«Orda.kz» aqparattyq resursynda «Eger soghys bolsa, Qazaqstan qorghanys ónerkәsibi keshenining is-әreketi qanday bolmaq? 1-bólim» degen materialy jariyalanghan bolatyn.

Atalghan materialda redaksiya qorghanys ónerkәsibi keshenining mәselelerin kóterip, «Qazaqstan Paramaunt Injiniring» JShS-nyng qorghanys vedomstvosyna qoyatyn talaptary aitylady jәne olardyng reseylik jәne týrik óndirushilerine basymdyq berip, qazaqstandyq qorghanys ónerkәsibine ziyany tiyip, onyng toqtaluyna әkep soghuy mýmkin degen boljam aitady.

Býgin Abai.kz redaksiyasyna QR Qorghanys ministrligi atalghan mәselege qatysty óz týsindirmesin joldaghan eken. Biz ministrlik mәlimetterin oqyrman nazaryna úsynghandy jón kórdik.

Qorghanys ministrligining resmy týsindirmesi

Elding qorghanys qabiletine jauap beretin Qorghanys ministrligine qaru-jaraq pen әskery tehnikanyng san týri (QJÁT) qajet ekenin atap ótemiz. Búl rette әskery vedomstvo otandyq qorghanys-ónerkәsip kesheni kәsiporyndaryna da basymdyq beretini anyq.

Tәuelsizdik jyldarynda Qorghanys ónerkәsibi әskerge qajet ónimdi, yaghny keme jasaudy, әue shabuylyna qarsy qorghanys qúraldaryn, optikalyq-elektrondyq jýielerdi, bronidy tank tehnikasyn óndiru men jóndeudi óndiru jәne oqshaulau bóliginde belgili bir jetistikterge jetti.

Qaru-jaraq pen әskery tehnikagha degen ishki naryqtaghy qajettilik eleusiz. Sondyqtan búnday ónim shygharushy óz ónimin әrtaraptandyryp, eksporttau baghytyn da ústanuy kerek.

Qorghanys ministrligi әskery tehnika men qaru-jaraqty satyp alu kezinde olardyng taktikalyq-tehnikalyq, paydalanu sipattamalaryna, sonday-aq bagha men sapa kórsetkishining araqatynasyn ghana baghdarlaydy.

Qorghanys ministri de, kez-kelgen lauazymdy túlgha da, tek arnayy qúrylghan alqaly organ ghana әskery sarapshylardyn, ghalymdardyn, Qaruly kýshterding jauyngerlik qúramy men yqtimal úrys qimyldarynyng sipaty negizinde qanday qaru-jaraq pen qanday tehnikany satyp aludy anyqtaydy. Álemning birde-bir eli qanday da bir qaru-jaraqtyn, qanday da bir ýlgisin, jaraq týri men sanynyng nege satyp alynatyny jayly egjey-tegjeyli jayyp salmaydy.

Qorghanys ministrligi bylay deydi:

1. «Qazaqstan Paramaunt Injiniring» qúryltayshylarynyng biri – Paramount Group Limited – qorghanys jәne aerogharysh tehnikasyna mamandanghan Ontýstik Afrika korporasiyasy. Onyng brondy tehnikasy qazaqstandyq mashinanyng prototiypi bolyp tabylady. Bastapqyda «Arlan» BK Ontýstik Afrikalyq «Marauder» brondy transporterining kóshirmesi retinde shygharyldy.

2011 jyly Ontýstik Afrika Respublikasy kompaniyasynyng ýlgiles «KPI» JShS Singapore Technologies Kinetics-pen (STK) 90 mln euro somasyna brondalghan kólikti jetkizu jóninde mәmile jasasty.

Alayda, 2016 jyldan bastap búlardy jetkizudi tolyq jýzege asyrmady. Sóitip 2018 jyldyng aqpan aiynda STK PCS bankrot dep jariyalaugha ótinish berdi.

2018 jyly Ontýstik Afrika kompaniyasy qarjylyq qiyndyqtargha jәne óz mindettemelerin uaqtyly oryndamauyna baylanysty bankrot dep jariyalanyp, óz qyzmetin toqtatty.

Búdan basqa, «Marader» jәne «Matador» minagha qarsy kýsheytilgen qorghanysy (MRAP) bar brondalghan avtomobilider qoghamdyq tәrtip pen qauipsizdikti qamtamasyz etuge (polisiya funksiyalary), terrorizmge qarsy operasiyalardy jýrgizuge, shekara patrulideuge arnalghan, sonday-aq olar Qaruly Kýshterding is-qimylyna ghana emes, bitimgershilik missiyalargha da qatysady.

