Osy kýni júrtshylyqtyng janyn jegidey jep jýrgen bir mәsele bar. Nege ekeni týsiniksiz, qazirgi tanda sýiikti qalamyz Almatyny - «Alma-Ata» dep ataytyndar kóbeyip barady. Ásirese, orystildi kóptegen jurnalister qalanyng atyn meylinshe osylay tabandap aitugha qúshtar. Nege? Múnda bir ghana sayasat jatyr. Búl - qalanyng tarihy atauyn búrmalaudyng naqty kórinisi.

Osy kýni júrtshylyqtyng janyn jegidey jep jýrgen bir mәsele bar. Nege ekeni týsiniksiz, qazirgi tanda sýiikti qalamyz Almatyny - «Alma-Ata» dep ataytyndar kóbeyip barady. Ásirese, orystildi kóptegen jurnalister qalanyng atyn meylinshe osylay tabandap aitugha qúshtar. Nege? Múnda bir ghana sayasat jatyr. Búl - qalanyng tarihy atauyn búrmalaudyng naqty kórinisi.

Ári búghan keybir basshylardyng «Almatyny - «Alma-Ata» dep atau óte jaghymdy estiledi» degen pikiri әser etken shyghar, kim bilsin?! Áyteuir, qoghamda songhy uaqytta «Alma-Ata» degen ataudy qayta tiriltu beleng alyp bara jatqany anyq.
Bir jyldary qazaqtyng últjandy azamaty Maqsút Orazay «Argumenty y fakty» aptalyghymen Almaty atauyn «Alma-Ata» dep jazghany ýshin sottasty. Ol tabandylyghynyng arqasynda sotta jendi de. Sóitip jýrgende bir kýni aqyn Oljas Sýleymenovting baspasózde: «Almatyny orys qújattarynda «Alma-Ata» dep jazsa bolady, qazaqsha Alma­ty dey bersin» degen pikiri jariyalandy. Ol ol ma, «Ekspress-K» gazetine («Istinnaya kulitura nasiy zijdetsya na blagorodnom sochetaniy Znaniya y Very», №128, 17.07.2012) súhbat bergen Sýleymenov orystildi basylymnyng yghyna jyghylayyn dedi me, әlde ózining shyn oiy solay ma, әiteuir «Almaty» men «Alma-Atanyn» qaysysyn qoldanghan jón degen saualgha: «Qostildi ortada qala atauynyng eki núsqasyn da qoldanu qajet. Onday mysaldardy әlemnen myndap tabugha bolady. Sonymen qatar, bizding elde de onday mysaldar kezdesedi. Mәselen Qaraghandynyng oryssha núsqasy «Karaganda» orystildi ortada «qayta qalpyna» keltirilude. Sol sekildi Almaty - Alma-Ata bolyp qala beruine bolady», - dep taghyda ózgelerge kenes berip, kósilte jauap beripti. 
Qazaqstannyng YuNESKO-daghy óki­li,­ әlemdik dengeydegi aqyny Oljas Sýley­me­novting qalanyng tarihy atauynyng Almaty ekendigin bile túra, onyng orystildi ortada «Alma-Ata» dep atalghanyn qúp kórui býgingi tilbúzarlargha azyq bolyp keledi. Ásirese, telearnadaghy keybir orystildi jurnalisterding sóz saptauyna qúlaq týrseniz, «Alma-Ata» degendi jii estiysiz. Bәlkim, olar «Alma-Ata» Almatynyng orys tilindegi núsqasy deytin shyghar. Joq, olay emes. 1993 jyly tәuelsiz memleketimizde qaytarylghan Almaty atauyn búrmalap aitugha eshkimning de qaqysy joq. Kóptegen lauazymdy sheneunikter men memlekettik qyzmetkerler de osylay aitugha qúmar. Tipti ondaylar qaladaghy kóshelerding janasha atalatynyn bilmeytin de siyaqty. 
Alayda osyny bilse de bilmegensiytinder Almaty qalasynda jyl sayyn «Alma-Ata - moya pervaya lubovi» retro-festivalin úiymdastyryp keledi. Osymen 13 mәrte ótken búl dumandy sharanyng basy-qasynda jýrgender - kelmeske ketken Kenes ýkimetin erekshe saghynyshpen eske alyp, ansaytyndar. Oghan mol qarjy bólinip jatqany bylay túrsyn, búl festivali - qazaqstandyq elitanyng kónil kóteretin oiyn-sauyq «otau­y­na» ainalyp ketken. Shetelden kelgen әnshilermen birge sol ótpeli kezenning әnderin qosa shyrqap, mәz-meyram bolysady-ay. Meyli, shetelden qonaqtar shaqyra bersin. Onsyz da elimizding aqshasy osynday paydasy joq sauyq