Býginde elimizdegi qazaqtardyng sózi, yaghny tili orysshanyng kóshirmesine ainalyp bolyp qaldy. Osylay bolaryn jogharydaghy qolynda biyligi bar keybireuler búdan 20 jyl búryn bilgen siyaqty. Olar búl syrghaq sayasatty jýzege asyru ýshin bar-joghy eki-aq tәsil jetkilikti ekenin de birlesip oilas­tyryp qoyghan ba degen qaupimiz bar. Ol eki tәsilding birinshisi - qazaq tiline qaghaz jýzinde memlekettik degen ataq berip, sodan keyin oghan kóshuge asyqpau kerek dep júrtty aldarqata beru. Áueli 4-5 jyl dep belgilengen búl aldarqatu mine, 21 jylgha sozyldy. Ekinshi jәne eng qauipti tәsil - Qazaqstannyng býkil telearnasyn kýndiz-týni oryssha sayratyp qoy. Mine, qazir oghan da 21 jyl boldy. Qazaqty qazaqy bet-beynesinen, últtyq namysynan aiyryp, anaghan da mynaghan da «bratan», «brat» degizip sanasyzdandyru ýshin әlgi eki tәsil molynan jetetinin de sol kezde bilgender jogharghy jaqta әli jýr. Olardy qu deseniz de, eng aqyldy danyshpan deseniz de óz erkinizde. Solar jýrgizgen óreskel sayasattyng saldarynan býgingi qazaqtyng arasynda últtyq namys­tan airylyp qalghandar orasan kóp. Áriyne, fizikanyng zany boyynsha bir dene ekinshi denege qanday kýshpen әser etse, ol dәl sonday qarsylyqqa tap bolady. Sirә, bir zarly aqynnyng tilimen aitqanda osy kýni:
Eng kiyeli kitabym bar, ol - Qúran,
Ata-dәstýr - sarqylmaytyn mol múram.
«Qazaqstan degen elding IYesi -
Tek Qazaq!»- dep kýmbirleydi domby­ram, - dep ar-namysty at qyp mingen azamattary da, әli de qúlminezden qútyla almay, qútyludy oilaugha paryq-parasaty jetpey jatqan últynyng ertenine erekshe bir erendikpen qaraytyn qatepti qara narday qazaq jastary da jeterlik. Olar alty alashtyng biri bop sanalatyn qazaghynyng songhy jiyrma bir jylda tilining de, dilining de bayaghy jaly kýdireygen kók bóri keypine qaytyp kele almay, jyghylghan jonyn tiktey almaghanyn da, qarny toyghanyna mәz shiybóri qalpynda qalyp bara jatqanyn da biledi. Bilse de, «bóri aryghyn bildirmestin» mysalymen onysyn syrtqa sezdirgisi kelmeydi. Olar óz elining Qazaq Eli nemese Qazaq Respublikasy atanbay, Qazaqstan Respublikasy atanuynyng da arjaghynda qazaqqa tu syrtyn berip túrghan bir syrghaq sayasat jatqanyn da sezedi. Olar ertengi kýnge ýzdikken bir ýrzada ýmitpen qaraydy. Jәne olar elde jýrgizilip otyrghan mynaday sayasat jaghdayynda onday kýn tek Jaratushy IYemizding ghana qúdiretimen kelui mýmkin ekenin de jaqsy biledi. Búl - kiyeli Islam dinining «Tek shaytan ghana ýmitsiz» degen danalyq qaghidasyna negizdelgen ýmit.
Endi bir qazaqtar bar. Olardy osy zamannyng Asan Qayghysy dese de bolady. Búlar keshegi Mәskeu basqarghan Kenes zamanynda qazaqtyng basyna ýiirilip túrghan qara búlttyng әli de seyile qoymaghanyn, әli de Mәskeuding soyauday jez tyrnaqtary bir býiirine qadalyp túrghanyn anyq sezinedi. Olardy tyndasang da, qarasang da kóniline qayau kirip, qara zaman qazaqqa tayau eken dep qalasyn. Ol Asan Qayghylar qazaqtyng tәuelsizdik aldyq dep jiyrma jyl boyy shuyldap toy-toylauy da ózin-ózi aldau, alanghasarlyq, Abay aqsaqal aitqan bes dúshpannyng ishindegi «Ótirik», «Maqtanshaq», «Beker mal shashpaq» siyaqty ýsh dúshpannyng bir kórinisi deydi.
