اقش-تىڭ ايگىلى RAND اسكەري قۋاتتى ولشەۋ جانە باعامداۋ كورپوراتسياسى رەسەي مەن قىتايدىڭ اسكەري كۇشىنە ساراپتاما جاساپ، «2022 جىلى ولار ءوزارا وداق قۇرسا، اقش اسكەرىنەن قۋاتتى بولا ما» دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەدى. زەرتتەۋ ناتيجەلەرى ماسكەۋ مەن بەيجىڭ ءوزارا اسكەري وداق قۇرسا دا، اقش-تى باسىپ وزۋى مۇمكىن ەمەس دەگەن قورىتىندىعا كەلگەن. 

باياندامانى ازىرلەگەن ساراپشىلار رەسەي مەن قىتايدىڭ ءوزارا اسكەري ارىپتەستىگى اقش-تىڭ الدىندا بالانس بولۋى ماقساتىنداعى ارەكەت دەپ تۇسىندىرەدى. «ولار دەگەنمەن ءبىر-بىرىنە اسا سەنىم ارتپايدى جانە اسكەري قارۋ سالاسىنداعى قۇپيانى قاتاڭ ساقتاۋعا تىرىسادى»، دەيدى. باياندامادا رەسەي مەن قىتايدىڭ اسكەري ارىپتەستىك سالاسىنداعى بايلانىسى سوڭعى جيىرما جىل ىشىندە بىرنەشە ەسە ارتىپ، جاتتىعۋلار سانى كوبەيگەنىن ايتادى. 2003 جىلى بەيجىڭ مەن ماسكەۋ العاش رەت قۇرلىق، اۋە، تەڭىز كۇشتەرىنىڭ بىرىككەن جاتتىعۋىن وتكىزۋى ولاردىڭ اسكەري سالادا اقش-قا قارسى ارىپتەستىك قۇراتىنىن ناقتى كورسەتكەن بولاتىن.

2012-2017 جىلدار ارالىعىندا قىتاي مەن رەسەي ارىپتەستىك دەڭگەيىنەن ءوزارا ارەكەتتەسۋ دەڭگەيىنە كوشتى. وعان باتىس تاراپىنان ادام قۇقىعى بۇزۋ مەن اگرەسسيالىق ساياساتقا بايلانىستى سالىنعان سانكتسيالارى مەن قىسىمدارى اسەر ەتكەن بولاتىن. 2014 جىلى رەسەيگە باتىس تاراپىنان قىرىمدى وتارلاپ الۋىنا بايلانىستى سانكتسيالار سالىنا باستاعان ساتتە، كرەمل بەيجىڭنەن قولداۋ كۇتىپ، ساياسي باعىتىن وزگەرتە باستادى. ول ءوز كەزەگىندە اسكەري سالاداعى ارىپتەستىككە دە تىكەلەي اسەرىن تيگىزدى.

2002 جىلى رەسەي مەن قىتاي ناتو-عا قارسى تۇراتىنىن ارنايى قۇجات ارقىلى كورسەتتى. ولار اسكەري سالاداعى ارىپتەستىك بويىنشا 15 جىلدىق جوسپار قۇردى. وندا اسكەري تەحنولوگيانى بەرۋ، اسكەري تەحنولوگيا سالاسى بويىنشا ليتسەنزيا الماسۋ، بىرلەسكەن اسكەري ءوندىرىس ورىندارىن اشۋدى قاراستىردى. قۇجاتتا قاي تەحنولوگيالاردى الماسۋ بويىنشا كەلىسىم جاساسقانى ناقتى ايتىلماسا دا، قىتاي رەسەيلىك سۋ-27, سۋ-30 بەن زىمىران كەشەندەرىنىڭ تەحنولوگيالارىن الدى. ال رەسەيلىك ماماندار بەيجىڭگە اتتانىپ، اسكەري ءوندىرىس وشاقتارىندا قىزمەت ەتتى.

زەرتتەۋ جۇمىسىن جاساعان ساراپشىلار بەيجىڭ مەن ماسكەۋدىڭ ارىپتەستىگى ارتادى دەپ وتىر. وعان دالەل مەن سەبەپ تە جەتەرلىك. اقش اۋعانستاننان اسكەرىن شىعارىپ جاتقان ساتتە، رەسەي مەن قىتاي ءىرى جاتتىعۋ وتكىزدى. اتالمىش جاتتىعۋدىڭ ەرەكشەلىگى اسكەري جاتتىعۋ العاش رەت قىتايدا بولدى. Associated Press بۇل جاتتىعۋلاردى «جاڭا كەزەڭنىڭ تۇساۋكەسەرى»، دەپ جازدى.

RAND ساراپشىلارى ەكى ەلدىڭ اسكەري سالاسىنداعى ارىپتەستىكتى السىرەتۋدىڭ ءبىر جولى ەكەۋىنە سالىنعان سانكتسيالاردى ازايتۋ دەپ سانايدى. سەبەبى سانكتسيالار تىعىرىققا تىرەلگەن ەكى ەلدى ءوزارا ارىپتەستىككە يتەرمەلەپ وتىر دەگەن ويدا. سانكتسيالار ازايسا، رەسەي ەۋروپامەن جاقسى قاتىناس ۇستاپ، قىتايمەن بايلانىس السىرەۋى مۇمكىن دەگەن جورامالدى كەلتىرەدى.

«رەسەي مەن قىتاي اراسىنداعى بايلانىستى السىرەتۋگە باعىتتالعان سانكتسيالاردى الۋ شاراسىنا ۆاشينگتوننىڭ بارماعانى دۇرىس. وندا بەيجىڭ-ماسكەۋ وداعىنا قارسى قۋاتتى اسكەري بلوكتى كۇشەيتىپ، وعان جاڭا كۇشتەردى ەنگىزۋ ابزال. اقش ەكى ەلدىڭ بىرلەسكەن اسكەري جاتتىعۋلارى مەن تەحنولوگيا الماسۋىنا، بىرلەسكەن اسكەري وپەراتسيالارىنا دايىن بولۋى ءتيىس»، - دەپ قورىتىندىلايدى ساراپشىلار.

رەسەي مەن قىتاي اراسىنداعى بايلانىستى ارتتىرا بەرۋدىڭ گەوساياسي ماڭىزىن دا اتاپ ءوتىپتى. ول قىتايدىڭ قىرىمدى مويىنداۋىنا اسەر ەتەتىن ارەكەتى، ماسكەۋدىڭ تايۆاندى قايتارىپ الۋىنا كومەك كورسەتۋى ارقىلى ىسكە اسۋى مۇمكىن دەيدى.

Abai.kz