Damir DÁULETBAEV, Almatydaghy №1 qalalyq klinikalyq auruhananyng bas dәrigeri, medisina ghylymynyng doktory:

Damir DÁULETBAEV, Almatydaghy №1 qalalyq klinikalyq auruhananyng bas dәrigeri, medisina ghylymynyng doktory:

- Nesin jasyramyz, býginde dәriger­ding bedeli, qoghamdaghy orny tym tómen­dep ketti. Halyq arasynda «dәrigerler dóreki sóileydi, tasjýrek, óz júmysyna enjar qaraydy, para alady» degen se­kil­di týrli syndar aityluda. Endi osyny qalpyna keltiru ýshin ne isteu kerek? Dә­ri­gerlerding qoghamdaghy bedelin, mәr­tebesin qalay kóteremiz?

- Ol ýshin, eng birinshi, sapany kóteruimiz ke­rek. Sapaly em-domnyng kriyteriyleri kóp. Ol auruhanadaghy taza tósek oryn, nau­qastargha merziminde beriletin emi, taghayyn­dalghan tamaghy, mekemening sanitarlyq taza­lyghy, tipti dәrigerding kiygen kiyimine deyin - barlyghy nauqastyng tez jazyluyna, aiy­ghuy­na әser etedi. Bizding de býgingi úranymyz - sapaly medisinalyq kómek kórsetu. Endi ony birden qalpyna keltiru qiyn. Óitkeni medqyzmetkerlerding arasynda da әrtýrli minezdi dәrigerler bolady. Bireui dóreki sóilep qoyady, endi biri nauqastarmen dúrys til tabyspaydy. Osy rette biz býkil orta buyndy medqyzmetkerlerding barlyghyn attestasiyadan ótkizdik. 300 medqyzmetkerding 74-i attestasiyadan óte almay qaldy. Olardy biz ýsh ay kóleminde qayta oqytyp, taghy da emtihan aldyq. Ókinishke oray, onyng 15-i taghy da qúlady. Onyng ishinde pәlenbay jyl enbek ótili bar medbiykelerding ózi óz bilim­derin dәleldey almady. Bir ereksheligi - medisina salasynda «boldym-toldym, men bәrin bilemin» degen adam búl salada tabysty júmys istey almaydy. Óitkeni medisinada shyghyp jatqan janalyqtar úshan-teniz, son­dyq­tan medqyzmetkerler ómir boyy ýzdiksiz bilim alyp, ýirenip jýrui qajet. Jana zaman tehnologiyasyn údayy mengergeni jón. Áyt­pese alghan bilimi eskiredi de, jana tehnolo­giyalardy qoldanudan qalys qalady. Mine, bizdegi keybir medqyzmetkerler de «men boldym-toldym» dep, ary qaray bilimin jetildirmey, izdenbey qoyghan. Osynyng ne­gizinde 15 medqyzmetkerdi júmystan shyghar­dyq. Qazir biz jastardy júmysqa qabyldar­da tek talantty degenderin ghana iriktep ala­­myz. «Ananyng ózi jaqsy, mynanyng kózi jaqsy eken, anau Jәkennin, mynau Sәkenning balasy»  degen joq. Bizge júmysqa kelgenderdi eng birinshi testiden ótkizemiz, bilimin anyqtay­myz. Eger testiden óte almasa, júmys joq. Al dúrys ball alsa, onda onyng qolynan ne keletinin anyqtaymyz. Bir aptagha deyin synaq merziminen ótkizip, minez-qúlqyn bay­qaymyz. Nege? Óitkeni qazaqta «Mal alasy - syrtyn­da, adam alasy - ishinde» degen sóz bar. Mediy­sinada, eng birinshi, meyirimdi, izetti, mәdeniyetti, ibaly, adamgershiligi mol adam ghana júmys isteui tiyis. Alayda, ókinishke oray, búl salanyng júmysy auyr, jalaqysy tómen bolghandyqtan, keyde medisinada kezdeysoq adamdar da kezdesip qalady. Osynday kezdeysoq, dóreki sóileytin, óz júmysynyng qadir-qasiyetin bilmeytin keybir medqyzmet­ker­lerding saldarynan medisina salasynyng mәrtebesi, dәrejesi tómen týsip otyr. Búdan elimizding densaulyq saqtau salasy zardap shegude. Bir apta ishinde adam minezining qanday ekendigin biluge bolady. Óitkeni qansha de­gen­men de qoghamnan ózin­di jasyra almaysyn. Eger ol osy bir aptada ózin jaqsy jaghynan kórsetse, iskerligin dәleldey alsa, újymmen til tabysa alsa, biz ony mindetti týrde júmys­qa qabyldaymyz. Al kórsete almasa, eshqan­day renish joq. Osynday saraptaudyng negizin­de qazirgi tanda bizding auruhanagha talantty, talapty, bilikti jastar kelude. Staliyn­she ait­saq, «kadr bәrin sheshedi». Újym dúrys bol­may, mekeme júmy­sy algha baspaydy.

