Shalqar ESTEN. Úly ústaz
Osydan 52 jyl búryn kiyevtik «Dinamonyn» jastar komandasynyng sapyna on bes jastaghy, myghym deneli, aqjarqyn bozbala alyndy. Az ghana uaqyttyng ishinde alandaghy erkin de shapshan, eng bastysy oily qimylymen mamandardyng ong baghasyna ie bolghan búl oiynshy - Valeriy Lobanovskiy bolatyn. Eki jyl ótisimen ol «Dinamonyn» qosalqy qúramyna ótti. Keyinirek negizgi qúramgha alynghan Lobanovskiy osy újymnyng maqtanyshyna ainaldy.
Osydan 52 jyl búryn kiyevtik «Dinamonyn» jastar komandasynyng sapyna on bes jastaghy, myghym deneli, aqjarqyn bozbala alyndy. Az ghana uaqyttyng ishinde alandaghy erkin de shapshan, eng bastysy oily qimylymen mamandardyng ong baghasyna ie bolghan búl oiynshy - Valeriy Lobanovskiy bolatyn. Eki jyl ótisimen ol «Dinamonyn» qosalqy qúramyna ótti. Keyinirek negizgi qúramgha alynghan Lobanovskiy osy újymnyng maqtanyshyna ainaldy.
Kiyevtik klubtyng qatarynda dop tebu kez kelgen futbolshy ýshin ýlken synaq, ýlken jauapkershilik sanaldy. Ukrain futbolynyng kóshbasshy komandasy tek jenis ýshin bәsekege týsetin. Qyzuqandy, talghampaz jankýierleri sýiikti újymynan tek qana joghary dengeyli óner men jaghymdy nәtiyje kýtetin. Sondyqtan da onyng sapynda oinau baqytyna ie bolghandar baryn sala qimyldaytyn. Valeriy de osynau auyr synaqty qabyldady. Biraq ol ózgelerge qaraghanda jankýierler jýregin tez jaulap aldy. «Dinamonyn» qatysuymen ótetin matchqa bet alatyn halyq Lobanovskiyding kezekti keremetterin kóruge asyghatyn edi. Onyng әdemi driblingteri men qarsylas oiynshylardy bir-birimen sapyrylystyra shatastyratyn әdis-tәsili jәne eng keremeti - búryshtama dobyn beru mәneri júrtty tanday qaqqyzatyn. Lobanovskiy búryshtama dobyn tebuge dayyndala bastaghanda-aq jankýierler ghajap kórinisting kuәsi bolatyndaryna kәmil senetin. IYә, rasynda da Valeranyng oryndauyndaghy búryshtama doby matchty tamashalaghan eldi jelpintip, rizashylyq sezimge bólese, qaqpa qorghaghan qarsylastarynyng ýreyin úshyratyn. Áuelep kóterilgen dop qaqpagha jaqyndaghanda kenetten baghytyn ózgerip, qonugha bekingen býrkitshe tómen qúldyrap, nysananyng ne bergi búryshynan, ne arghy búryshynan tabylatyn. Kóbinese әriptesining әdemi pasyn Oleg Baziylevich útymdy paydalana biletin.
1961 jyly KSRO futbolynyng tarihynda alghash ret kiyevtik «Dinamo» el chempiony atandy. Búghan deyingi birinshilikterding bәrinde mәskeulik klubtar top jaryp jýretin. Osylaysha Lobanovskiy әriptesterimen birge seng bop qatqan dәstýrdi búzdy.
Lobanovskiy futbolshy retinde KSRO chempionatynda 253 match ótkizip, 71 gol soqqan. Ol әrbir kezderi kiyevtik «Dinamonyn», odessalyq «Chernomorestin» jәne doneskilik «Shahterdyn» namysyn qorghady. Eki ret ýzdik 33 futbolshynyng qataryna endi. Últtyq qúramanyng sapynda dop tepti.
Áytse de Lobanovskiy tórtkýl әlemge futbolshydan góri, bapker retinde keng tanyldy. 29 jasynan bastap ústazdyq jolyn tandaghan ol eng alghash birinshi ligadaghy «Dneprdin» tizginin ústady. Onyng jattyqtyruyndaghy dnepropetrovskilik újym kelesi mausymda-aq joghary topqa ótti jәne barshany tanqaldyryp, altynshy oryngha qol jetkizdi. Jas bapkerding ayaq alysyna tәnti bolghan kiyevtik «Dinamonyn» basshylyghy ony ózderine shaqyrdy. Otyzdan jana asqan jigitke Ukrainanyn, tipti Odaqtyng mandayaldy komandasyn jattyqtyru mindeti jýkteldi. Onyng asa jauapty is ekenin jete týsingen Lobanovskiy búl kezde doneskilik «Shahterde» qyzmet etip jýrgen eski dosy Baziylevichti birlese júmys isteuge kelistirdi. Tabys kóp kýttirmey keldi. Osy jyldary Lobanovskiy-Baziylevich júbynyng arqasynda tútas kenes futboly janasha baghytta damydy deuge de bolatyn edi.