Olar azattyq alyp, ýstime torqa kiyemin dep em, júrqa kiydim, bayaghy babalar aitqanday kýmispen kýptelgen kóksauyrdyng ornyna júlyghy jyrtyq kón etik kiydim, qyzym kórpesin әrkim kótergen kýng boldy, úlym әrkimning esigin kýzetken qúl boldy, ata tilimmen sóilesem sózimdi shonjar úqpaydy, aruanam ýlekten emes qospaqtan qayityn boldy, aimýiizdi aq qoshqarynan airylghan jaylauymdy donyz jaylady:
Qúlminez bolghan qúlynym,
Shattyghyn izdep shet elden,
Súmyray boldy súluym,
Kórpesin әrkim kótergen.
Qaraymyn ongha, solgha da,
Kýngirtteu bop túr keleshek.
Biz kýtken baqyt, sonda da
Dәl myna baqyt emes ed, - dep kýnirenedi.

<!--pagebreak--><!--pagebreak-->

Qúday kýnirengennen saqtasyn! «Ýmitsiz - shaytan ghana», - deyikshi. Alayda, syrt kóz synshy, sen óz minindi ózing bayqamasang da, qansha jerden býrkemelep, juyp-shaysang da, sening tiytimdey minindi ýiinnen dәm tatyp ketken meymanyng әp degennen angharyp ketedi. Ánebir jyly Qazaqstangha kelip, bir-eki kýn jata-jastana ketken italiyandyqtyng «әlemdegi memleket ataulyny týgelge juyq aralap jýrip, dәl qazaqtar siyaqty óz tilinen, býkil bolmys-bitiminen airylghan halyqty kórgen emespin, - dep ketkeni turaly talay gazet jazdy. Qarapayym qitaban qazaq ta, qabat-qabat saray salyp, kórkine kóz toymaytyn kólik ataulyny mingen kósem qazaq ta estidi sol sózdi. Mynauymyz masqara eken, úiqydan oyanayyq demek týgil, býkil qazaq qylp etken joq. Ásheyinde, orystildi qazaqtargha «Qazaqstannan orystar kóp ketip jatyr ghoy, búghan ne sebep?», «Orys tili qaghaju kóre bastady, búnyng arty ne boluy mýmkin?» degen synaydaghy arandatushylyq saualdar qoyyp mashyqtanghan keybir orystildi gazetteri búl turaly lәm degen de joq. Bәrinen de jangha batatyny býgingi qazaqtar búdan keyin de esimdi jinayyn demedi. Osyndayda bayaghy Jan-Jak Russonyng orystar turaly aitqany eske týsedi. Ol orys halqy eshqashan órkeniyetti bola almaydy dey kelip, onyng sebebin bylaysha dәleldemek bolady. I Petrding istegen jaqsy isteri kóp deydi ol. «Biraq ol eng әueli orystardy, orys últyn bastapqy qalpyna keltirip almay, óituding ornyna aghylshyn, nemis siyaqty ózgelerding mәdeniyetin tyqpalaghany, solardy kóptep engizgeni zor qatelik boldy», - deydi. Eger sol Russo býgingi Qazaqstanda jýrgizilip jatqan «órkeniyettendirudi» kórse, ne der edi? Kýmәndi «órkeniyettin» salqyny ma qaydam, qazir qazaqtar balasyna qazaqsha at qoydan da qashatyn siyaqty degen kýpirlik oigha ketesing keyde. Áriyne, búl ózi qazaq arasynda sonau Kenes zamanynda da shang