Keng auqymdy marketingtik aksiyagha qaramastan, búl brondy transporterlerding týrleri Ontýstik Afrika armiyasynda joq, al shyqqan 25 brondy transporter Ontýstik Afrika polisiyasynyng bólimshelerine berilgen bolatyn.

Qazirgi uaqytta Ontýstik Afrika Respublikasyndaghy «Paramount Group» kompaniyasy «Marader» jәne «Matador» brondy avtobiliderin shygharudy toqtatty.

Sonymen qatar, Ázerbayjannyng qorghanys ónerkәsibi ministrligi búghan deyin 45 «Marader» jәne «Matador» brondy kólikterin satyp alghan, taghy 65 mashina Ázerbayjandaghy «EVM zauyty» kәsipornynda shygharylghan. Búl óndiris orny da júmysyn toqtatty.

2008 jyly Paramount Group pen «KADDB» kompaniyasy (Iordaniya) «Marader» BK birlesip óndiru turaly kelisim jasasty. Sonymen qatar, iordaniyalyq kәsiporyn da toptap shygharghan joq.

2011 jyly Gruziya Qorghanys ministrligi Ford Super Duty bazasynda әzirlengen «Didgori» brondy dóngelekti kóligining paydasyna «Marader» BK óndirisinen bas tartty.

Osylaysha, súranysy joq ónimdi shygharatyn jalghyz kompaniya «Qazaqstan Paramaunt Injiniring» JShS bolyp otyr.

«Býgin Ontýstik afrikalyqtar tehnologiyalar men syzbalardy tolyghymen tapsyrdy» degenge berer jauabymyz: modeli óndiristen shygharyldy, zauyt bankrotqa úshyrady, búl brondy kólik әlemning eshqanday әskerinde paydalanylmaydy. Sondyqtan tehnikalyq qújattama «Qazaqstan Paramaunt Injiniring» JShS-ge berilip otyr. Qújattama shyghyndary da osy seriktestik ónimining qúnyna engizilgen.

1. Baqylau kenesi tóraghasynyng mәlimdemesine kelsek, «Qazaqstan Paramaunt Injiniring» JShS A. Barysovtyn «Biz endi týrikterden satyp alamyz. Senderdiki qajet emes» degen qorghanys ministrining sózi shyndyqqa janaspaydy jәne esh negizsiz bolyp tabylady.

Qorghanys ministrligi túraqty týrde qaru-jaraq pen әskery tehnika naryghyna monitoring jýrgizip otyr. Qaru-jaraq pen әskery tehnika ýlgilerin qabyldau tәrtibi resmy normativtik akt bolyp tabylatyndyqtan qabyldau erejelerine sәikes naqty reglamenttelgen. Týrikting brondy kólikterine kelsek, olar da osy qújatta anyqtalghan proseduragha sәikes zerdelenetin bolady.

Týrikting brondy mashinasyn satyp alu mәselesi synaq qorytyndylary boyynsha ishki vedomstvolyq kenes berushi organ ong sheshim qabyldaghan jaghdayda ghana qaralady.

2. Qorghanys ministrliginde qanday elder «Qazaqstan Paramaunt Injiniring» JShS ónimderin satyp aludy qarastyratyny, sheteldik tapsyrys berushilermen niyettes sharttary bar-joghy turaly mәlimet joq.

3. Qazaqstannyng әskery vedomstvosy «Qazaqstan Paramaunt Injiniring» JShS óndirisin birjaqty qoldady.

2016 jyldan bastap 138 birlik «Arlan» brondy kóligi satyp alyndy. 2021 jyly 60 servistik tehnikalyq qyzmet kórsetildi (2017-2018 jyldary әkelingen). 2022 jyly taghy da jauyngerlik modulidegi 10-y jetkiziledi. 2023 jylgha 20 birlik «Arlan» satyp alu josparda bar.

Sondyqtan 6 mashinagha ghana tapsyrys berilgeni jayly aqparat dúrys emes.

Osylaysha, 2023 jyldyng qorytyndysy boyynsha búnday mashinanyng jalpy sany 168-ge jetip otyr.

