«Adam ómirge jylap kelmeydi, әn aityp keledi» degen eken bir ghúlama. Keyde tek adamzat balasy ghana emes, býkil jaratylys atauly әdemi bir әuenning qúshaghynda terbelip túrghanday bolady. Sol әdemilik búzylyp, әn tabighatyndaghy tazalyqty kir shalsa, kýlli dýnie yrghaghynan janylyp qalatynday…
…Negizi, ótken ghasyrdyng 60-70-jyldarynda qazaq kompozitorlary airyqsha ónimdi enbek etti. Kýlli qazaq dalasyn әnimen әldiylegen olar, halqymyzdyng Gh.Qayyrbekov, B.Tәjibaev, O. Áubәkirov, S.Asanov, Q.Myrzaliyev, T.Moldaghaliyev, M.Álimbaev, M.Shahanov sekildi aituly aqyndarymen tize qosa otyryp, әuenine sózi say, ómirsheng dýniyeler tughyzdy. Enbekshi elding «kýn kósemi» men «adastyrmas» temirqazyq – partiyany, onyng senimdi izbasary – komsomoldy, enbeksýigish qauymnyng manday terimen týlegen tyng dalany ýzdiksiz әnge qosyp, belgili bir dәrejede sayasatqa da qyzmet etti. Tipti sonday taqyryptaghy әn-jyrdyng ózi de sonshalyqty minsiz bolyp shyqty. Sóitip, әrbir «Kenes azamatynyn» ortaq Otangha, ortaq iydeyagha degen senimin úlghaytyp, patriottyq sezimin arttyrugha erekshe yqpal etti. Osy jaghdaygha býgingi kózqaras túrghysynan qarap, keshegi ústanymy, әreketi ýshin shygharma avtorlaryn kinәlau, әriyne, jónsiz. Kerisinshe, olardyng sol adaldyghyn, sol sheberligin býgingi sazgerler men mәtin jazushylargha ýlgi ete otyryp, olardy elding enkeygen kәrisinen enbektegen balasyna deyin últtyq iydeya tóniregine toptastyrugha yqpal etetindey asqaq ruhty әnder shygharugha ýndeu qajet.
Bir mezet ótkenge oy jýgirtip kóreyikshi. Mәselen, B.Bayqadamovtyng «Algha, komsomoly»…
Komsomoldar – jas qayraty elimnin,
Kommunizm tuyn kókke shyrqaghan.
Mandayynan kórem qolyn Leninnin,
«Ós, úrpaghym», – dep әkendey sipaghan!
Algha, komsomol!
Tuyng qolynda.
Algha, komsomol!
Jenis jolynda…
nemese Á.Beyseuovting «Qyzyl súnqarlary»:
Armany biyik – qoly jetpestey,
Sapary úzaq – joly jetpestey.
Erligi úshan-teniz,
Myng ghasyr dastanynday.
Jas bolyp mәngi jasa,
Elimning aspanynday, elimning aspanynday!.. –
«Komsomoldyng dәureni ótti» demesen, qanday shynayy nanym-senim!..
Sol siyaqty, E.Hasanghaliyevtin:
– Aq biday – әnim, aq biday – dәnim,
Aqpeyil – halqym, aqpeyil – әr ýi.
Enbegi – shejire, erligi – dastan,
Qazaghym osy, dәuleti tasqan!.. – dep keletin, «Ánim sensin, tyng dala» atty keng tynysty keremet әnin:
«Qazaqtyng naghyz shyrqaghan shaghy», –
Dedi ghoy Leonid Iliichting ózi!.. – degen eki-aq jol «býldirip» túr. Tilge tiyek bolghan osy әnderding qay-qaysysynyng da әueni jýrekti eriksiz terbeytini óz aldyna, jalyndy lep, kóterinki ekpinmen tyndaushysyn edәuir arqalandyryp tastaydy.
Mimyrt tirlikten onsyz da qajyp, taryghyp, toryghyp jýrgen júrtshylyqqa býgingidey miyaulaghan әnder emes, tap osynday ruhy biyik, jigerli dýniyeler kerek. Sondyqtan da әueni bay, biraq maghynasy bastapqy mәnin joghaltqan jogharydaghyday әnderge qayta bir oralyp, óndeuge keletinin óndep, kәdege jaratar bolsaq, qanday sauapty is tyndyrghan bo­lar edik! Osy rette, L.Hamidiyding «Otan», Á.Espaevtyng «Beybitshilik saq­talady», S.Múhamedjanovtyng «Tynysh­tyq – әlemge», S.Bәiterekovting «Kýnge tabynu», E.Hasanghaliyevting «Atameken», N.Tilendiyevting «Alatau» ispetti, eldik­ting negizin úlyqtaytyn patriottyq tuyn­dylarynyng qazirgi oryndaushylar naza­rynan tys qalyp otyrghany da kónilge qonbaydy. Osy jaytqa әzirge tek «MuzArt» toby ghana den qoya bastady. Sóitip, N.Tilendiyevting «Óz elim», I.Jaqanovtyng «Jaylaukól keshteri», A.Qorazbaevtyng «Saghyndym Almatymdy», «Ýshqonyr», A.Esmúhanovtyng «Esil aghady» tәrizdi tughan elge, atamekenge degen perzenttik sýiispenshilikke toly әnderin ózinshe órnekpen bayyta oryndap jýr. Búl – óte qúptarlyq nәrse.
• Bir anyq
Abayday abyz aqyny «Tughanda dýnie esigin ashady ólen, Ólenmen jer qoynyna kirer denen» dep jyrlaghan qazaq ýshin әn-jyrdyng qadiri tipti bólek. Jomart jaratushy halqymyzdyng mandayyna Áblahat, Áset, Shәmshi, Núrghisa, Eskendir syndy basqa da kóptegen biregey daryn iyelerin berdi. Olardyng syrsandyq keudesinen kýmbirley tógilgen qonyr әuenning qúdirettiligi sonsha, avtorynyng atyn ghasyrdan ghasyrgha jalghap, uaqyt ótken sayyn baghasy arta týsude. «Ana turaly jyr», «Quanysh valisi», «Armandastar», «Altynym», «Ústazym», «Qaydasyndar, dostarym», «Kuә bol», «Qústar qaytyp barady», «Atameken», «Ádemi-au»… Jýirikting jal-qúiryghynday tógilip týsken bekzat bolmysty әnderding bәrin birdey tizip shyghu tipti mýmkin emes! Bir anyghy, solardyng barlyghy da belgili bir kezenning eng aishyqty bederi ispetti. Jәne aragha talay jyldardyng týskenine qaramastan, bizge bәri birdey býgin de ystyq, býgin de ayauly.
Ásili, әn atauly tyndaushy sanasyna yqpal etetindey keremet qúdiretke iye. Sol sebepti de, elimizding ózen-kólin, tau-tasyn, jylt etken janalyghyn, әrbir jaqsylyghyn әnge ainaldyru arqyly jas úrpaqtyng boyyna últjandylyq, tughan jerge degen mahabbat, maqtanysh sezimderin úyalatugha jәne jarqyn bolashaqqa degen senimin úlghaytugha kýsh salghanymyz abzal…

Roza RAQYMQYZY
“Alash ainasy” gazeti 14 shilde 2009 jyl