Tayauda Mәjiliste aqparattyq-kommunikasiyalyq jeliler turaly zang jobasy talqylanyp, deputattar birauyzdan shekara degendi bilmeytin ghalamtordy zanmen shekteu kerek degen sheshimge keldi. Alayda atalghan zang jobasynyng kemshilikterin aityp, qarsylyq bildirushiler de joq emes. Zandy jaqtaushylar jas úrpaqty teris jolgha iytermeleytin sayttardaghy, blogtardaghy zansyzdyqpen kýresu ýshin zang qajet dese, endi bireuler internetti zangha baghyndyru adamnyng jeke basynyng qúqyghyn shekteydi, memleketting aqparat ayasyn taryltady degen uәj aituda. Jergilikti jurnalister, sonday-aq keybir halyqaralyq úiym ókilderi atalmysh zannyng qabyldanuyna narazylyq bildirgen bolatyn. Zandy qajetsiz dep tapqandardyng pikirinshe, internet turaly zang Qazaqstannyng halyqaralyq imidjine, bedeline núqsan keltiredi. Sonymen, qoghamnyng osynday qarsylyghyna qaramastan qabyldanyp otyrghan zang tiyimdi me, tiyimsiz be?

Tamara Kaleeva, «Ádil sóz» qoghamdyq úiymynyng tórayymy:

IYә

Tayauda Mәjiliste aqparattyq-kommunikasiyalyq jeliler turaly zang jobasy talqylanyp, deputattar birauyzdan shekara degendi bilmeytin ghalamtordy zanmen shekteu kerek degen sheshimge keldi. Alayda atalghan zang jobasynyng kemshilikterin aityp, qarsylyq bildirushiler de joq emes. Zandy jaqtaushylar jas úrpaqty teris jolgha iytermeleytin sayttardaghy, blogtardaghy zansyzdyqpen kýresu ýshin zang qajet dese, endi bireuler internetti zangha baghyndyru adamnyng jeke basynyng qúqyghyn shekteydi, memleketting aqparat ayasyn taryltady degen uәj aituda. Jergilikti jurnalister, sonday-aq keybir halyqaralyq úiym ókilderi atalmysh zannyng qabyldanuyna narazylyq bildirgen bolatyn. Zandy qajetsiz dep tapqandardyng pikirinshe, internet turaly zang Qazaqstannyng halyqaralyq imidjine, bedeline núqsan keltiredi. Sonymen, qoghamnyng osynday qarsylyghyna qaramastan qabyldanyp otyrghan zang tiyimdi me, tiyimsiz be?

Tamara Kaleeva, «Ádil sóz» qoghamdyq úiymynyng tórayymy:

IYә
– Qazirgi bizding Parlament qabyldaghan internet turaly zangha sәikes, internettegi forum, chat, tipti blogtar da BAQ-qa tenestiriledi. Al әlem elderining basym bóligi internetti búqaralyq aqparat qúraly retinde qarastyrmaydy. Búl tústa elimizde ghalamtor jelisi BAQ retinde tanylsa, onda otandyq BAQ-targha qatysty әkimshilik jauapkershilik pen qylmystyq jauaptylyq chat, blog, forumdargha da taralady. Búl dúrys emes. Bәrimizge mәlim, bizding elimizdegi BAQ-tyng ózindik mindetteri men belgili bir shekteuleri bar. Sonda azamattardyng ózara pikirlesetin jeke blogy da búqaralyq aqparat qúraldaryna tenestirile me? Qazirgi kezde bizding ózimizge qajetti aqparatty ala alatyn, qalaghan saytymyzgha kiretin mýmkindigimiz bar. Al eger internetti zanmen shekteytin bolsaq, onda qanday da bir sayttaghy zangha sәikes kelinkiremeytin aqparat ýshin saytty paydalana almaymyz.

