Senbi, 23 Qarasha 2024
Oidan-qyrdan 5015 6 pikir 15 Qazan, 2021 saghat 13:09

Ámpey-jәmpey Qytay-Resey: AQSh ne isteydi?

AQSh-tyng әigili RAND әskery quatty ólsheu jәne baghamdau korporasiyasy Resey men Qytaydyng әskery kýshine saraptama jasap, «2022 jyly olar ózara odaq qúrsa, AQSh әskerinen quatty bola ma» degen súraqqa jauap izdedi. Zertteu nәtiyjeleri Mәskeu men Beyjing ózara әskery odaq qúrsa da, AQSh-ty basyp ozuy mýmkin emes degen qorytyndygha kelgen. 

Bayandamany әzirlegen sarapshylar Resey men Qytaydyng ózara әskery әriptestigi AQSh-tyng aldynda balans boluy maqsatyndaghy әreket dep týsindiredi. «Olar degenmen bir-birine asa senim artpaydy jәne әskery qaru salasyndaghy qúpiyany qatang saqtaugha tyrysady», deydi. Bayandamada Resey men Qytaydyng әskery әriptestik salasyndaghy baylanysy songhy jiyrma jyl ishinde birneshe ese artyp, jattyghular sany kóbeygenin aitady. 2003 jyly Beyjing men Mәskeu alghash ret qúrlyq, әue, teniz kýshterining birikken jattyghuyn ótkizui olardyng әskery salada AQSh-qa qarsy әriptestik qúratynyn naqty kórsetken bolatyn.

2012-2017 jyldar aralyghynda Qytay men Resey әriptestik dengeyinen ózara әrekettesu dengeyine kóshti. Oghan Batys tarapynan adam qúqyghy búzu men agressiyalyq sayasatqa baylanysty salynghan sanksiyalary men qysymdary әser etken bolatyn. 2014 jyly Reseyge Batys tarapynan Qyrymdy otarlap aluyna baylanysty sanksiyalar salyna bastaghan sәtte, Kremli Beyjinnen qoldau kýtip, sayasy baghytyn ózgerte bastady. Ol óz kezeginde әskery saladaghy әriptestikke de tikeley әserin tiygizdi.

2002 jyly Resey men Qytay NATO-gha qarsy túratynyn arnayy qújat arqyly kórsetti. Olar әskery saladaghy әriptestik boyynsha 15 jyldyq jospar qúrdy. Onda әskery tehnologiyany beru, әskery tehnologiya salasy boyynsha liysenziya almasu, birlesken әskery óndiris oryndaryn ashudy qarastyrdy. Qújatta qay tehnologiyalardy almasu boyynsha kelisim jasasqany naqty aitylmasa da, Qytay reseylik Su-27, Su-30 ben zymyran keshenderining tehnologiyalaryn aldy. Al reseylik mamandar Beyjinge attanyp, әskery óndiris oshaqtarynda qyzmet etti.

Zertteu júmysyn jasaghan sarapshylar Beyjing men Mәskeuding әriptestigi artady dep otyr. Oghan dәlel men sebep te jeterlik. AQSh Aughanstannan әskerin shygharyp jatqan sәtte, Resey men Qytay iri jattyghu ótkizdi. Atalmysh jattyghudyng ereksheligi әskery jattyghu alghash ret Qytayda boldy. Associated Press búl jattyghulardy «jana kezenning túsaukeseri», dep jazdy.

RAND sarapshylary eki elding әskery salasyndaghy әriptestikti әlsiretuding bir joly ekeuine salynghan sanksiyalardy azaytu dep sanaydy. Sebebi sanksiyalar tyghyryqqa tirelgen eki eldi ózara әriptestikke iytermelep otyr degen oida. Sanksiyalar azaysa, Resey Europamen jaqsy qatynas ústap, Qytaymen baylanys әlsireui mýmkin degen joramaldy keltiredi.

«Resey men Qytay arasyndaghy baylanysty әlsiretuge baghyttalghan sanksiyalardy alu sharasyna Vashingtonnyng barmaghany dúrys. Onda Beyjin-Mәskeu odaghyna qarsy quatty әskery blokty kýsheytip, oghan jana kýshterdi engizu abzal. AQSh eki elding birlesken әskery jattyghulary men tehnologiya almasuyna, birlesken әskery operasiyalaryna dayyn boluy tiyis», - dep qorytyndylaydy sarapshylar.

Resey men Qytay arasyndaghy baylanysty arttyra beruding geosayasy manyzyn da atap ótipti. Ol Qytaydyng Qyrymdy moyyndauyna әser etetin әreketi, Mәskeuding Tayvanidy qaytaryp aluyna kómek kórsetui arqyly iske asuy mýmkin deydi.

Abai.kz 

6 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1482
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3254
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5498