"New York Times" gazetine amerikalyq belgili tarihshy Timoty Snayderding «Resey-fashistik memleket» dep aityluy kerek», - degen maqalasy jaryq kórdi.

Avtor Shyghys Europa tarihyna mamandanghan. Ol «Ekinshi dýniyejýzilik soghysta fashistik Germaniya jenildi, biraq fashizm iydeologiyasy joyylghan joq», - deydi.

Osy uaqytqa deyin Gitler men Holokost oqighasy fashizmning jarqyn mysaly retinde sanalyp keldi. Biraq búl óte kishkentay ghana mysal. Fashizm Europanyng kóptegen elderinde әrtýrli uaqytta jәne әrtýrli masshtabta jýrdi. Fashizm әrqashan bireuding «qalauyn» oryndau jolyndaghy jeniske úmtylu bolyp keldi. Dәl qazir osy sipattamany Reseyden kórip otyrmyz. Resey naghyz fashistik joyqyn soghysty jýrgizip otyr.

Kóptegen tarihshylardyng fashizmge bergen sipattamasy býgingi Reseyding is-qimylyna sәikes keledi.

▪ Jeke basqa tabynu (Vladimir Putiyn)

▪ Úly bir nәrse jasau jolynda qúrban bolghandardy úlyqtau (ÚOS jenisi)

▪ Imperiyanyng búrynghy úlylyghy turaly anyz taratu jәne sol úlylyqty qaytaru niyeti

▪ Nasihat mashinasynyng kýshtiligi

▪ Kórneki tanbalar ózine tiyesili belgi retinde qoldanyluy (Z jәne V)

▪ Kósemdi qolpashtaytyn jappay is-sharalardyng jýrgizilui

▪ Adamdardyng belgili bir tobyna degen jekkórushilikti órshitu

Gitlerlik Germaniya men Putindik Reseyding arasynda úqsastyq tanghaldyrady. Resey onyng jolyn jann-jaghyn qayghy-qasiretke batyra otyryp qaytalap jatyr.

Bir kezderi fashisterdi jengen elding ózi fashist bola almaydy dep oilau qate. Óitkeni, tarihtyng belgili bir kezenine deyin fashizm Kenes Odaghynda jekkórinishti iydeya bolghan emes. 1939 jyly KSRO men Germaniya odaqtastyq kelisime keldi. Nasistik kóshbasshylardyng sóilegen sózderi kenestik baspasózde basylyp shyghyp jatty. Sol kezdegi Germaniya biyligi KSRO-nyng shaghyn halyqtardy deportasiyalau sayasatyn eki qolyn shapattap túryp qoldady.  Belgili nasist, filosof jәne oishyl Karl Shmitt aitqanday «fashistik sayasat birinshi jaudy anyqtaudan bastalady». Kenes Odaghy ózining býkil ghúmyrynda osymen ainalysty emes pe? Putinning  qazir "antifashizm" termiynin jamalyp osymen ainalysyp otyr emes pe?

Ukraindar Resey preziydenti ýshin nasister, óitkeni olar ózderin oryspyz dep sanamaydy jәne Reseyge qarsy túrugha batyly jetedi. Putinning Ukrainany joi josparyna qarsy shyqqan kez-kelgen adam nasizm men fashizmning jaqtaushysy bolyp esepteledi.

Ukrainagha qarsy soghys- búl fashistik úrys alanyna oralu ghana emes, sonymen qatar dәstýrli fashistik sózder men tәjiriybege qayta oralu.

▪ Basqa adamdar otarlanu ýshin jaralghan

▪ Resey ózining «bayaghy batyrlyq kórsetken kezi» ýshin kinәli emes

▪ Ukrainanyng jer betinde ómir sýrui -búl halyqaralyq qasaqana qastandyq

▪ Soghys- qarymta qaytarudyng jalghyz joly

Snayder «jaghdaydan shyghudyng bir ghana joly bar», dep jazady. Fashistik kóshbasshy tolyqtay әri qayta túrmastay jenilui kerek.

Abai.kz