1975 jyly kiyevtik «Dinamo» KSRO klubtarynyng arasynda birinshi bolyp, asa bedeldi europalyq turnir - Kubok iyegerlerining kubogyn jenip aldy. Ile-shala qos kezdesude de munhendik «Bavariyadan» basym týsip, Superkubokqa da ie boldy. Sol jyly Sporttyq BAQ - tardyng halyqaralyq asosiasiyasy «Dinamony» әlemning ýzdik komandasy dep tanydy.
Tasy órge domalaghan bapkerge birneshe jyldar ótkesin KSRO qúramasyn jattyqtyru mindeti senip tapsyryldy. Lobanovskiy taghy da biyikten kórinip, janasha dayyndyq tәsilimen әlem nazaryn ózine audartty. Kezinde mektepti kýmis medalimen tәmamdap, Poliytehnikalyq institutty da jaqsy kórsetkishtermen ayaqtaghan ol bilimge sýiengendi sýietin. Árbir oiyngha jeke-jeke әdis-aylamen keletin bapkerding dәpteri kez kelgen maman týsine bermeytin jazu-syzugha toly bolatyn. Árbir oiynshynyng ornalasu tәrtibi men qozghalys aimaghyn býge-shigesine deyin eseptep, kesteleytin. Tipti keybir shәkirtteri jattyghugha óz qalaulary boyynsha dәpter әkelip, konspekt jazyp ta jýrgendigi býginde kýlkili kórineri sózsiz.
Futbolda da kóre almaytyn kýnshilder men «tyrnaq astynan kir izdeytin» minshilder jetip artylady. Lobanovskiyge de kýie jaghushylar tabyldy. Olardyng pikirinshe, Lobanovskiy ózining jalghyz ayaq sýrleuimen jýre bermey, ózge bapkerler siyaqty búrynnan qalyptasqan jýiemen júmys isteui kerek nemese óz erkimen últtyq qúramany jattyqtyrudan bas tartuy qajet. Keyinirek Lobanovskiy osynday aryzqoylardyng kesirinen qyzmetinen shettetildi de. Biraq kóp uaqyt ótpey jatyp-aq ol qúrama tizginin qayta qolyna aldy. Óitkeni onyng kómeginsiz KSRO qúramasy tipten túralap qalghan edi. Bilikti bapkerding júmysy ózge otandastaryna qaraghanda әldeqayda jemisti ekendigin jaqsy týsingen futbol basshylary ózderi jiberip alghan qatelikti der kezinde týzegen edi.
Lobanovskiydi әlem júrtshylyghy tanydy dep aittyq. Italiyada ony «polkovniyk» dep әspettese, Germaniyada ol tipti «general» degen teneuge ie boldy. Lobanovskiy jattyqtyratyn KSRO qúramasy 1988 jyly Gollandiyada ótken Europa birinshiligining jartylay finalynda Italiyany aiqyn jengeni belgili. Osy kezdesuden keyin italiyalyq Enso Bearzot, kenestik komandanyng oiyn taktikasyna qatty tanqalghanyn jasyrmady. «Qarsylastarymyz saghatyna jýz shaqyrymdy enseretin jyldamdyqpen oinaghanday әser qaldyrdy. Biz búryn-sondy dәl múnday pressingti kezdestirmegen edik» - dep aghynan jaryldy. Búl da әigili futbolshynyng bapker Lobanovskiyge degen jyly pikiri ekeni anyq.
Biraz jyl Valeriy Lobanovskiy Tayau Shyghysta júmys jasady. Ol aldymen Birikken Arab Ámirlikterin, keyinnen Kuveytti jattyqtyrdy. Onyng tәlimin alghan Kuveyt qúramasy Aziya oiyndarynda qola jýldege ie boldy. Búghan deyin búl elding futbolshylary sonshama biyik asudy baghyndyryp kórmegen bolatyn.
1996 jyly ol Tayau Shyghystan elge oraldy jәne ózining sýiikti komandasy kiyevtik «Dinamony» qayta jattyqtyrdy. Úly bapker ómirining songhy jyldaryn Otanyna arnap, ukrain halqynyng abyroyye asqaqtata bildi. Kiyevting «Dinamosy» әlemning ýzdik komandalarynyng qataryna qosyldy. 1999-2000 jylghy futbol mausymynyng qarsanynda europalyq reytingtting ekinshi jýzdiginen oryn tepken onyng dinamoshylary mausymdy besinshi orynmen qorytyndylady. Olardyng aldyna tek italiyalyq «Lasio», germaniyalyq «Bavariya», aghylshyndyq «Manchester Yunayted» jәne ispaniyalyq «Barselona» syndy alpauyttar ghana shyqty.
Lobanovskiyding jattyqtyruymen kiyevtik «Dinamo» segiz ret KSRO chempiony atanypty. Búl sóz joq ýlken, adam sengisiz jetistik. Sonday-aq dinamoshylar onyng kómegimen Odaq chempionatynyng tórt dýrkin kýmis, eki dýrkin qola jýldegerleri bolyp tanyldy. Ol KSRO qúramasymen Europa chempionatynyng (1988) kýmis jýldesin jәne 1976 jylghy Olimpiadanyng qola jýldesin jenip aldy.
2002 jyly KSRO jәne Ukraina futbolynyng damuyna ólsheusiz ýles qosqan danqty bapker dýniyeden ozdy.
2009 jyl.