Újym qyzmetkerlerining júmysyn ba­ghalap, qasterleu ýshin olardyng tuylghan kýnderinde t.b. qyzyqshylyqtarynda auru­hana atynan bes myng tenge beremiz. Ómir bolghan song qayghy bolady, eger jaqyn tuys­tary qaytys bolsa, auruhana qarajatynan on myng tenge kómek qarastyrylady. Dýniyege sәby kelse, on myng tenge beriledi. Áriyne, búl kóp aqsha emes, biraq qayghysymen bóli­sip, qua­nyshyna ortaqtasqannan keyin olar­da «Men de Otanyma kerek ekenmin ghoy, jú­mysymdy baghalaydy eken ghoy» deytin sezim­de bolady. Býgingi kýni auruhana qaryzgha ba­typ otyrghannan keyin bizding shamamyz osyghan ghana kelude. Erteng qarajat kóbeyse, eki-ýsh ese kóp beretin bolamyz. Múnyng bar­lyghy  újymnyng úiymshyldyghyn ústap túru ýshin ong әser etedi dep esepteymin. Keleshekte Qonaev atamyz salyp bergen búl auruhana qaytadan óz dengeyine kóteriledi degen senimdemin.

- Medisina qyzmetkerlerining jala­qysyn differensiyaldau kerek degen úsynysty qoldaysyz ba?

- Áriyne, qoldaymyn. Qazir bizding qara­jatymyz jetinkiremey túr. Biraq dәriger­lerding óz júmysyn 100 payyz orynday­tyndaryna, olardyng atyna nauqastardan aryz-shaghym týspese, jana tehnologiyany mengergenderge jalaqyny joghary dengeyde beruge tiyispiz. Búl - dәrigerlerding óz júmy­syna degen yntasyn oyatady. Bizde bir aku­sher-giynekolog tәulik boyy kezekshilikte túr­sa, oghan 15 myng tenge beriledi. Eger ol ke­zek­shiligin jaqsy atqarsa, nauqastardan shaghym týspeytin bolsa, óz biliktiligin dәlel­dese, aldaghy uaqytta biz oghan kezekshiligi ýshin 15 myng emes, 30 myng tenge beretin bolamyz. Búl dәrigerlerding júmysqa degen yntasyn oyatyp, nauqastargha degen jauapker­shiligin arttyrady. Qazir biz osyny jýzege asyru ýshin jan-jaqtan qarjy kózin qaras­ty­ryp otyrmyz. Eger qarajat tapsaq, zama­nauy teh­nologiya alyp, dәrigerlerding istegen enbegine qaray jalaqylaryn ósirip otyra­tyn bola­myz. Sondyqtan ministrlikting búl úsynysy óte dúrys. Jaqsy istep, jana teh­no­logiyany mengergenderge joghary jalaqy taghayynda­luy kerek.

- Birynghay últtyq densaulyq saqtau jýiesining engizilgenine eki jyl uaqyt bol­dy. Qalay oilaysyz, búl jýie óz jemisin bere aldy ma?