berip qalghan mәngýrttik qúbylys bolatyn. Sol kezderding ózinde-aq keybir Ertisbaylar ózin - Egor dep, Músalar - Misha, Saudabaylar -Sasha, Jaqsybekter - Jenya, Zaghipalar -Zoya dep tanystyrudy dәreje kóretin. Olar sol oryssha esimderin qolynyng syrtyna, sausaqtaryna kókpenbek qyp iynemen (tatuirovka) jazyp alatyn. Tipti bir-birine «Kolya», «Alesha» deytúghyn. Auyldarda Sov­hozbek, Kolhozbek, Fermebay degen siyaqty «auylsharuashylyq» esimder, Sovethan, Sosial, Audanbek, Kommunar tәrizdi «qoghamdyq-formasiyalyq» esimder, Saylaubay, Sezbek sekildi «sayasy is-sharalyq» esimder tolyp ketti. Úshar basy qara búltty qaq jaryp ótip, onyng arjaghyndaghy kók aspannyng tósin týrtkilep túrghan óz jerindegi nebir zanghar shyndardy qomsynyp, balasynyng atyn Everest, Elibrus qoyghandar da boldy. Atlant múhitynyng arghy betinen qashyp kelgen Luis Korvalannyng atymen atalghan Korvalan degen jigitti qyzdar «Qorbolghan», «Kórbala» dep mazaqtay bergesin, әlgi bayghús talay mekemening tabal­dyryghyn tozdyryp jýrip, әzer degende Qorghanbek atandy. Stalinning qandy qanjar sayasaty qylkenirdekke taqalyp túrghan qara zamannyng ózinde býkil mәjilis, mәslihatty tek qazaq tilinde ótkizu kerek dep úrandaghan, qazaqtyng tilin, dinin, salt-dәstýrin, últtyq tәrbiyesin saf kýiinde saqtau ýshin jan alyp, jan berip arpalysqan, sol ýshin halyq jauy atanyp, atylyp ketken Úzaqbay Qúlymbetovpen attas bolyp jýrmeymin dep Úzaqbay degen esimin ózgertken adam da bar deydi. Keybir dókeyler balasynyng atyn biri Ernst, biri Teliman qoydy. Búrynghynyng Tóle, Qazbek, Áyteke, Sartay, Jetes, Mayqy, Mónke sekildi biylerding atyn qong artta qalushylyq bop sanaldy. Olardyng ornyna Patrispen Titolar tuyp, býginde saqaly joq aqsaqaldargha ainaldy. Osydan birer jyl búryn qazaq telearnasynyng biri bir qazaq otbasy balasynyng esimin Alibert Gor qoyypty dep jahangha jar saldy. Ol kezde Alibert Gor AQSh-tyng viyse-preziydenti bolyp qyzmet isteytin edi. 2000 jyly dýniyege kelgen Millenium, Miylen, Miylena degen qaradomalaq, tәmpish tanaular qazir shapqylap jýr. Búl ýshin de jalpy qazaqty jazghyru - jala, kýnә. Eger qany da, jany da qazaqy azamattar jón aityp, sol kezde solar Jana mynjyldyq keldi dep úrandatyp jatsa, eshqaysysy taghynan týsip qalmas edi ghoy. Álde «Kongres Holl» degen europasha aty bar ghimarattyng ishinde qazaqsha «Jana ghasyr», «Jana mynjyldyq» degen sózderding aityluynyng ózin jabayylyq sanady ma, kim bilsin, әiteuir sol kezde «Millenium Patti» dep eki ay boyy úlarday shulady.
