شالقار ەستەن. ۇلى ۇستاز
وسىدان 52 جىل بۇرىن كيەۆتىك «دينامونىڭ» جاستار كومانداسىنىڭ ساپىنا ون بەس جاستاعى، مىعىم دەنەلى، اقجارقىن بوزبالا الىندى. از عانا ۋاقىتتىڭ ىشىندە الاڭداعى ەركىن دە شاپشاڭ، ەڭ باستىسى ويلى قيمىلىمەن مامانداردىڭ وڭ باعاسىنا يە بولعان بۇل ويىنشى - ۆالەري لوبانوۆسكي بولاتىن. ەكى جىل وتىسىمەن ول «دينامونىڭ» قوسالقى قۇرامىنا ءوتتى. كەيىنىرەك نەگىزگى قۇرامعا الىنعان لوبانوۆسكي وسى ۇجىمنىڭ ماقتانىشىنا اينالدى.
وسىدان 52 جىل بۇرىن كيەۆتىك «دينامونىڭ» جاستار كومانداسىنىڭ ساپىنا ون بەس جاستاعى، مىعىم دەنەلى، اقجارقىن بوزبالا الىندى. از عانا ۋاقىتتىڭ ىشىندە الاڭداعى ەركىن دە شاپشاڭ، ەڭ باستىسى ويلى قيمىلىمەن مامانداردىڭ وڭ باعاسىنا يە بولعان بۇل ويىنشى - ۆالەري لوبانوۆسكي بولاتىن. ەكى جىل وتىسىمەن ول «دينامونىڭ» قوسالقى قۇرامىنا ءوتتى. كەيىنىرەك نەگىزگى قۇرامعا الىنعان لوبانوۆسكي وسى ۇجىمنىڭ ماقتانىشىنا اينالدى.
كيەۆتىك كلۋبتىڭ قاتارىندا دوپ تەبۋ كەز كەلگەن فۋتبولشى ءۇشىن ۇلكەن سىناق، ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك سانالدى. ۋكراين فۋتبولىنىڭ كوشباسشى كومانداسى تەك جەڭىس ءۇشىن باسەكەگە تۇسەتىن. قىزۋقاندى، تالعامپاز جانكۇيەرلەرى سۇيىكتى ۇجىمىنان تەك قانا جوعارى دەڭگەيلى ونەر مەن جاعىمدى ناتيجە كۇتەتىن. سوندىقتان دا ونىڭ ساپىندا ويناۋ باقىتىنا يە بولعاندار بارىن سالا قيمىلدايتىن. ۆالەري دە وسىناۋ اۋىر سىناقتى قابىلدادى. بىراق ول وزگەلەرگە قاراعاندا جانكۇيەرلەر جۇرەگىن تەز جاۋلاپ الدى. «دينامونىڭ» قاتىسۋىمەن وتەتىن ماتچقا بەت الاتىن حالىق لوبانوۆسكيدىڭ كەزەكتى كەرەمەتتەرىن كورۋگە اسىعاتىن ەدى. ونىڭ ادەمى دريبلينگتەرى مەن قارسىلاس ويىنشىلاردى ءبىر-بىرىمەن ساپىرىلىستىرا شاتاستىراتىن ءادىس-ءتاسىلى جانە ەڭ كەرەمەتى - بۇرىشتاما دوبىن بەرۋ مانەرى جۇرتتى تاڭداي قاققىزاتىن. لوبانوۆسكي بۇرىشتاما دوبىن تەبۋگە دايىندالا باستاعاندا-اق جانكۇيەرلەر عاجاپ كورىنىستىڭ كۋاسى بولاتىندارىنا كامىل سەنەتىن. ءيا، راسىندا دا ۆالەرانىڭ ورىنداۋىنداعى بۇرىشتاما دوبى ماتچتى تاماشالاعان ەلدى جەلپىنتىپ، ريزاشىلىق سەزىمگە بولەسە، قاقپا قورعاعان قارسىلاستارىنىڭ ۇرەيىن ۇشىراتىن. اۋەلەپ كوتەرىلگەن دوپ قاقپاعا جاقىنداعاندا كەنەتتەن باعىتىن وزگەرىپ، قونۋعا بەكىنگەن بۇركىتشە تومەن قۇلدىراپ، نىسانانىڭ نە بەرگى بۇرىشىنان، نە ارعى بۇرىشىنان تابىلاتىن. كوبىنەسە ارىپتەسىنىڭ ادەمى پاسىن ولەگ بازيلەۆيچ ۇتىمدى پايدالانا بىلەتىن.
1961 جىلى كسرو فۋتبولىنىڭ تاريحىندا العاش رەت كيەۆتىك «دينامو» ەل چەمپيونى اتاندى. بۇعان دەيىنگى بىرىنشىلىكتەردىڭ بارىندە ماسكەۋلىك كلۋبتار توپ جارىپ جۇرەتىن. وسىلايشا لوبانوۆسكي ارىپتەستەرىمەن بىرگە سەڭ بوپ قاتقان ءداستۇردى بۇزدى.