- Negizi, búl jýiening prinsiypi dúrys. Ár nauqas ózi sengen auruhanasyn, óz dәrigerin tandauy qajet. Biraq búl jýie óz dengeyinde tolyq oryndalyp otyrghan joq. Týrli keder­giler oryn aluda. Sala ministrligi «Biz auru­ha­nalardy bos jiberdik, olardyng tabys ta­buy­na mýmkindik berdik» deydi. Biraq olar myna aurudy bylay emde, mynany bylay iste, mynau bylay bolsyn dep talapty kóp qoyady. Dúrysy, biz kelispeytin tústaryn da jasap qoyghan. Bylay aitqanda, auruhana­lardy bir mekeme qarjylandyrady, ekinshi mekeme qabyldaydy, ýshinshi mekeme tekse­re­di. Qanshama bastyq. Búryn múnyng bar­lyghyn bir-aq mekeme atqaratyn. Qazir bas­tyq kóbeyip ketti. Tórt mekeme tórt jaqtan zang shyghara bastaydy. Áriyne, olar búryn auruha­nada istep, osy salanyng qyr-syryn biletin bilikti mamandar bolsa, onda әngime basqa. Alayda onyng kóbisi auruhanalarda ne bolyp jatqanyn bilmey, kabiynetten shyqpay jatyp zang qabyldaydy. Ol zang bizding júmy­symyzgha qayshy keledi. Osynday kemshilikter oryn aluda. Biraq «Kósh jýre týzeledi» degen bar. Áriyne, bizge múnday jýie kerek, ol әli-aq óz nәtiyjesin beredi. Biraq ol ýshin tómen­degi bizderding úsynystarymyzdy joghary jaq­taghylar eskerip otyruy qajet. Olar ka­biynet­terinen shyghyp, auruhanalardy ara­lap, mún­daghy jaghdaydy kózben kórip, tiyimdi tústaryn birlesip sheshui kerek.

- Densaulyq saqtau ministrligi me­diy­sinalyq qyzmetti aqyly etu turaly úsynys aityp otyr. Tipti qyzdy-qyz­dy­men jedel-jәrdem qyzmeti de aqy­ly bolyp kete jazdady. Jalpy, mediy­sina qyzmet týrlerin aqyly jasaudy kózdep otyrghan jana jýieni qoldaysyz ba?

- Negizi, búl - erikkennen shyghyp otyrghan dýnie emes. Damyghan, órkeniyetti elderding ózi densaulyq saqtau salasyn tegin ete al­may­dy. Biz jana qondyrghylar, jana emdeu tәsilderi kerek dep otyrmyz. Olardy alu ýshin, ústap túru ýshin, tipti dәrigerding nauqas­qa kýlip qa­rauy ýshin de, onyng jalaqysy az bolsa, kiyimi jyrtyq, kónili pәs bolsa, ýiin­degi balasyna jetkilikti dәrejede tamaq alyp bere almasa, ol nauqasty qalay emdey­di? Sondyqtan jarty qarajatty - memleket, jartysyn halyq berui qajet. Búl jerde memleketting de, jalpy adamnyng da jauap­ker­shiligi boluy tiyis. Keyde bizge nauqastar kelip «meni tegin emde, ol - sening mindetin» dep jekiydi. Tipti «maghan dúrys qaramadyn, sotqa beremin» dep úrsady. Al onyng auyr­ghanyna, osynday kýige týskenine kim kinәli? Oghan dәriger temeki shek dedi me, araq ish, salauatty ómir saltyn ústanba dedi me? Búl jerde dәrigerlerding kinәsi qanday? Oghan ózi kinәli emes pe? Auruyn asqyndyryp alady da, dәrigerge meni tegin emde deydi. Men sizge aitayyn, tegin emning eshqashan qadi­ri bolmaydy. Tegin bolsa, nauqas ekinshi qay­tara taghy týsedi. Al ózinen shyghyn shyqsa, aqshasy ketse, onda týsinedi. Sosyn óz densau­lyghyn kýtedi. Densaulyq salasyn memleket moyny­na aluyna bolmaydy. Qarapayym mysaly, osy auruhanany memleket kótere almay qaryzgha batty. Sondyqtan memleket te, jal­py, adam da jartylay tóleui tiyis. Búl rette medisinalyq saqtandyru qorlaryn ashuymyz qajet. Biraq ol bir adamnyng qo­lyn­da bolmauy tiyis. Kezinde ony bir adam­nyng qolyna beremiz dep, ol elding qarjy­synyng bә­rin alyp, shetelge qashyp ketti. Olay bol­mauy kerek. Ol da zeynetaqy qor­lary sekildi birneshe bolsyn, biraq onyng júmysyn mem­le­ket qadaghalauy tiyis. Al halyq qaysysynyng tiyimdi ekendigin ózderi tandaydy. Sol kezde saqtandyru qorlary bylay emde, olay emde dep aitar edi. Al qazir saqtandyru qorlary­nyng mindeti mem­leketting funksiyasyna berilip otyr. Negizi, densaulyq salasyn memleket te, halyq ta qarjylandyruy tiyis.