Búdan bólek, «KPI» JShS-men birlesip Qaruly Kýshter mýddesinde artilleriya atysyn basqaru mashinalaryn jәne radiasiyalyq, himiyalyq, biologiyalyq barlau mashinalaryn shygharu mәseleleri pysyqtalu ýstinde. Sonday-aq armiya mýddesi ýshin qaru-jaraq pen әskery tehnika, onyng ishinde brondy dóngelekti mashinalardy satyp alu qajettilikterine sәikes qarjylyq mýmkindikterdi eskere otyryp jýzege asatynyn atap ótemiz.

4. Shetelding osynday tehnika eki ese arzan degenge «KPI» JShS ónimining baghasy jóninde derekterdi keltiremiz.

Demek, búl mәlimdeme de dәieksiz.

1. «Qazaqstan Paramaunt Injiniring» JShS-ning ekonomikalyq esepteulerge, marketingtik qatelikterge jәne ekinshi dengeydegi bankterdegi kreditterge baylanysty óndiristik problemalar qorghanys vedomstvosymen talqylanbaydy. Ózderining qarjylyq problemalaryna silteme jasay otyryp, qoghamdyq pikirdi búru, Qorghanys ministrligine jónsiz tiyisu әreketteri paydasyz jәne onyng saldary qúqyqtyq sipat aluy da yqtimal.

2. Qaruly kýshterde týrikting «Otokar» kompaniyasynan 2011-2012 jyldary satyp alynghan «Kobra» BDM-nyng 17 danasy qazir qoldanylyp jýrgenin aita ketelik. Onyn tehnikalyq ólshemderi Qaruly kýshterding talaptaryna sәikes keledi.

3. 2011-2012 jyldary qazirgi Qorghanys ministri general-polkovnik R. Jaqsylyqov QR IIM Ishki әskerlerining qolbasshysy bolghanyn jәne onyng «Kobra» tehnikasyn satyp alugha qatysy bar degen sóz de dәieksiz aqparat jәne qoghamdy janylystyratyn mәlimdeme.

4. «Belgili bir týrik kompaniyasy 90 dana «ARMA» mashinasyn jәne 30 «Kobra» mashinasyn satyp aludy úsynady» degen aqparat bos sóz jәne qoghamda jaghymsyz kózqaras tudyrudy, sonday-aq qosymsha memlekettik qorghanys tapsyrysyn alugha qysym jasaudy maqsat etedi. Qorghanys vedomstvosynyng sheshimderine әser etu әreketimen aqparattyq bopsalaudy paydalanu juyrda qúqyqtyq sipat aluy yqtimal ekenin taghy da eskertemiz.

5. Qorghanys ónerkәsibi keshenining kәsiporyndary qauymdastyghynyng atqarushy diyrektorynyn: «bizding mashinalar is jýzinde eshkimdikinen kem týspeydi, al key jaghdayda tipti olardan jaqsy nәtiyjeler kórsetedi», - degenine «BARYS» BDM men «ARMA» BDM-nyng (Týrkiya) qysqasha salystyrmaly taldauyn úsynamyz:

1) «ARMA» brondy kóligi әlemning birneshe әskerining (BAÁ, Týrkiya, Bahreyn, Ruanda) jaraq qúramynda bar;

2) «ARMA» seriyalap shygharylsa, al «BARYS» tәjiriybeden ótkiziletin ýlgileri ghana shyghuda;

3) týrik mashinasynyng salmaghy (24 tonna 28 tonnagha qarsy, búl әskery synaqtar kezinde anyqtalghan) jәne ólshemderi (biyiktigi tómen);

4) «ARMA»-nyng syiymdylyghy joghary («BARYS» 11 bolsa, ol 12);

5) «ARMA» mashinasynyng qozghaltqyshy edәuir quatty  (CATTERPILLAR, 600 a. k.), «BARYS» (CUMMINS, 450 a. k.). Búdan basqa, Borusan zauytynyng (catterpillar distribiutory) ókildikteri Qazaqstannyng kóptegen ónirlerinde bar, búl qozghaltqyshtardy jóndeu jәne qyzmet kórsetu merzimderin qysqartady;

6) «ARMA» mashinasy – jýze alatyn tehnika, al «BARYS» onday emes. Búl aitarlyqtay artyqshylyq bolyp sanalady. «BARYS» bastapqydan-aq qalqymaly qúral retinde jobalanbaghan, keyinnen ony pysyqtaugha jәne qúbylmaly etuge bolmaydy. Sonymen qatar, Qazaqstannyng barlyq ónirinde edәuir su bógetteri bar ekeni anyq;

7) «ARMA» qozghaltqyshynyn, transmissiyasynyn, aspasynyng jәne negizgi toraptarynyng senimdiligi «BARYS»-qa qaraghanda joghary.