لوبانوۆسكي فۋتبولشى رەتىندە كسرو چەمپيوناتىندا 253 ماتچ وتكىزىپ، 71 گول سوققان. ول ءاربىر كەزدەرى كيەۆتىك «دينامونىڭ»، ودەسسالىق «چەرنومورەتستىڭ» جانە دونەتسكىلىك «شاحتەردىڭ» نامىسىن قورعادى. ەكى رەت ۇزدىك 33 فۋتبولشىنىڭ قاتارىنا ەندى. ۇلتتىق قۇرامانىڭ ساپىندا دوپ تەپتى.
ايتسە دە لوبانوۆسكي تورتكۇل الەمگە فۋتبولشىدان گورى، باپكەر رەتىندە كەڭ تانىلدى. 29 جاسىنان باستاپ ۇستازدىق جولىن تاڭداعان ول ەڭ العاش ءبىرىنشى ليگاداعى «دنەپردىڭ» تىزگىنىن ۇستادى. ونىڭ جاتتىقتىرۋىنداعى دنەپروپەتروۆسكىلىك ۇجىم كەلەسى ماۋسىمدا-اق جوعارى توپقا ءوتتى جانە بارشانى تاڭقالدىرىپ، التىنشى ورىنعا قول جەتكىزدى. جاس باپكەردىڭ اياق الىسىنا ءتانتى بولعان كيەۆتىك «دينامونىڭ» باسشىلىعى ونى وزدەرىنە شاقىردى. وتىزدان جاڭا اسقان جىگىتكە ۋكراينانىڭ، ءتىپتى وداقتىڭ ماڭدايالدى كومانداسىن جاتتىقتىرۋ مىندەتى جۇكتەلدى. ونىڭ اسا جاۋاپتى ءىس ەكەنىن جەتە تۇسىنگەن لوبانوۆسكي بۇل كەزدە دونەتسكىلىك «شاحتەردە» قىزمەت ەتىپ جۇرگەن ەسكى دوسى بازيلەۆيچتى بىرلەسە جۇمىس ىستەۋگە كەلىستىردى. تابىس كوپ كۇتتىرمەي كەلدى. وسى جىلدارى لوبانوۆسكي-بازيلەۆيچ جۇبىنىڭ ارقاسىندا تۇتاس كەڭەس فۋتبولى جاڭاشا باعىتتا دامىدى دەۋگە دە بولاتىن ەدى.
1975 جىلى كيەۆتىك «دينامو» كسرو كلۋبتارىنىڭ اراسىندا ءبىرىنشى بولىپ، اسا بەدەلدى ەۋروپالىق تۋرنير - كۋبوك يەگەرلەرىنىڭ كۋبوگىن جەڭىپ الدى. ىلە-شالا قوس كەزدەسۋدە دە ميۋنحەندىك «باۆاريادان» باسىم ءتۇسىپ، سۋپەركۋبوكقا دا يە بولدى. سول جىلى سپورتتىق باق - تاردىڭ حالىقارالىق اسوتسياتسياسى «دينامونى» الەمنىڭ ۇزدىك كومانداسى دەپ تانىدى.
تاسى ورگە دومالاعان باپكەرگە بىرنەشە جىلدار وتكەسىن كسرو قۇراماسىن جاتتىقتىرۋ مىندەتى سەنىپ تاپسىرىلدى. لوبانوۆسكي تاعى دا بيىكتەن كورىنىپ، جاڭاشا دايىندىق تاسىلىمەن الەم نازارىن وزىنە اۋدارتتى. كەزىندە مەكتەپتى كۇمىس مەدالمەن ءتامامداپ، پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتتى دا جاقسى كورسەتكىشتەرمەن اياقتاعان ول بىلىمگە سۇيەنگەندى سۇيەتىن. ءاربىر ويىنعا جەكە-جەكە ءادىس-ايلامەن كەلەتىن باپكەردىڭ داپتەرى كەز كەلگەن مامان تۇسىنە بەرمەيتىن جازۋ-سىزۋعا تولى بولاتىن. ءاربىر ويىنشىنىڭ ورنالاسۋ ءتارتىبى مەن قوزعالىس ايماعىن بۇگە-شىگەسىنە دەيىن ەسەپتەپ، كەستەلەيتىن. ءتىپتى كەيبىر شاكىرتتەرى جاتتىعۋعا ءوز قالاۋلارى بويىنشا داپتەر اكەلىپ، كونسپەكت جازىپ تا جۇرگەندىگى بۇگىندە كۇلكىلى كورىنەرى ءسوزسىز.