- Damir Abaydildaúly, óziniz basqa­ryp otyrghan auruhananyng býgingi hal-ahualy qalay? Qanday janalyq, ne óz­ge­rister bolyp jatyr?

- Búl auruhananyng ashylghanyna, búiyr­sa, biyl 30 jyl bolady. Halyq arasynda búl mekeme «Qonaev auruhanasy» bolyp atalyp ketken. 1972 jyly geologter osynda qazba júmystaryn jýrgizip, eki myng metr teren­dik­ten 68 gradustaghy jyly su tapqan. Ony keyin zerttegende sudyng emdik qasiyeti bar ekendigin anyqtaghan. Osylaysha búl «Aqsay» jer-su qoymasy bolyp atalyp, su­dyng kózin ashyp, emdeu ornyn salghan. Ol uaqytta kompartiya­nyng dәureni jýrip túrghan kez bolatyn, orta­lyq kompartiya múny algha­shynda partiya qyz­metkerlerine arnalghan sanatoriy retinde ashpaqshy bolghan. Sóitip, búghan qyruar qar­jy bólip, qúrylys jýr­gizi­ledi. 1982 jyly ghimarat salynghannan keyin qazaqtyng manda­yyna bitken birtuar dara túlgha Dinmúhammed Ahmetúly Qonaev qalada auruhananyng jetis­peushiligin eskerip, múny tek partiya qyzmet­kerlerine ghana emes, jal­py­halyqtyq auruha­na etip ózgertedi. Algha­shyn­da sanatoriy re­tin­de salyngha­ny­men, Dimash atanyng basta­masymen qosymsha qar­jy bólinip, auruhanagha kerek-jaraqty qon­dyr­ghylar alynady, ope­ra­siyalyq ból­me­ler ashylady. Múnda 300 oryndyq kon­ferensiya zalymyz bar, basseyn salynghan. Múnyng bar­lyghy Diymekenning qol­dauymen, tikeley qam­qorlyghymen jýzege asqan. Kerek deseniz, sol 82-jyldary mún­day auruhana Kenes Odaghyna qarasty elder­ding eshqaysy­synda bolmaghan. Ishining barlyghy mramor, palatalar, dәret­hana, dushqa deyin zamanauy ýlgide jasalghan. Tipti auruhana qyz­metker­lerine arnalyp kópqabatty ýiler, jataqha­nalar salynghan. Óz su únghymasy (skva­jiy­nasy) bolady. Ol kez zamannyng tap­shylyghy bolsa da, shetelden keremet mebe­li­der alyp kelinedi. Ol uaqytta búl auruha­nagha jatyp emdelu halyq arasynda arman bola­tyn. Múnday zamanauy emdeu ornyn qara­payym halyqqa úsynuy Diyme­kenning úlylyghy dep bilemin.