Synaqtar kezinde «BARYS» brondy dóngelekti mashinasy jauyngerlik moduli men dóngelek bazasy mәlimdelgen sipattamalargha sәikestigin rastamady jәne konstruktivtik ózgerister engizudi talap etetini anyqtaldy.

«BARYS» qozghaltqyshtyng tartu kýshimen tuyndaghan problemalargha baylanysty transheyadan auysa almaydy.

2021 jyly jýrgizilgen eki mashinany әskery tәjiriybede paydalanuda «BARYS» tehnikasynyng jýris bóligi, motorlyq-transmissionomdyq bóligi, salqyndatu jýiesi (qozghalys kezinde qozghaltqysh jii qyzyp ketetin) kóbirek búzylatynyn anyqtaldy.

«BARYS» brondy kóligining aspa jýiesin qúrastyru kezinde jiberilgen qatelikterge baylanysty aldynghy dóngelekter ýziledi, tejegish supporttar qyzdyrylady, búl tejegish jýiesining tiyimdiligin tómendetedi.

«ARMA» BDM әskery synaqtardan ótkizu kezinde jýris mýmkindikterine әser etetin eleuli kemshilikter bolghan joq.

8) «Barys» brondy kóligining «Ansar» jauyngerlik moduli dәldigi jaghynan edәuir artta qalyp, 2A72 zenbireginen atu kezinde de, optika men monitor júmysynda da irkilister boldy.

1. Týrik әskery tehnikasyna arnalghan synaqtyng basym sharttary turaly aitylghangha QR IIDM bekitken jol kartasyna sәikes tómengi temperaturada (-30 gradustan tómen) óndirushi zauyttyng sertifikattalghan ortalyghynda «Kobra-2» BKM mýmkindikterine synaqtar jýrgiziletinin habarlaymyz.

1. Ázerbayjangha qatysty «KPI» JShS aqparaty boyynsha, osy memleketting qorghanys ónerkәsibi ministrligi búryn 45 «Marader» jәne «Matador» brondy mashinalaryn satyp alghanyn, taghy 65 tehnikany «EVM zauyty» otandyq kәsipornynda shygharghanyn taghy da aita ketudi jón kórdik. Ázerbayjan qaruly kýshterin osy tehnikamen odan әri jabdyqtau jәne ony shygharu tolyq toqtatyldy.

2. «Qazaqstan Paramaunt Injiniring» JShS Baqylau kenesining tóraghasy A. Barysovtyng «bastysy – bagha. Mәsele bizding armiya qarjydan shettetilmegeninde» degen sózine QR Budjet kodeksimen memlekettik organdardyng budjetin qalyptastyru jәne oryndau rәsimi qatang bekitilgenin, ony IIDM atynan memlekettik baqylau jónindegi uәkiletti organ basshylyqqa alatynyn mәlimdeymiz. Múndaghy Qorghanys ministrligining mindeti – tehnikalyq talaptar men qajetti mólsherdi anyqtau.

Ángimeni san-saqqa jýgirtu jóninde qorghanys vedomstvosynyng basshysy birinshi basshy retinde barlyq әskeriy-tehnikalyq jobalardy egjey-tegjeyli zerdeleuge, satyp alynatyn ónimdi әrtaraptandyrugha, olardyng mýmkindikterin, jeke qúramnyng qorghaluyn jәne basqa da ólshemderdi zerdeleuge belsendi qatysatynyn atap ótken jón. Qazirgi uaqytta Qorghanys ministrligi qúzyretti birqatar sheteldik kompaniyalarmen ózara qarym-qatynasty jýzege asyruda.

Qorghanys vedomstvosy ýshin negizgi basymdyq jauyngerlik әzirlikti nyghaytu jәne qazirgi zamanghy talaptargha jauap beretin atys kýshin arttyru bolyp tabylady.

Jalpy, Qorghanys ministrligi qazaqstandyq armiyanyng qajettilikteri ýshin syndarly týrde qúrylghan negizde qorghanys ónerkәsip keshenderimen yntymaqtastyqqa әrqashan dayyn ekenin esterinizge sala keteyik.

Abai.kz