IYә, tútas bir últty ne jaghympaz, elik­tegish últ dep, ne týp-týgel basqynshy, qanau­shy últ dep kinәlau aghattyq. Mysaly sonau jyldary túlaboyynan samogon men mahorka mýnkip, «Ya russkiy!», «Ya predstaviyteli velikogo russkogo naroda» dep keudesin sabalap jýrgen mastardy talay kórdik. Biraq soghan qarap, býkil halyqty alanghasar deuge bolmaydy. Óitkeni sol tústa Kremlide «Biz úly halyqpyz!», «Biz basqalardy ýiretushi halyqpyz» dep esirtip qoishylar otyrdy. Mәskeu ol sayasatynan әli de ainy qoyghan joq. Mәskeudegiler býginde zaman ózgerip, әlem basqasha jolgha týse bastaghasyn endi әlgi ashyq ýstemdik sayasatyn ózgertip, jymysqy sayasatqa, Qazaqstanda orystargha, orys tiline qysym jasalyp jatyr, orystar kóship ketip jatyr degen siyaqty baybalam sayasatqa kóshti. Búl әsirese, Qazaqstandaghy orystildi gazetterde songhy kezde óte jii jariyalanatyn boldy. Sol ýshin de Qazaqstanda orys mektepteri men orystildi telearnalardyng ýles salmaghyn basym kýiinde ústaugha kóp kónil bólinude. TMD elderining ishinde tek Qazaqstanda ghana orys mektepteri óte kóp, tek Qazaqstanda ghana býkil telearna derlik orys tilinde sarnap túr. Mine, qazaqtyng ózi de, sózi de, aty da, zaty da әli orysshanyng shyrmauynan shygha almauy, shyqpaq týgil shyrmalyp bara jatqany osydan.
Aytpaqshy, qazir qazaqtardyng ishinde esimi oryssha, familiyasy qazaqsha, últy kim ekeni beymәlimder óte kóp. Mysaly Valeriy Qúmanov nemese Evgeniy Saqypjanov degender she? Ras, ondaylardyng keybiri keyde ózin qazaqpyn dep te atay beredi. Biraq tili oryssha. Eger adam ózin baghzy zamannan beri tughan últyna tәn esimmen emes, orystyng esimimen atasa, onysymen qoymay oryssha sóilep túrsa, ol eshqashan óz últyn, dәlirek aitsaq, qazaqty jan-tәnimen, saf sezimmen sýietin azamat bola almaytyn siyaqty. Óitkeni miynyng bir qatparynda qazaqqa qaraghanda orys mәdeniyetti, orystyng tili qúdiretti, orys kýshti degen bir qúlminez týsinik myq­tap ornyghyp qalady. Keshegi Kenestik Qazaq Respub­likasynyng әnúranyndaghy «Zor alghys aitamyz, úly orys halqyna» degen joldar da sol kezdegi Qazaqstan basshylyghy kýshtep qostyrghan joldar bolatyn. Qazirgilerdi qaydam biraq, KSRO zamanynda ala-bóle Qazaqstan basshylarynda qúlminez basym boldy. Biz sonyng zardabyn әli tartyp kelemiz. Osy qúlminezding kesirinen qazirgi qazaqtarda ata-babasynyng aty-jónin orysshagha beyimdep, búrmalap jazatyn әdet әli qalmay keledi. Mysaly Djanburshiyn, Satuvaldyev, Chukaev, Akchalov, Kuchukov, Chukurov degen siyaqty adam týsinbeytin familiyalar kóptep shyqty. Jaqynda gazetten Umiriyaev degen qazaqty kórdik. Qazir qazaqtarda Targhyn, Qambar, Alpamys, Qobylandy, Abylay, Ábilhayyr, Orazmúhammed, Qúlmúhammed, Nәdir, Bәkir, Mamay, Toqtamys, Sartay, Jәngir, Mahambet, Isatay siyaqty búryn jii kezdesetin aibyndy esimderdi emge tabu qiyn. Onyng ornyna ne maghynasy, ne mәnisi joq esimder kóp-aq. Mysaly búlan degen jylqy tәrizdi, biraq ashatúyaq jabayy an. Qazaqta «Búlan, búlan san, búlan sanyn oq teser, Búlyqsyp jýrgen jigitting jomart qolyn joq keser» degen jyr joldary bar. Búlannyng orysshasy - losi. Sonda balasyn qoshaqanym, qúlynshaghym, botam dep erkeletetin qazaq balasyn endi erke búlanym deuge shyqqany ma? Al zu etip ómir óte shyghyp, jetpiske kelgende qazirgi Jasúlan qay úlan bolady?