Ókinishtisi sol: egemendigimizdi alghash alyp, ontaylandyru kezinde búl auruhana da qar­jy­nyng qyspaghyna ilikti. Auruhana qyzmet­kerlerine berilgen kópqabatty ýiler men jataqhanalar satylyp ketti. Hrapunov­tyng kezinde su únghymasy jekemenshikke be­ril­di. Ýlken territoriyasynan aiyrylyp, toz-tozy shyqty. Qazir biz únghymadaghy sudy bir kәsip­kerden satyp alugha mәjbýr bolyp otyrmyz. Ol múny ontaylandyru kezinde 49 jylgha jalgha alghan. Múnda kelgen bas dәri­gerlerding barlyghy qansha sottassa da, әlgi kәsipkerden halyqtyng iygiligi ýshin berilgen emdik sudy auruhananyng óz balansyna ala almay otyr. Elding iygiligi ýshin qazylghan ún­ghy­madaghy emdik sudy halyq tegin paydalanuy tiyis.

Qazir Qazaqstan ózining qadamyn nyq basyp keledi. Áleumettik-ekonomikalyq, saya­sy jaghynan da damu ýstinde. Osynyng lebi bizding auruhanagha da sezilude. Qazir bizge bóli­netin qarajat kólemi jyl sayyn úlghay­da. Kezinde auruhana qaryzgha batyp ketken bolatyn. Biyl búiyrsa, múny tolyq jaba­myz.

- Búl auruhananyng basqa emdeu oryn­darynan ereksheligi nede?

- Múnda emdik su bar, basseyin bar, búl - reabilitasiyagha arnalghan auruhana. Sondyqtan múnda kardioreabilitasiyalyq emdeu sharalary jýrgiziledi. Búl degenimiz, mysaly, barlyq emdeu ornynda jýrekke ota jasalynady da, nauqas on kýnnen artyq jata almaydy. Sebebi syrttaghy basqa nau­qas­targha da ota jasalynuy kerek. Qazirshe, bizde de nauqastar on kýnnen artyq emdele almaydy. Biraq aldaghy uaqytta biz nauqas­targha opera­siya jasaghannan keyin, osynda 20-30 kýn reabiy­litasiyalyq em jasaytyn bolamyz. Reabilitasiya degenimiz onaltu degendi bil­diredi. Yaghny bizding auruhana - au­ru adamdar­dyng enbekke qabilettiligin arttyryp, olardy ómirding qalypty jaghda­yy­na barynsha tiyimdi jәne barynsha jyl­dam oraltugha baghyttalghan memlekettik, me­diy­sinalyq me­ke­me. Migha qan ketip insulit, infarkt alghan­dar da alda­ghy uaqytta bizde bir ay boyy em­deletin bola­dy. Osy sekildi bizde neyro­rea­bilitasiya, travma reabiliy­tasiya bar. Auru­hana qiyn jaghdayda túrghanda búl emdeu mekemesi biryn­ghay tera­piya bolyp ketipti. Qazirgidey naryq zamanyn­da terapiya bólim­sheleri kóp tabys týsirmeydi. Sondyqtan joghary tehnolo­giyalyq emdeu-diagnostiy­kalyq qondyrghy­lardy әkeluimiz kerek. Osy rette biz qazir hirurgiya jәne lor bólimshesin ashtyq. Osylaysha býginde lazer­lik emdeu, beyneba­qy­lau hirurgiyasy (viydeo­hirurgiya) boyynsha ota jasaudy qolgha alyp otyrmyz. Sonday-aq Elbasymyz halyqqa Joldauynda: «Memle­kettik mekemeler men jekemenshik oryndar bir-birimen tyghyz qarym-qatynasta bolyp, birigip joba jasap, sol arqyly algha qaray damuy kerek» degen bolatyn. Osyghan say qazir biz Qazaqstan-Re­sey medisinalyq uniyversiytetimen kelisim­shartqa otyryp, biregey institut qúryp, birlesip júmys ja­sau­damyz. Zamanauy mediy­sinalyq tehnolo­giya­largha jiti nazar salyp, endovaskulyarlyq hirurgiya boyynsha ota jasap, bilikti maman­dardy tartyp jatyrmyz. Onyng ýstine, atal­mysh uniyversiytet mamanda­rymen birigip, jyljymaly medisinalyq-diagnostikalyq mobilidi keshenmen shalghay­da jatqan auyl­dardy aralap, eldi meken túrghyndarynyng densaulyqtaryn tekserip, emdik sharalardy qolgha aludamyz. Sonda jýrip-aq jenil-jel­pi otalardy jasaymyz.

