiymyz.
Ekinshi bir oiymyz - Esimov myrzanyng týbine býgingi qoghamdy jaulap alghan jaghympaz әdet jete me deymiz. «Mynau Elbasyny aralastyrmay sóileydi!» dep bir adamdy kórsete alasyz ba? Qúday-au, biri ma desem, bәri shaldyqqan ghoy jaghympazdyqtyng dertine!..

JAGhYMPAZDYQTYNG JANA ÝLGISI

Búrynghy jaghynu jaghynu ma, kýn ilgerilegen sayyn, shildening altysy jaqyndaghan sayyn jaghympazdar meker qatynday qútyryp, qozyp barady. Shildening altysyn ózimizshe «Astananyng tughan kýni» dep býrkemeleymiz. Shynynda da ol kýni Elbasynyng tughan kýni ekeni shýldirlegen balagha ayan.
Bir jaghympazdar týk qalmaghanday, timiskilep jýrip Elbasynyng diplom alghan oqu ornyna baryp telehabar týsirip kelipti. Sonau Qaraghandygha! Student kýninde qanday pәterde túrghanyna sheyin tәptishtegende jaghanyzdy ústaysyz. Ózderimen qoymay, typ-tynysh jatqan eldi de býldirip jýr ghoy solar. Temirtau qalasynyng bir túrghyny bayaghyda Elbasy túryp ketken ýide túrady eken. Sol kisi beti býlk etpesten «Joba boyynsha ýiding esigi myna jaqqa qaraydy eken, Núrekeng ony bitep, myna jaghynan shygharghan. Óte keremet! Maghan da osy jaqtan esikting shyqqany únaydy!» deydi. Qaytsin-ay, Elbasy turaly jaqsy sóz aitynyz dep tyqaqtaghannan keyin ne derin bilmey sandyraqtaghany da...
Ony aitasyz, endi bir jaghympazdar Elbasynyng alghashqy otyrghan partasyn izdep Shamalghangha sheyin at shaptyrypty. Sóitse, bayaghy bir qabatty toqal tam - eski mektep joq deydi. Ornynda jeti jýz oryndyq zәulim oqu ordasy túr eken. Amal joq, qalay da jaghynyp qalu kerek bolghannan son, Elbasymen birge oqyghan kisilerdi izdep tapqan. Shirkin, Shamalghandyqtar maqtauyn jetkize biledi ghoy! Tura, ishi týsip ketken qauynyn ótkizip jiberetin shymkenttikter siyaqty...
«Mening esimde, mektepte biz «Ne isteu kerek?» degen taqyrypqa shygharma jazdyq. Bәrimiz eki-bir degen bagha aldyq ta, Núrekeng ghana tórt aldy» deydi Elbasynyng bir klastasy. Ghajap, iyә?! Sol kezde beske jazghanda ne bolar edik?..
Eger Qaraghandygha oqugha týsuge bara jatyp, Balqashtyng ýstinen ótkende Núrekemning bir týimesi týsip qalypty dese, sugha sýngip sony izdeuge bar. Býite berse, әli-aq búlar sәby kýngi syldyrmaqty, shýmekti, túsauyn kesken jipti tauyp alulary mýmkin...

QÚRTTAGhAN ALMA JÁNE «QAZSAT»

«Shymkenttikter men ishi týsken qauyn» demekshi, bizding ontýstiktegi aghayyn Elbasygha jaghynudan aldyna jan salmay keledi. Eskertkish ornatamyz dep esimizdi aldy, «Elbasy sening ýiinnen emes, mening ýiimnen shәy ishedi!» dep ózara baqtalas qylyp qyryp kete jazdady, eks-kýieu Áliyevting ýrim-bútaghyna sheyin anyqtap «zalalsyzdandyrdy», nesin aitasyz, endi mine, Elbasy turaly mulitfilim týsirip qaltyldaghan kәriden enbektegen balagha sheyin anyratyp otyr.
Atalghan mulitikke tapsyrysty bir kezderi Ontýstik Qazaqstanda әkim bolghan Núrghaly Áshimov bergen desedi. Qoyylymnyng qysqasha mazmúny - biylik ókilderi adam keyipinde de, al qara halyq jemis-jiydek, kókónis, azyq-týlik beynesinde berilgen. Yaghni, halyqaralyq olimpiyadagha bizding elden qúrttaghan alma, juylmaghan júmyrtqa sekildi ishim-jemder barady da, himiyalyq qospasy joq degen jeleumen tekseruden mýdirmey ótip ketedi. Sosyn, әriyne, sportshylarymyz salmay jýrgen jýldeni salyp, elge jenispen oralady. Arman-ay desenizshi!..
Eger bizding «bazar kórgen» sanamyz ózimizdi aldamaytyn bolsa, onda búl multifilimde bir emes, birneshe qyr, tereng maghyna bar! Mәselen, qazaqstandyqtardy as-auqatqa teneuining ózinde tereng oy jatyr. Qúrttamaq týgili, shirip ketse de sol bayaghy әdetpen para bersek te adam túrmaq, jynnyng aldynan ótip ketemiz. Beyjinde ótip jatqan «Sapa olimpiyadasyn» jankýierlerding joghalyp ketken «QazSat» arqyly tamashalauynyng ózi ne túrady?! Bәrinen de keremeti, kýni erteng myna biylik taghynan tayghannan keyin osy mulitfilimdi týsirgen top «Biz sol kezde-aq aqiqatty aita bilgenbiz!» dep tósin soghyp shygha kelmese, ne deysiz?!.
Mulitfilimdi týsirgen top búl kýnde bizding ónimimizdi qaraqshylyq jolmen taratyp jatqandar paydagha kenelude dep dabyl qaghuda. Ár minuty million tenge túratyn mulitfilimning úzaqtyghy 12 minut. «Bolashaqta osynday mulitikter týsiruge dayynbyz!» dep bilegin sybanyp otyr avtorlar. Sirә, ózderining Qazaqstandaghy eng aqyldy animator ekendikterine kózderi anyq jetse kerek!..