Qazaqtaghy qúlminezding órship bara jatqany әsirese, qazaq qyz-kelinshekterining óz esimderin búrmalap aituynan aiqyn kórinude. Qazir Bayanymyz ózin Bayana, Sholpan - Sholpana, Qymbat - Kymbata, Aynúr - Aynura, Núrgýl - Nurgulya, Ásem - Asema dep ataydy. Búl endi baryp túrghan qúlminezding naqty kórinisi. Óitkeni búl qyzdar óz esimining sonyna oryssha «jenskiy rodtyn» «a» degen «okonchaniyesin» jalghap, orysshagha beyimdep aitady. Sonda nemiz qaldy, endi? Býite berse, qazaqtar endi bir kýnderi ghylym men tehnikanyn, qazirgilershe aitqanda «innovasiyanyn» kómegimen kózimizding qarashyghyn kógertip, kirpigimdi aghylshyndardikindey aqqylshyq qyp berinder dep tapsyrys beruge deyin baruy da mýmkin-au. Qazir qazaqtyng qyzy - kýieu, jigiti -kelinshek tabu ýshin «KTK» telearnasyndaghy «Davay pojenimsyagha» jýginetin boldy. Oghan barghan qazaq qyz-jigitterining bas jengetayy A.Babaeva da, bas qúdaghiy N.Ermolova. Múnday soqyr «órkeniyettilik», múnday soqyr «mәdeniyettilik» qazaqtan basqa birde-bir týrkitildes, birde-bir islam dinin ústanghan kórshilerimizde joq. Bolmaydy da. Endeshe, osynyng bәrine, M.Maghauinshe aitqanda, últtyng búlaysha últsyzdanuyna jogharydaghylar kinәli emes, qazaqtyng ózi kinәli dey alasyz ba? Qúdaydan qoryqsanyz, dey almaysyz. Al «Agham anday bolghanda jengem múnday» demekshi, qazaqtyng aty-jóni ózgeriske úshyraghanda, tilining ózi orysshanyng túp-tura audarmasyna ainaldy. Búl endi últtyng joyyluynyng eng basty belgisi. Qazaq osy kýni bireui týshkirip jiberse «Sau bol!» - deydi. Búl týshkirgen orysqa aitatyn «Budi zdorovtyn» kóshirmesi. Áytpese, atam qazaq múndayda bir-birine «Jә rahym Alla!» deytin edi ghoy. Bir tandanatynymyz - ómir boyy qalyng qytaydyng ortasynda kele jatqan qytay qazaqtary bir auyz qytay sózin aralastyrmay sóileydi. Al biz bas-ayaghy jetpis jyldyng ishinde bir auyz sózining jartysy oryssha, ne orysshanyng audarmasy bolyp keletin dýbәra últqa ainaldyq. Óitkeni orys otarshylyghynyng eng basty ereksheligi sol - orystar jerindi, baylyghyndy basyp alumen ghana qoymay, birden tilden, últtyq mәdeniyetten, últtyq sanadan aiyrugha kirisedi. Óz últyndy ózine jekkórinishti etip kórsetetin nebir súrqiya sayasatty qoldanady. Mysaly dәri-dәrmek qorapshasynyng ishindegi týsindirme qaghazdaghy sóilemderdi oqyp otyryp, óz tilinnen, óz últynnan bezip kete jazdaysyn. Búl da biylik basyndaghy tolyp jýrgen mәngýrtting qazaq tiline degen janashyrlyghy joqtyghynan, orys tilin tóbesine kóteruden qalyptasqanyna