Ázil-shyny aralas

Ministr Kókirek Keudebaevtyng aldyndaghy telefon shyldyrlay jóneldi.

- Alo,- dedi arjaqtaghy dauys,- búl estiytin ýkimetting estiytin ministri me eken?

- IYә, tyndap túrmyn, óziniz kim bolasyz?

- Men shalghaydaghy kógermegir Kóktemes degen auyldyng aryz-shaghym jazumen ataghy shyqqan Qisyq Týzelmesúly degen pendesimin.

- IYә, Qiyseke, ne aitayyn dep ediniz?

- Aytqanda endi mәsele bylay ghoy. Bizding «aljyp» ketken auylymyzdyng qyryq jyl boyy jóndeu kórmey «qartayghan» mektebining «qabyrghalary mayysyp», qúlaghaly túr.

- Ony neghyl deysiz?

- Neghyl deysiziniz ne? Jóndeuge kómektespeysizder me?

- Au, Qiyseke, ony aldymen jergilikti biyliktegilerge, audan basshylaryna aitpaysyzdar ma?

- Ayttyq qoy, aittyq. Biraq, audan әkimining qúlaghy estimeydi eken.

- Estimegeni qalay?

- Qalay bolghanda endi búl kisi búryn әkim bolmay túrghanda keremet saqqúlaq bolypty. Ákim bolghannan keyin býkil minez-qúlqy ózgerip, minez-qúlqymen birge qúlaghy da ózgerip shygha kelipti.

- Qúlaghy ózgergeni qalay?

- Endi «iyesine» tartyp, «oghan» da «keude» bitken ghoy. «Anau- mynau», «kәkir-shýkir» adamdar mún-múqtajyn aita bastasa, bitelip qalady eken.

- Astapyralla, ne deyt! Sonda eki qúlaghy da bitelip qala ma eken?

- Eki qúlaghy da. Mýlde estimey qalatyn kórinedi.

- Dәrigerge qaralmap pa?

- Onyng qúlaghyna eshqanday dәrigerding de, dәri-dәrmekting «әli» jetpeytin kórinedi. Tek «jyly-jyly sóilesen, jylan ininen shyghady» degendey, ol әkimning qúlaghy da maqtau sózder estise «yrjiyp», aryz-shaghym, syn-min estise «tyrjiyp», bitelip qalady eken.

- Jaraydy, qúrysyn. Audan әkimi estimeydi eken. Endi estiytin oblys basshylary bar emes pe? Aryzynyzdy solargha aitpadynyz ba?

- Ayttym ghoy, aittym. Oblys әkimining orynbasarlary әkim boludy kókseydi eken, biraq eshqanday mәsele sheshpeydi eken. Al әkimning bir qúlaghy ghana estip, ekinshi qúlaghy estimeytin kórinedi.

- Ekinshi qúlaghyna ne bolypty?

- Aytsam, senbeysiz ghoy. Ózim de sener-senbesimdi bilmedim.

- Ayta ber endi.

- Aytsam, bylay. Ákimning eki qúlaghynyng «minezi» eki týrli bolghan eken.

- Nemene?! Minezi deydi. Qúlaqta minez bola ma?

- Bolady eken ghoy, bolady eken. Ákimnin  ong qúlaghy «iyesine» tartyp, tek maqtaghandy ghana estiytin bet qaratpaytyn «avtokrat» bolsa, sol qúlaghy tek shyndyqty ghana estiytin «demokrat» bolypty. Yaghni, ong qúlaghyna sol qúlaghy oppozisiya bolghan.

- Nemene bolghan deydi?

- Oppozisiya deymin, oppozisiya.

- Au, Qisyq Týzelmesúly, siz osy qúlaq «mәselesin» zerttep jýrgen ghalym emessiz be?

- Mynau biyliktegi shyndyqty estigisi kelmeytin sheneunikterding «qúlaq mәselesi» zertteuime iytermelep túr. Búl býkil elimiz ýshin ýlken problema, óte ótkir mәselege ainaldy. «Estimeytin qúlaqtardy qalay estirtemiz»? Osy taqyrypta doktorlyq  dissertasiya qorghau oiymda bar.

- Oiynyz keremet eken.  Jaraydy, sodan ne boldy? Ákimning «demokrat» qúlaghy aryzynyzdy estidi me?

- Qaydan estisin. Avtokrat pen demokrattyng basy bir qazangha syya ma?  Maqtaudan әbden esirgen avtokrat qúlaq birte- birte «diktatorgha» ainalyp, demokrat «bayghústy» qughyngha úshyratyp, qúlaghynda «nayzaghay oinatyp», sanyrau qylyp tastapty.

- Ne qylyp tastapty deydi?

- Sanyrau qylyp tastapty deymin, sanyrau qylyp. Ministr myrza, sizding de qúlaghynyz «túmauratyp» jýr ghoy deymin. Mening payymdauymsha sizding qúlaghynyz shala-sharpy estiytin qúlaq. Qúlaqtyng múnday da týri bar. Abay atamyz: «Kónilsiz qúlaq - oigha olaq» dep jazghan joq pa. Sizding qúlaghynyzdyng da «nastroeniyasy» joq. Kónilsiz. Bir sózdi estip, bir sózdi estimeydi. Óitkeni jýrdim-bardym tyndaydy. «Alanghasarlau» siyaqty. Biraq qoryqpanyz, múnday qúlaq jalghyz sizde ghana emes, jetedi. Sondyqtan da bizde ózekti de ótkir mәseleler dúrys sheshilmeydi. Sonyng bir mysaly bizding qúlaghaly túrghan mektep. «Bayghús» mektep sheneunikteri sanyrau elde «tughanyna» «ókinetin kórinedi».  Endigi mәsele sizge tirelip túr. Ne deymiz el-júrtqa? Birdene sheshesiz be?

- Nemene, birdene ishesiz be deydi.

- IYә, ishesiz be deymin. Bizding auylgha kelip, «auru» mektebimizding «densaulyghy» ýshin qatyryp túryp tost kóteriniz. Qúlaghynyz sanyrau bolsa da, auzynyz dualy shyghar. Kózi tiri ministrdi «kórgen» «auru» mektebimiz quanghannan mýmkin «ayaghynan tik túryp keter».

- Nemene?

- Ói, nemenening astynda qalghyr, qu sanyrau.

Damir Ábishev,

Qostanay qalasy

Abai.kz