JYRTYL QAZAQ, JYRTYL!..

Astananyng hәm Aq patshanyng tughan kýni bas qalada basty ainaldyratynday mereke týrinde ótpekshi. Búl kýngi shyghyngha Astananyng qorjynynan «nebәri» 120 million tenge shyghatyn bolsa, kәsipkerlerimiz bir milliardtyng ýstindegi qarajatty әldeqashan audaryp ýlgeripti!
Qazaq basqara almaytyn «Qazaqmys» korporasiyasy, mysalgha, osy kýngi toy ýshin dep 300 million tengeni tastay salsa, basshylaryn ústap bere beretin «Qazaqstan Temir Joly» últtyq kompaniyasy da odan qalyspaghan. Endi she, búl kýni aspannan bauyrsaq jaumasa da, әiteuir, bir kisilerding kónil-kýiin kókke kóteru kerek! Toygha qatysyp óner kórsetetin әnshi-biyshilerde esep joq. Bir ghana әigili tenor Plasido Domingonyng konsertine kiru ýshin biylet qúny 70 mynnan 150 myng tengege deyin túrady. Sheteldikter ghoy, shemishke shaghyp kelip bir óleng aitady da bizding bir jylghy nәpaqamyzdy qaghyp ketedi. Ertenine elderine barghan song «Qazaqstan degen daraqy el» dep auyzdary qisayyp otyryp súhbat beredi sosyn. Nege biz әueli ózimizdi jarylqamaymyz?!.
Toydan birer kýn búryn Astanadaghy Ortalyq stadionnyng ashylu saltanaty ótedi. Oghan әigili futbol tóreshisi Pier-Luidjy Kollinany shaqyryp otyrmyz. Álgi kózi alarghan taqyrbas tóreshi she, sonyng dәp ózin! Osydan birneshe jyl búryn ýlken bir kisining mereytoyyna osy Kollinagha 50 myng euro berip shaqyrtqanymyzda kelmey qoyghan. Endi daghdarys qyspaqqa alsa kerek, zeynetke shyghyp «sportty mýldem qoydym!» dep otyrghan adamnyng antyn búzyp, Astanagha әkelgeli otyrmyz. Jer tepken futbolshylarymyz ýshin bolmasa da, júrt osy Kollinany kóremiz dep keledi. Onyng da kiru biyleti sharyqtaytyn-aq shyghar?..

BAQ PEN SOR JAYLY 20 JYLDAN SONG SÓILESEYIK...

«Núrekenning 20 jyl búryn biylik basyna kelgenining ózi qazaqstandyqtar ýshin sheksiz baqyt!» dep saldy týneukýni senator Ghany QASYMOV. Qaytedi endi, elding bәri etekti týrip tastap Elbasygha jalbandap jatsa?! Ol da bir jerden birdene jep qalu kerek qoy!
Býgingi tanda Qazaqstandy basqarugha layyqty túlgha joq dep esepteytin senatordyng kózin shel, býiregin may basayyn degen eken. Onda bayaghyda nege preziydenttikke tas salyp jýr ózi? Daghdarys pen janbaghystyng arqasynda, bayqadynyz ba, talaydyng bir jeri ashylyp, talay aqiqat óz-ózinen jariya bolyp jatqan joq pa?!.
Bәse, búl ne sýrligis desek, osy kýnimiz ýshin altynshy shildede tughan bir kisige qanymyzben de, janymyzben de qaryzdar ekenbiz ghoy?!
Stalin jayly bir anekdot bar. Qatygez biyleushining qabyldauynda sheteldik diplomattar bolghannan keyin Stalinning shylym shegetin mýshtegi joghalypty. Ony tabu NKVD qyzmetkerlerine jýkteledi. Birer saghattan keyin NKVD-dan «Ýsh diplomattyng ekeui mýshtekti úrlaghandaryn moyyndady, ýshinshisin keshke deyin moyyndatamyz!» degen aqpar kelip týsedi. Sonda Stalin «Áure bolmanyzdar! Men mýshtegimdi tósekting astynan tauyp aldym!» dep uәj aitypty. Sol siyaqty, býgingi jәi-kýiimiz de kýni erteng anekdotqa ainalugha súranyp túrghanday.
Nesi bar, Astananyng toyynan keyin de kónilimiz kóterinki bolsyn!..

«QAZAQSTAN» aptalyghy, №25-26 (265-266), 2-shilde, 2009