فۋتبولدا دا كورە المايتىن كۇنشىلدەر مەن «تىرناق استىنان كىر ىزدەيتىن» مىنشىلدەر جەتىپ ارتىلادى. لوبانوۆسكيگە دە كۇيە جاعۋشىلار تابىلدى. ولاردىڭ پىكىرىنشە، لوبانوۆسكي ءوزىنىڭ جالعىز اياق سۇرلەۋىمەن جۇرە بەرمەي، وزگە باپكەرلەر سياقتى بۇرىننان قالىپتاسقان جۇيەمەن جۇمىس ىستەۋى كەرەك نەمەسە ءوز ەركىمەن ۇلتتىق قۇرامانى جاتتىقتىرۋدان باس تارتۋى قاجەت. كەيىنىرەك لوبانوۆسكي وسىنداي ارىزقويلاردىڭ كەسىرىنەن قىزمەتىنەن شەتتەتىلدى دە. بىراق كوپ ۋاقىت وتپەي جاتىپ-اق ول قۇراما تىزگىنىن قايتا قولىنا الدى. ويتكەنى ونىڭ كومەگىنسىز كسرو قۇراماسى تىپتەن تۇرالاپ قالعان ەدى. بىلىكتى باپكەردىڭ جۇمىسى وزگە وتانداستارىنا قاراعاندا الدەقايدا جەمىستى ەكەندىگىن جاقسى تۇسىنگەن فۋتبول باسشىلارى وزدەرى جىبەرىپ العان قاتەلىكتى دەر كەزىندە تۇزەگەن ەدى.
لوبانوۆسكيدى الەم جۇرتشىلىعى تانىدى دەپ ايتتىق. يتاليادا ونى «پولكوۆنيك» دەپ اسپەتتەسە، گەرمانيادا ول ءتىپتى «گەنەرال» دەگەن تەڭەۋگە يە بولدى. لوبانوۆسكي جاتتىقتىراتىن كسرو قۇراماسى 1988 جىلى گوللانديادا وتكەن ەۋروپا بىرىنشىلىگىنىڭ جارتىلاي فينالىندا يتاليانى ايقىن جەڭگەنى بەلگىلى. وسى كەزدەسۋدەن كەيىن يتاليالىق ەنتسو بەارزوت، كەڭەستىك كوماندانىڭ ويىن تاكتيكاسىنا قاتتى تاڭقالعانىن جاسىرمادى. «قارسىلاستارىمىز ساعاتىنا ءجۇز شاقىرىمدى ەڭسەرەتىن جىلدامدىقپەن ويناعانداي اسەر قالدىردى. ءبىز بۇرىن-سوڭدى ءدال مۇنداي پرەسسينگتى كەزدەستىرمەگەن ەدىك» - دەپ اعىنان جارىلدى. بۇل دا ايگىلى فۋتبولشىنىڭ باپكەر لوبانوۆسكيگە دەگەن جىلى پىكىرى ەكەنى انىق.
ءبىراز جىل ۆالەري لوبانوۆسكي تاياۋ شىعىستا جۇمىس جاسادى. ول الدىمەن بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىن، كەيىننەن كۋۆەيتتى جاتتىقتىردى. ونىڭ ءتالىمىن العان كۋۆەيت قۇراماسى ازيا ويىندارىندا قولا جۇلدەگە يە بولدى. بۇعان دەيىن بۇل ەلدىڭ فۋتبولشىلارى سونشاما بيىك اسۋدى باعىندىرىپ كورمەگەن بولاتىن.
1996 جىلى ول تاياۋ شىعىستان ەلگە ورالدى جانە ءوزىنىڭ سۇيىكتى كومانداسى كيەۆتىك «دينامونى» قايتا جاتتىقتىردى. ۇلى باپكەر ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىن وتانىنا ارناپ، ۋكراين حالقىنىڭ ابىرويىە اسقاقتاتا ءبىلدى. كيەۆتىڭ «ديناموسى» الەمنىڭ ۇزدىك كوماندالارىنىڭ قاتارىنا قوسىلدى. 1999-2000 جىلعى فۋتبول ماۋسىمىنىڭ قارساڭىندا ەۋروپالىق رەيتينگتتىڭ ەكىنشى جۇزدىگىنەن ورىن تەپكەن ونىڭ ديناموشىلارى ماۋسىمدى بەسىنشى ورىنمەن قورىتىندىلادى. ولاردىڭ الدىنا تەك يتاليالىق «لاتسيو»، گەرمانيالىق «باۆاريا»، اعىلشىندىق «مانچەستەر يۋنايتەد» جانە يسپانيالىق «بارسەلونا» سىندى الپاۋىتتار عانا شىقتى.
لوبانوۆسكيدىڭ جاتتىقتىرۋىمەن كيەۆتىك «دينامو» سەگىز رەت كسرو چەمپيونى اتانىپتى. بۇل ءسوز جوق ۇلكەن، ادام سەنگىسىز جەتىستىك. سونداي-اق ديناموشىلار ونىڭ كومەگىمەن وداق چەمپيوناتىنىڭ ءتورت دۇركىن كۇمىس، ەكى دۇركىن قولا جۇلدەگەرلەرى بولىپ تانىلدى. ول كسرو قۇراماسىمەن ەۋروپا چەمپيوناتىنىڭ (1988) كۇمىس جۇلدەسىن جانە 1976 جىلعى وليمپيادانىڭ قولا جۇلدەسىن جەڭىپ الدى.
2002 جىلى كسرو جانە ۋكراينا فۋتبولىنىڭ دامۋىنا ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان داڭقتى باپكەر دۇنيەدەن وزدى.
2009 جىل.