Óitkeni qay saytta artyq sóz jazylyp ketti dep bәrin birdey qadaghalap otyru mýmkin emes qoy, sondyqtan sheteldik sayttardyng kóbin jabugha tura keledi. Búl degenimiz adamnyng aqparat alu qúqyghyn shekteydi. Sonday-aq búl Ata zanymyzda kórsetilgen adam qúqyghyna da qayshy keledi. Eger internet turaly zang qabyldanatyn bolsa, búl tek sayttardy ghana emes, jalpy, aqparattyq kenistikti taryltyp, sóz bostandyghyna núqsan keltiredi. Al eger sóz bostandyghy bolmasa, onda memleketting soyylyn ghana soghatyn gazetterden basqa basylymnyng bәri jabylatyn shyghar. Endi-endi aqparattyq sayttardan góri jekelegen blogtarda erkin oilar aitylyp, sóz bostandyghy qalypqa kele bastaghanda, múny da zanmen shektegenimiz qalay? Bәribir múnday zang jekelegen blog iyelerin shektegenimen, aqparattyq qauipsizdikke jauap bere almaydy. Óitkeni múnda moderasiyagha qoyylatyn talaptar men qúqyqtar aiqyndalmaghan. Eger biz zanmen tura BAQ-ty qadaghalaghanday internetti baqylasaq, onda senzura bolmay ma? Olay bolsa, biz demokratiyaly memleket bola almaymyz.

Gharifolla Esim, QR Parlamenti Senatynyng deputaty:

Joq
– Internet degen – aqparattyq qoghamnyng negizgi substansiyasy. Qazirgi kezde biz, býkil jer betindegi halyqtar, aqparattyq qoghamda ómir sýrip jatyrmyz. Aqparattyq qoghamnan alatynymyz – bilim jәne aqparat. Aqparattyq qoghamda shekara joq. Demek, shekara bolmasa, aqparat jýiesin shektep, retteu kerek. Shekteu eki týrli jolmen jýrgizilui tiyis. Birinshi – qúqyqtyq negizde. Ekinshi – adamshylyq qaghidalary negizinde. Alghashqysynda zang jәne zandar jýiesi qyzmet etedi. Keyingisinde qoghamdyq pikir nazargha alynady. Osy ekeuinsiz internetti jalpylama qabyldaugha bolmaydy. Barlyq órkeniyetti elderde internet jýiesine qúqyqtyq negizde shekteu bar. Sondyqtan da biz de Qazaqstanda osynday zang qabyldaudamyz.

Búl zang adamgershilikti adamy negizde nasihattaytyn internet resurstaryna eshqanday qolaysyzdyq tughyzbaydy, aqparat ayasyn taryltpaydy. Atalghan zang internetti ózining jeke mýddesine, jekelegen arazdastyqqa nemese bir sayasy toptyng mýddesine qaray qoldanushyny qúqyqtyq negizde shektep, jauapqa tartady. Adamnyng qúqyghy eshqashan búzylmauy kerek. Osy zang jobasy úsynylghannan beri basylym betterinde mәselening mәnin aiqyndap almaghan keybir adamdar dau-damay tughyzuda. Zang jobasyna degen qarsylyqtar eki týrli pighylda boluy mýmkin. Birinshisi – aqparattyq qoghamnyng mәnin týsinbeude jәne onyng mýmkindigining paydaly jәne ziyandy jaghyn eskermeude. Ekinshisi – osynyng bәrin bile túra, әdeyi dau tughyzu maqsatyndaghy әreketter. Kezinde Sokrat «bilim izgilikti boluy kerek, izgilikke qarsy jasalghan bilim adamzatqa qauipti» degen bolatyn. Biz adamnyn, jas úrpaqtyng bolashaghyn, elimizding últtyq jýiesin, qazynasyn saqtau maqsatynda internet jýiesi turaly zang qabyldap otyrmyz.

Beytarap pikir

Serikqazy Kәkibalanov, «Qazaq interneti» qoghamdyq birlestigining tóraghasy:
— Internet sayttarynyng ishinde ne týrli adamzatqa qauipti aqparattar bolady. Mysaly, ózin-ózi óltirushiler kluby nemese granata sekildi jarylghysh zattardy jasau tehnologiyasy degen sekildi. Sondyqtan zang bola ma, qauly bola ma, әiteuir, internetke bir retteushi qúral kerek. Al biraq múnday shekteu әlem tәjiriybelerine sýiengen, dúrys dýnie boluy shart. Internetti zanmen retteymiz dep, blog, chat degenderding bәrin BAQ esebine qosu dúrys emes. Memlekettegi aqparat kenistigining tarylu, tarylmauy zannyng sauattylyghyna baylanysty. Búl mәselege óte sezimtaldyqpen, bayyppen qaraghan jón, birjaqty bagha beru óte qiyn. Sondyqtan búl mәselening sheshimi – uaqyttyng enshisinde.

Ázirlegen Aynúr SENBAEVA

«Alash ainasy» gazeti, 11.08.2009