Memleket basshysynyng ótken jylghy 1 qyrkýiektegi joldauynda berilgen tapsyrmasyn iske asyru ýshin audandyq manyzy bar qalalar, auyldar, kentter, auyldyq okrugter әkimderining tikeley saylauyn engizu mәseleleri boyynsha zang jobalary әzirlendi.

24 mamyrda Memleket basshysy zang jobalaryna qol qoydy.

Audandyq manyzy bar qalalardyn, auyldardyn, kentterdin, auyldyq okrugterding әkimderin tikeley saylaudy engizu shenberinde zannamagha saylaudy belgileu, kandidattar úsynu, olargha qoldau kórsetu ýshin qol jinau, kandidattardy tirkeu, saylaudy ótkizu, dauystardy sanau jәne saylau qorytyndylaryn shygharu tәrtibin belgileuge qatysty ózgerister engizildi.

Ayta keteyik, audandyq manyzy bar qalalardyn, auyldardyn, kentterdin, auyldyq okrugterding әkimderin alghashqy tikeley saylau aghymdaghy jylghy tamyzda ótkiziledi. Saylau ókilettigi 2021 jyly ayaqtalatyn 836 әkimge (2022 jyly - 351 birlik, 2023 jyly - 499 birlik, 2024 jyly - 585 birlik, 2025 jyly - 74 birlik, barlyghy 2 345 birlik) qatysty.

Memlekettik qyzmet turaly zannamada kórsetilgen biliktilik talaptaryna sәikes keletin 25 jastan kishi emes QR azamaty auyl әkimi bolyp saylana alady.

Saylaugha mynaday kandidattar qatysa alady:
- sayasy partiyalar óz mýsheleri arasynan úsynghan;
- dauys beruge qúqyghy bar saylaushylardyng jalpy sanynyng keminde 1%-ine qol jinau arqyly ózin-ózi úsynushylar.

Ayta ketken jón, bir adam bir audandyq manyzy bar qalanyn, auyldyn, kenttin, auyldyq okrugting әkimi bolyp qatarynan eki  artyq saylana almaydy.

Saylau 40 kýn búryn jariyalanady. Al saylaudyng ózi qazirgi әkimning ókilettik merzimi ayaqtalugha deyin 10 kýn búryn ótedi. Saylau ótkizilgennen keyin ýsh kýn ishinde qorytyndy shygharylady.

Saylau ótkizilgennen keyin jeti kýn ishinde aumaqtyq saylau komissiyasy saylanghan әkimdi tirkep, sodan keyin ol óz ókilettigine kirisedi.

Zannama әkimning ókilettigin toqtatudyn mynaday jaghdaylaryn qarastyrady: 

1. Sot sheshimi boyynsha әkimdi әreketke qabiletsiz, әreket qabileti shekteuli, habar-osharsyz ketti dep tanu ne ony qaytys boldy dep jariyalau;
2. Partiya mýsheliginen airylu (partiya úsynghan jaghdayda, ol úsynylghan sayasy partiyany qayta úiymdastyrudy jәne taratudy qospaghanda);
3. Joghary túrghan әkimning audan mәslihaty deputattarynyng әkimge qatysty, onyng ishinde jergilikti qoghamdastyq jinalysynyng bastamasy boyynsha senimsizdik votumyn qabyldauy;
4. Aumaqtyq saylau komissiyasynyng janadan saylanghan әkimdi tirkeui;
5. Qazaqstan Respublikasynyng zandarynda kózdelgen ózge de jaghdaylarda toqtatylady.

Memlekettik qyzmet turaly zangha sәikes (sot sheshimi boyynsha, óz erkimen, qaytys bolghan jaghdayda, azamattyghynan aiyrylghan jaghdayda jәne t.b.).

Búl rette audandyq manyzy bar qalalardyn, auyldardyn, kentterdin, auyldyq okrugterding әkimderine rotasiya jәne attestattau jýrgizu, tәrtiptik teris qylyqtar men jazalar ýshin lauazymyn tómendetu (búl mәseleler «Jergilikti memlekettik basqaru jәne ózin-ózi basqaru turaly» zanmen rettelgen) qoldanylmaydy, sonday-aq saylanghan auyl әkimderi әskery jiyndargha shaqyrudan bosatylady.

Saylau әkimderding ókilettik merzimining ayaqtaluyna qaray jergilikti budjet esebinen ótkiziletin bolady.
Búl rette 2021-2022 jyldargha arnalghan jalpy sipattaghy transfertterding qoldanylu kezeninde saylaudy qarjylandyru Ortalyq saylau komissiyasy arqyly respublikalyq budjetten beriletin nysanaly transferttermen jýzege asyrylatyn bolady.

Keyinnen 2023 jyldan bastap búl shyghystar jergilikti budjetterding shyghystar bazasyna engiziletin jәne jalpy sipattaghy transfertterdi esepteu kezinde eskeriletin bolady.

Aghymdaghy jylghy II jartyjyldyqta tikeley saylaudy engizuge 4,8 mlrd tenge qajet (jalpy 2021-2025 jyldargha - 17,6 mlrd tenge).

Sonday-aq Parlament Mәjilisi men mәslihat saylauy kezinde sayasy partiyalardyng ótu shegi 7%-ten 5%-ke tómendetilip, sonday-aq barlyq dengeydegi saylau bulleteniderine «Barlyghyna qarsy» degen baghan qosyldy.

Qabyldanghan janalyqtar azamattardyng belsendiligin jәne olardyng biylikke degen senimin; әkimning halyq aldyndaghy eseptiligin jәne auyl әkimining halyq problemalaryna jedel den qongyn; sonday-aq eldegi sayasy bәsekelestikti arttyrugha mýmkindik beredi.

Abai.kz