sóz joq. Senbeseniz qaranyz: «Ishke qabyldanghannan keyin asqazan ishek jolyna jyldam sinedi. «Omeprazol» qan plazmasyndaghy qanyghu dengeyining shynyna 0,5-3,5 saghattyng ishinde jetedi. Metabolizmi sitohrom R 450 jýiesi arqyly jýzege asyrylady. Jartylay shygharylu kezeni 0,5 - 1 saghatty qúraydy. Omeprazol osylaysha qyshqyl týzu ýderisine túz qyshqyly sintezining týpki satysy dengeyinde aralasady, búl titirkendirgish tabighatyna qaramastan ferment belsendiligining tejeui dozagha tәueldi sipatta bolady». Kórdiniz be, qansha jerden «bratskiy narod» dep bauyryng bitip, et-jýreging ezilip bara jatsa da ekeuinning sóileu mәnerin, sóz saptauyng bir-birine arqasyn berip, teris qarap túr. Oryssha, «pos­le (nemese pri) priyema vnutri» degendi so kýiinde «ishke qabyldanghannan keyin» dep, tilimizding masqarasyn shyghardyq. Qazaqsha dúrysy «ishkennen son» edi ghoy! Búdan keyingi sóilemdi naghyz qazaq «0,5-3,5 saghatta qanyghyp bolady» der edi. Odan keyingi «0,5-1 saghatty qúraydy» degen de qazaqtyng óz tilin orysshadan tәrjimalap qana sóileuge shyqqanyn kórsetedi. Áytpese, esi dúrys qazaq «sostavlyaet - qúraydyny» alyp tastap, «jartylay shygharylu kezeni 0,5-1 saghat» dey salar edi. Ári barmay-aq qoyalyq. On jerden bauyrlas, aghayyn dep emesheng ezilse de әr últtyng sóz saptauy da, tipti, quanghandaghy - kýlkisi de, qayghyrghandaghy - jylauy da әrtýrli ekenin osydan-aq angharugha bolady. Miy, sanasy 70 jyl emes, 700 jyl otarlansa da shyn tәuelsizdik, shyn azattyq alghan últ búlaysha, mas adamsha lәilip, aljasyp sóilemeydi. Osynyng ózi-aq bizding tilimiz әli de orysshanyng otarynda ekenin kórsetip túr emes pe?! Dәri-dәrmekti aitamyz-au, astyna tórt dóngelek tiygenine mәz bolghan qazaqtar kóligining donghalaghyn aghyt degendi «snimay koleso» degennen audaryp «donghalaqty shesh!» deytin bolypty. Qayran qazaqtyng orystildi shonjarlarynyng kóbi «n» dybysyn aitpaydy, ne aita almaydy. Solargha eliktey me, kim bilsin, qazir qazaqtar arasynda «n» dy «n» qyp aitudy dәreje kóretinder óte kóbeyip barady. Olar «jana jylynyzben», «myn tenge», «ólen aitynyz» deytin boldy. Qazir kóshelerdegi «Prodaytsya kvartiry» degenning qasyndaghy «Satylady pәterler», syrahana mandayshasyndaghy «Pivo holodnoenyn» túsyndaghy «Syra salqyn» degenderdi oqyp-aq qazaghynnyng ózi de, sóz saptauy da kimning kóshirmesine ainalyp bara jatqanyn bayqau qiyn emes. Búl qazaqtyng tiline deyin orysshagha tәueldiligi búrynghydan kýsheye týskenining anyq aighaghy emes dey almaysyz!