- Auruhanagha jana apparat, qondyr­ghylar satyp әkelindi me? Jalpy, meke­mening materialdyq-tehnialyq bazasy qanshalyqty dengeyde?

- Qala boyynsha allergologiyalyq bólim bizde ghana bar. Áriyne, endi múnday ortalyq­tar bar shyghar, biraq olar nauqastardy tek tekserip, dәri-dәrmegin jazyp, qaytaryp jiberedi. Al bizde múnday nauqastar jatyp emdeledi. Daraqylyq kezinde bir analiz bes myng tenge túratyn eski apparatty satyp al­ghan. Sonymen júmys istep keldi. Alayda bes myng tengeni kópshilikting qaltasy kóter­meydi. Qazir biz 25 mln-gha Germaniyadan zama­nauy apparat aldyrtyp jatyrmyz. Ol bizge shilde aiynda keledi dep kýtilude. Onyng analiyzi 500-aq tenge túrady. Onyng ýstine, eski appa­ratta analizderding kólemi, onda 24 týri ghana bolatyn bolsa, al jana qondyrghyda onyng 300 týri bar. Kórdiniz be, jana tehnologiya, ýnemdeu degenimiz - osy. Kez kelgen emhanagha barsanyz, analizderding ózine 5000-7000 ten­ge tastap ketesiz. Al bizde tipten arzan bol­maq.

Sonday-aq pulimonologiya bólimi de qala boyynsha tek bizde ghana bar. Olargha da zamanauy tehnikalar alyp jatyrmyz. Qazir kópshilik nauqastar ukol, sistema salmasa renjiydi. Al bizde 15 myng dollar túratyn «Nebulayzer» degen apparat bar. Ol dәrini nauqasqa aua arqyly bu qylyp beredi. Jam­basqa ukol salyp, kóktamyrgha sistema jibe­rip, ol tamyr arqyly bauyrdy ainalyp, býkil aghzadan ótip, ókpege baram degenshe qanshama uaqyt ketedi. Al búl qondyrghy dә­ri­ni aua, bu arqyly ókpege tikeley jiberedi.

Auruhanadaghy gastroenterologiya bólimi de qala boyynsha jalghyz. Biz asqazandaghy asqynyp ketken jarany búryn dәrimen 21 kýn emdeytinbiz. Al qazir lazerlik apparattyng kómegimen asqazandaghy jarany kýidirip, tez aiyghuyna mýmkindik aldyq. Qysqasy, qan­day zamanauy apparat shyqsa, sonyng bәrin engizu­ge tyrysyp otyrmyz. Jaqynda zama­nauy tehnikanyng otany - Koreyadan da jana tehno­logiyalar alamyz dep josparlap otyr­myz.

- Jalpy, jas, bilikti kadrlardyng bili­min jetildiru ýshin olardy respubliy­ka aimaghyna nemese shetelderge oqugha, tәji­riybe almasugha jiberip túrasyzdar ma?

