Preziydent jemqorlyqqa qarsy kýreske arnalghan kezekti jiyn ótkizdi. Onyng aitqan sózderimen kelispeske laj joq. Bәri dúrys. Óz basyma jemqorlyqpen kýres qúlaq ýirenip, әbden jauyr bolghan jalpylama sózder men úrandardan naqty salalar men mekemelerge, osy keselge jol beretin teris sheshimder jayynda synshyl da syndarly әngimege kóshkeni únady. Negizgi baghyt dúrys. Endi yqpaldy toptar aralasyp, jaqsy bastamalardyng artyn súiyltyp jibermese ghana bolghany.

Biraq ta osy jemqorlyqqa qatysty aitylmay qalghan birneshe mәsele bar. Solardy tizip bereyin.

Birinshiden, bizde bәri, sonyng ishinde, qyzmet satylady. Mekteptegi eden juushydan bastap әkim men ministr, sudiya men prokurorgha deyingi júmysqa barugha yntalanghan adamdar sol ýshin kimdi jәne qansha somamen yntalandyru kerek ekenin biledi! Nege preziydent osynau masqara jayttar turaly ashyq aitpaydy?! «Estushi memleket» basshysy onday әngimelerden qúlaghdar boluy tiyis qoy.

Túrmystyq, qyzmettik dengeydegi osy qúbyjyq ta soraqy dәstýrdi joymay, paraqorlyqty eshqashan jene almaymyz!

Ekinshiden, bizde sayasy korrupsiya bar! Yaghni, biylik belgili bir qarsy toptardyng auzyn jabu ýshin, olarmen korrupsiyalyq qatynastargha týsedi. Mәselen, «elbasyn nemese preziydentti synama, qalghan nәrseni aita beriniz» degen ózara kelisimge keledi. Qarap otyrsan, myqty, batyl qayratker, biraq syn aitqanda, jogharyda atalghan eki túlghany atamaydy. Oghan tang qalyp jatqan eshkim de joq.

Nemese, naqty sayasy partiyalardy parlamentke engizip, dәl sonday kelisim arqyly olardyng auzyn jabu sayasy korrupsiya emes ne?!

Múnday korrupsiya jergilikti dengeyde de óte-móte damyghan. Ol jaqta qyzmette otyrghan әkimge tiyispeu sharty qoyylady.

Ýshinshiden, belgili bir mәsele ne jeke adamgha qatysty pikirdi satyp alu degen zamanauy qúbylys payda boldy! BAQ-ta ghana emes, Internet pen әleumettik jelilerdegi media-túlghalar, toptar, chattar, «jaghymdy» da «jaghymsyz» kommentariyler, layktar men dizlayktar da kóterme jәne bólshekti satylymgha qoyylghan! Baghalary men tarifteri de jasyryn emes!

Ár myqtynyn, onyng ishinde qaltasy qalyng shendilerdyn, óz blog-puly, «ózbottary» bar. Qajet kezinde qojayynyn jer men kókke syighyzbay maqtaydy, al onyng qarsylastaryn aghash atqa mingizip, jermen jeksen etip dattaydy. «Aqparattyq shabuyl» men «aqparattyq qorghau» degen jana jymysqy janrlar dýniyege kelip, qoghamdyq oi-sanany jaulap әri ulap jatyr.

Onyng bәri «qoghamdyq pikir» retinde úsynylady, solay qabyldanady da.

Keyde biylikting ózi sol jasandy pikirlerge aldanyp qalady da, súmdyq manipulyasiyanyng qúrbany bolghanyn sezbey, teris sheshim qabyldap jiberedi.

Ol qúbylysqa monitoring jasap, aq pen qarasyn ajyratyp jatqan eshkim joq.

Anqau elge – aramza bloger, el de soghan senip qalady. Sóitip bir adam ne oqigha turaly tiyisti «qoghamdyq pikir» qalyptasady.

Onyng arty ne bolyp jatqanyn kórip te jatyrmyz!

Ne isteu kerek?

Eki jol bar.

Alghashqysy «ýlken bastyq para almasa, onyng qol astyndaghy kishi bastyq ta almaydy» degen әmbebap prinsipke sayady! Osy tújyrymdy bizding memlekette ornyqtyrmay, eshnәrse ózgermeydi!

Ekinshi jәitti biz otyz jyl boyyna aityp kelemiz. Qargha qarghanyng kózin shúqymaydy! Bir sheneunik ekinshi sheneuinikting paraqorlyghyn tekserdi degen sózdi estisem, kýlkim keledi. Sondyqtan da bizge biylik tarmaqtarynyng – zang shygharushy, atqarushy jәne sot - bir-birinen tәuelsizdigi auaday qajet! Ákim men ministrlerding sonynan may sham alyp, әrbir sheshimi men qadamyn jiti baqylaytyn, kerek bolsa, tyrnaq astynan kir izdeytin, sekemshil parlament pen mәslihattar boluy tiyis. Ol organdarda oppozisiya bolsa, núr ýstine núr bolar edi! Ádildik izdegen azamattar kim kóp para berse, sonyng ghana yghyna jyghylatyn emes, qara qyldy qaq jaratyn әdiletshil sotqa jýginui shart! Jemqorlyqtyng әrbir faktin jariya ete alatyn erkin baspasóz boluy kerek!

Adamzat korrupsiyagha qarsy basqa resept oilap tapqan joq әli!

Ámirjan Qosan

Abai.kz