<!--pagebreak--><!--pagebreak-->

Osydan bir jyl búryn koreyalyq jap-jas professordyng qazaq jurnaliysine bergen súhbatyn oqydym. Onyng әngimesining úzyn-yrghasy: «biz - koreyler 60 jylday japondardyng ezgisinde boldyq. Biraq bizding ýlkenimizding de, kishimizding de keudemizde japondargha degen ýlken ashu-yza bar. Al qazaqtar 300 jyldan astam Reseyding ezgisinde boldy. Sóite túra, sizder ylghy orystardyng yghyna jyghylyp sóileysizder. Búl әlde óz tarihynan habarsyzdyq pa, ne ekenin bilmeymin» degenge sayady. Osy sózding jany bar. Bizding tәuelsizdik aldyq degennen keyingi jazylghan mektep, joghary oqu orny shәkirtterine arnalghan tarihymyzda qazaq halqyna patshalyq jәne kenestik Reseyding kórsetken shetsiz-sheksiz qorlyq-zorlyghy, qyryp-jongy atýsti ghana aitylady nemese mýlde aitylmaydy deuge de bolady. Búl da qazaqtyng namysyn, últtyq sanasyn oyatpay, úrpaqty mәngýrt qalpynda saqtaudyng bir amaly. Al últtyq namysy men últtyq sanasynan airylghan úrpaqqa ana tilinin, ata-baba salt-dәstýrining qúny kók tiyn. Qazir avtobus, trolleybustyng esiginen basyn qylqityp «Pryamo po Abaya do konsa», «Vniz po Tole bi» dep baqyryp-shaqyryp bara jatqan konduktor qazaq qyz-jigitterin kóresiz. Ózderi sol ómirine dәn riza. Olargha «Sony qazaqshalap habarlamaysyng ba, orys­tar adasyp ketetindey ormanda jýrgen joq qoy!» desen, «kakaya raznisa?!» dep ózine ajyraya qaraydy. Endi bireui múndayda «bizde demokratiya» degende ne derindi bilmey qalasyn. Sonda ol bayghús Qazaqstannyng demokratiyasy, eldegi tynyshtyq degenimiz bir-birimen oryssha sóilesu dep oilaytyn boluy da mýmkin. Úrpaqtyn, tútas últtyng sanasyzdanuy degenimiz osy. Al sanasyz adam ózim de, sózim de orystyng «kserokopiyasyna» ainalyp, birjola joyylyp ketpeyin dep emes, últshyl atanyp ketpesem bolar edi dep «uayymdaydy». IYә, jer-dýniyany bylay qoyghanda, keshegi kenestik kezenning ózinde joyylyp, orysqa ainalyp ketken últtar bar. Qazaq dәl sol joyylu satysyna kelgen sәtte Qúday ondap, KSRO-nyng kýli kókke úshty. Biraq Kremli qazaqty bayaghy otarlau sayasatyn qazir ózgeshe әdis-tәsildermen, әrtýrli odaq, birlestik, úiym, birynghay ekonomikalyq kenistik degendey, әsirese telearnalardy orysshalau arqyly qaytadan emin-erkin jýrgizip jatyr. Ol az deseniz, Qazaqstandaghy orystildi gazetter «kim shalaqazaq, kim naghyz qazaq, kim mәmbet qazaq, olardyng qaysysy órkeniyetti, mәdeniyetti», «qazaq qay dindi ústanuy kerek?» degen siyaqty nebir arandatushyldyq saualdar qoyyp, oghan últtyq namystan beyhabar oryssha sóileytin qazaqtargha jauap bergizip, qazaq arasynda alauyzdyq tughyzugha ashyqtan-ashyq kiristi. Búl Mәskeuding tapsyrmasy ma, әlde ózimizding biylik basynda otyrghandardyng ishinde osynday iritkini qozdyryp otyrghandar bar ma, biz ony bilmeymiz.
Qalay deseniz de, býgingi qazaqtyng ózine de, sózine de, yaghny tiline de eshqanday qauip-qater joq dey almaysyz. Qysqasy, últ bolyp ózin-ózi aman saqtap qalu ýshin jogharydaghy orystildi shonjar qazaqtyng da, qora-qopsy manyndaghy qitaban qazaqtyng da últtyq namysy men últtyq sanasyna qozghau salatyn kez jetti. Búl mәselede biz kóp jyl keshigip qaldyq. Endi keshiksek, myng ólip, myng tirilgen qazaq myng birinshi mәrte tirilmeydi.

Myrzan KENJEBAY

«Týrkistan» gazeti