- Áriyne, onsyz bolmaydy. Osy jyly ýsh mamanymyz: bireui - Fransiya, ekinshisi - Germaniya, ýshinshisi Mәskeuge baryp, tәji­riybe almasyp, biliktiligin kóterip qaytty. Ókinishke oray, bizding mamandarymyz til bilmegen­dik­ten, shetelge shygha almay otyr. Osyny eske­rip, jas mamandardyng shet tilin oquyna әre­ket jasap otyrmyz. Aghylshyn tilin jetik men­gergenderding jalaqysyn ósirudi úighar­dyq. Búl olardyng shet tilin biluge degen ynta­syn oyatatyny sózsiz. Onymen qosa, jaqynda ghana Koreyadan bilikti mamandar shaqyryp, osynda kezdesu ótkizdik. Olarmen de tәjiriybe almasyp, dәrigerlerimizding bilimin artty­rudamyz. Shilde, tamyz ailarynda Ukraina, Mәskeu, Germaniya, Angliyadan professor mamandar keledi dep kýtip otyrmyz. Olar jas dәriger mamandargha dәris beredi. Olardy biz óz qarajatymyzben shaqyrta almaymyz. Oghan mýmkindigimiz joq. Búghan qala әkimi Ah­met­jan Smaghúlúly densaulyq saqtau basqar­masy arqyly qarajat bólip otyr. Sonymen qatar S.Asfendiyarov atyndaghy Qazaq últtyq medisina uniyversiyteti basshylyghymen de birlesip júmystar jasaudamyz. Olardyng professorlary ózderining studentteri, bizding jas mamandargha osynda dәris beredi. Bir jaghy olar últtyq uniyversiytet bolghannan keyin jylyna әlemge aty shuly 100 profes­sordy osynda shaqyrtady. Olar osynda sheberlik synybyn ótkizip, medisinanyng qyr-syryn ýiretedi. Qazir biz uniyversiytet basshylyghyna onday professorlardy bizge alyp kelinizder dep úsynys aityp otyrmyz.

Alashqa aitar datym...

Qoghamda densaulyq saqtaugha degen úghym ózgerui kerek. Biz Kenes ýkimeti kezinen qalghan densaulyq saqtaudyng bәri tegin, aqysyz emdeluimiz kerek degen oidan arylugha tiyispiz. Búl salany memleket te, jalpy, halyq ta qarjylandyruy kerek. Sonda ghana ong nәtiyjege qol jetkizemiz.

Ekinshi­den, elimizdegi kolledjderge qatysty kórshi Ózbekstannyng is-tәjiriybesin qoldanuymyz kerek. Olar naryqtyq kezenning alghashqy kezinde әr oblys, audan ortalyqtarynda tehnikum, uchiliysheler ashyp, balalaryn orta arnauly mamandyqtardy iygeruge baulydy. Jastaryn syrlaushy, sylaqshy, slesari, montajdaushy, tas qalaushy, aghash sheberi, dәnekerleushi, kranshy, traktorshy-mashinist sekildi týrli kәsipterge ýiretip, olardyng barlyghyn jan-jaqtaghy kórshi elderge taratyp jiberdi. Qazir bizde de, Reseyde de qúrylys salasynda istep jýrgenderding basym kóbi - ózbek aghayyndar. Qazir qanshama memleket Ózbekstandy asyrap otyr. Qazaqstannyng qanshama aqshasy Ózbekstangha ketude. Al biz bolsaq, kolledj týlekterin mektep oqushysymen tenestirip qoydyq. Endi olar da ÚBT tapsyruda. Endi kim kolledjge týsedi? Qayta kolledjge týsetin jastardyng sanyn arttyrudyng ornyna, oghan eshkim barmaytynday etip otyrmyz. Sondyqtan qanday jaghday bolmasyn, jastardy kolledjge týsuge shaqyruymyz kerek. JOO-gha týsu ýshin pәlenbay myng aqsha berip, 5-6 jyl oqyghansha, az qarajatpen ýsh jyl-aq oqyp, mamandyq alyp, joghary ailyq alugha bolatynyn jastargha týsindiruimiz qajet. Búl rette ýgit-nasihat júmystaryn kóptep jýrgizip, kolledjderding bedelin kótergenimiz jón. Sonda ghana qúrylysymyzdaghy dәnekerleushi, temir ústasy, bulidozer jýrgizushi, kranshy, syrlaushy bolyp jýrgen ózbek aghayyndardy ózimizding otandyq mamandar basatyn bolady.

Avtor: Serik JÚMABAEV

«Alash ainasy» gazeti