«Qasiyetti kók týie» atty kompoziy­siya­lyq keremet tuyndyny kórgende auzymyz anqayyp qaldy. Qorqyttyng qara qobyzy, qasiyetti dombyra, qara shanyraq, Qoja Ahmet Yassauy kesenesi syndy halqy­myzgha tәn qasiyet pen kiyelerding bәrin ar­qalap, bozdap túrghan kók týie. Zer sa­lyp qara­sanyz, osy bir ghana týiening boyy­nan 78 tuyndyny kóruge bolady eken.

«Qasiyetti kók týie» atty kompoziy­siya­lyq keremet tuyndyny kórgende auzymyz anqayyp qaldy. Qorqyttyng qara qobyzy, qasiyetti dombyra, qara shanyraq, Qoja Ahmet Yassauy kesenesi syndy halqy­myzgha tәn qasiyet pen kiyelerding bәrin ar­qalap, bozdap túrghan kók týie. Zer sa­lyp qara­sanyz, osy bir ghana týiening boyy­nan 78 tuyndyny kóruge bolady eken.

Mәse­len, týiening shudasy bir jerde qarlyghash, bir jerde barys bolyp shiratylyp ja­tady. Bir kórinisting ózi tórtke bólinip kó­riledi. Qobyzdyng basynan qos qar­ly­ghash­tyng bey­nesi shyghady. Eki qarlyghashtyng jiyn­tyghynan halyqqa ayaghynyng úshymen qyz­met etip jýrgen patsha balanyng bey­nesi shyghady. Patsha balanyng bir qolynda kitap, bir qolyn «sabyr» dep kóterip túr. Patsha balanyng ortasynan jaryp shyghyp órmelep kele jatqan barystyng beynesi. Azu tisin aqsiytqan kók bóri, onyng astynda Kýltegin babamyzdyng bala shaghy, ana men bala, ayaghyna súr jylan oratylghan qyran beynelengen. Birimen-biri sabaqtasyp, tamyrlasyp jatqan keremetter. Ózimizdi qoyyp, endi týiening ózin sóileteyik, ne der eken? Týiemiz býy deydi: «Búl bir jal­ghan dýnie tar sekildi, sugha qúlap joq bol­ghan jar sekildi. Talay-talay sýrleuden ótti-au babam, Auyr jýkti arqalap nar sekildi... Kópten kýtken kók bóri qayta oyandy, qanyn jútyp ishine zar sekildi. Kók bórining kók tuy kókke órleude, kók­tem-kónil endi erigen qar sekildi...».
Atalmysh tuyndyny bir jarym jyl boyy tynbay enbektenip jasaghan qolóner sheberi Gauharbek Kýnhojaev Týrkistan qalasynda túrady. Tuyp-ósken jeri - Arys qalasynyng manayy. Ál-Faraby atyndaghy Shymkent mәdeniyet institutyn bitirip, mamandyghy boyynsha birer jyl oqu ornynda dәris bergen, keyin birjola qolónerge auysqan. Adam boyyna kez kelgen ónerding aldymen atanyng kýshi, ana­nyng sýtimen sinetini anyq. Ákesi Bayanbay emshi әuletten shyqsa, sheshesi Zәbira Nomanqyzy toy-tomalaqta әuelete әn salatyn, oghan qosa syrmaq, kilem toqityn ismer jan edi. Naghashy atasy Kýnhoja dombyra jasaytyn sheber әri kýishi bol­ghan, el auzynda ol kisining jelep-jebep jýretin «sary jylany» bolghan degen de sóz bar.
Atalarynyng aruaghy qoldaghan bolu ke­rek, Gauharbek eng alghash әskerde jýr­gende tylsym týs kórdi. Týsinde ýnemi dombyra tartyp nemese aghashtan dombyra qúrastyryp jatatyn. Búryn-sondy aghashtan mýsin oiyp kórmese de, «tәuekel» dep eng alghashqy dombyrasyn qúr jalang pyshaqpen oiyp shyghardy. Sol dombyrasy әli kýnge saqtauly.
2003 jyly «Kiyeli dombyra jasap al» degen tylsym týs kórdi. Sóitip, týsinde kórgen tuyndysyn qúrma jemisining sýiegimen syzyp shyqty. Taghy birde tang namazy ýstinde әli jasalmaghan erekshe dombyranyng núsqasy tórt ret ózdiginen sәule shashyp jarqyrady. Sol ýlgi bo­yynsha «Týrkistan dombyra» jasap shyq­ty. Dombyrasyn attay qalap alghandardyng ishinde belgili memleket jәne qogham qay­ratkeri Núrtay Ábiqaev, Gollivud júl­dyzy Stiyvenson, t.b. bar.
Belgili dizayner, professor Amanjol Naymanbay atalmysh tuyndy jayynda bylay deydi: «Búl - naghyz óner tuyndysy. Oghan kýmәn joq. Áriyne, mamandardyng әrqily pikirleri boluy mýmkin. Ol min­detti de. Degenmen múnday tuyndylar jii tua bermeydi. Bauyrymyzdyng jasaghan enbeginde qazaqtyng totemdik, kiyeli úghym-týsinikterining jiyntyghy tórt kózi týgel túnyp túr. Múnday tuyndy osy uaqytqa deyin bolghan emes».
Gauharbekting ózi qúnyn bir million dollargha baghalap otyrghan, kәsiby sheber­lerding tandayyn qaqtyrghan tuyndysy­nyng qondyrmasyn Syr boyynda ósetin toranghyl aghashynan jasaghan. Toranghyl shegedey qatty әri júmsaq aghash. Onyng syryn aghashtan týiin týietin sheberler jaqsy biledi. Toranghyldy el kiyeli sanap, otqa jaqpaydy. Qazaq jerining әr auma­ghyndaghy «Bes toranghyl әuliye» degen jer attary da tegin shyqpasa kerek.
Keyipkerimizding qolónerden basqa әn­shilik, sazgerlik, aqyndyq óneri bar. Ár tuyndysyn ólenmen órnektep, «sóitetip» qoyady. Astana qalasynyng 20 jyldyghy kezinde ótken sporttyq is-sharada auyr kir tasyn kóteruden eki salmaq (16 jәne 24 keli) boyynsha da bas jýldeni jenip alghanyn da aita ketelik.
Astana demekshi, Gauharbekting biz sóz qyl­ghan tuyndysyn biyiktigin on metr etip kók tastan oiyp, Astananyng kórikti jeri­ne qoyar ma edi, shirkin!...

Tóreghaly TÁShENOV

"Ayqyn" gazeti