keshterine ketip jatqan joq pa?! Bizdegi bir tilek - retro-festivaliding atyn «Almaty - mening alghashqy mahabbatym» dese, jaraspay ma? Álde, jeti mynday kórermen «Alma-Ata» dep atamadyndar dep kelmey qala ma? Áriyne, búlay dese jәy syltau bolar edi. Shyn mәninde, 1999 jyldan beri úiymdastyrylyp kele jatqan retro-festivaliding kóksegeni ne? Bәlkim, múnyng astarynda Almatygha «Alma-Ata» atauyn qaytaryp alu sayasaty jatqan shyghar, kim bilsin? «Alma-Ata» dep ataudyng qúlaqqa jaghymdy ekenin auyq-auyq aitatyndardyng qarasy kóbeygeni de sondyqtan shyghar. Qalay desek te, kartada «Alma-Ata» degen atau joq! Elimizding aqparattyq kenistigi KSRO-ny eriksiz eske salatyn retro-festivalidar men baghdarlamalargha toly bolsa da, Almaty atauyn qalayda qorghap qalugha tiyispiz. Qaraghandy men Óskemen atauyn da. Olardy orysshalap búrmalaugha jol beruimiz keler úrpaq aldyndaghy keshirilmes kýnә bolmaq. 
Aqparattyq kenistik degennen shyghady, «ORT-Euraziya» telearnasy da osy «taz kepeshti» qayta kiydi. Jeksenbi sayyn efirden kórsetilip jýrgen «Dobryy vecher, Kazahstan!» shouy da kenestik kezendegi orystyng retro әnderin qayta janghyrtugha arnalghan siyaqty. Qazaq kórermenin kenestik әnderding tabynushysy kóre me, oghan reseylik әnshilerdi de arnayy qatystyryp baghuda. Al bizding estrada әnshileri de olardan qalyspaydy. Este joq eski zamandaghy orystyng әnderin aqtaryp, qayta janghyrtqandaryna mәz. Basynan ayaghyna deyin tek orys tilinde. Ánsheyinde qazaq tilinde sóilep jýrgen qyz-jigitter de oryssha zyryldap jýr. Kórip otyryp, yzang keledi. Búlar qazaq tilining tasyn órge domalatpaq týgil, kerisinshe ayasyn taryltyp jýrgendey kórinedi. «Taz kepeshti» tastamay jýrgenimizding taghy bir belgisi, endi elimizde bayaghy «Sovetskiy sport» gazeti qaytadan shygharylyp, keng taratyla bastady. Taghy da Resey sportshylaryn, solardyng jetistikterin jappay nasihattaudyng tayghanaq jolyna týstik.
Sol siyaqty «31 telearna» men «7 arna» da reseylik filimder men baghdarlamalardy kóshirip kórsetuge qúshtar. Tipti «kýzgi mau­symda kórermenderimizdi jana jobalarmen quanttyq» dep jýrgen búl telearnadaghy «otandyq ónimderdin» ózi taza kóshirme. Búghan deyin «Nasha kazasha», «Kamedy klab» syndy jobalarda qazaqqa qarsy qynyr әngimelerimen tanys Núrtas Adambaev bastaghan top búl maqsatyn endi «7 arnada» «Pobeg iz aula-2» atty jobada jalghastyryp jýr. Álgi Núrtas qazaq endi «shala qazaqtyn» obrazyna enip alypty. Auyldan kelgen atasy qazaqsha sóilep jatsa, «shala qazaq» әielinen «Atam ne dep jatyr?» dep oryssha súraydy ghoy. Sonda әieli oghan bәrin orys tilinde týsindirip әlek boluda. Búl ne masqara? Búl aqparattyq kenistigimizge ózimiz qoja, ózimiz by bola almay jatqanymyzdy anyq dәleldemey me? 
«Ishten shyqqan jaularymyz» Almatyny «Alma-Ata» dep әspetteuin qoymay jýrgende, olardan qoghamdyq kólik jýrgizushileri men konduktorlary da qalysar emes. Áli kýnge kóshe ataularyn bayaghy atymen aitu qalmay keledi. Tipti bolmasa, búrynghy men qazirgi atyn qosamjarlaydy kep. Ol ol ma, qazaq últynyng qamy ýshin qamyqqan ziyalylarymyzdyng aty-jónin oryssha habarlap, «әiel zatyna» ainaldyryp jiberdik emes pe? Búl sonda kimge kerek? Múny qadaghalauy tiyis Almaty qalasy Jolaushylar kóligi jәne avtomobili joldary basqarmasy qayda qarap otyr? Biz qashan sanamyzdy kenestik sarqynshaqtardan arshyp alugha asyghar ekenbiz?!

Dinara MYNJASARQYZY

"Týrkistan" gazeti