«وrda.kz» اقپاراتتىق رەسۋرسىندا «ەگەر سوعىس بولسا، قازاقستان قورعانىس ونەركاسىبى كەشەنىنىڭ ءىس-ارەكەتى قانداي بولماق؟ 1-ءبولىم» دەگەن ماتەريالى جاريالانعان بولاتىن.

اتالعان ماتەريالدا رەداكتسيا قورعانىس ونەركاسىبى كەشەنىنىڭ ماسەلەلەرىن كوتەرىپ، «قازاقستان پاراماۋنت ينجينيرينگ» جشس-نىڭ قورعانىس ۆەدومستۆوسىنا قوياتىن تالاپتارى ايتىلادى جانە ولاردىڭ رەسەيلىك جانە تۇرىك وندىرۋشىلەرىنە باسىمدىق بەرىپ، قازاقستاندىق قورعانىس ونەركاسىبىنە زيانى ءتيىپ، ونىڭ توقتالۋىنا اكەپ سوعۋى مۇمكىن دەگەن بولجام ايتادى.

بۇگىن Abai.kz رەداكتسياسىنا قر قورعانىس مينيسترلىگى اتالعان ماسەلەگە قاتىستى ءوز تۇسىندىرمەسىن جولداعان ەكەن. ءبىز مينيسترلىك مالىمەتتەرىن وقىرمان نازارىنا ۇسىنعاندى ءجون كوردىك.

قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ رەسمي تۇسىندىرمەسى

ەلدىڭ قورعانىس قابىلەتىنە جاۋاپ بەرەتىن قورعانىس مينيسترلىگىنە قارۋ-جاراق پەن اسكەري تەحنيكانىڭ سان ءتۇرى (قجات) قاجەت ەكەنىن اتاپ وتەمىز. بۇل رەتتە اسكەري ۆەدومستۆو وتاندىق قورعانىس-ونەركاسىپ كەشەنى كاسىپورىندارىنا دا باسىمدىق بەرەتىنى انىق.

تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا قورعانىس ونەركاسىبى اسكەرگە قاجەت ءونىمدى، ياعني كەمە جاساۋدى، اۋە شابۋىلىنا قارسى قورعانىس قۇرالدارىن، وپتيكالىق-ەلەكتروندىق جۇيەلەردى، بروندى تانك تەحنيكاسىن ءوندىرۋ مەن جوندەۋدى ءوندىرۋ جانە وقشاۋلاۋ بولىگىندە بەلگىلى ءبىر جەتىستىكتەرگە جەتتى.

قارۋ-جاراق پەن اسكەري تەحنيكاعا دەگەن ىشكى نارىقتاعى قاجەتتىلىك ەلەۋسىز. سوندىقتان بۇنداي ءونىم شىعارۋشى ءوز ءونىمىن ءارتاراپتاندىرىپ، ەكسپورتتاۋ باعىتىن دا ۇستانۋى كەرەك.

قورعانىس مينيسترلىگى اسكەري تەحنيكا مەن قارۋ-جاراقتى ساتىپ الۋ كەزىندە ولاردىڭ تاكتيكالىق-تەحنيكالىق، پايدالانۋ سيپاتتامالارىنا، سونداي-اق باعا مەن ساپا كورسەتكىشىنىڭ اراقاتىناسىن عانا باعدارلايدى.

قورعانىس ءمينيسترى دە، كەز-كەلگەن لاۋازىمدى تۇلعا دا، تەك ارنايى قۇرىلعان القالى ورگان عانا اسكەري ساراپشىلاردىڭ، عالىمداردىڭ، قارۋلى كۇشتەردىڭ جاۋىنگەرلىك قۇرامى مەن ىقتيمال ۇرىس قيمىلدارىنىڭ سيپاتى نەگىزىندە قانداي قارۋ-جاراق پەن قانداي تەحنيكانى ساتىپ الۋدى انىقتايدى. الەمنىڭ بىردە-ءبىر ەلى قانداي دا ءبىر قارۋ-جاراقتىڭ، قانداي دا ءبىر ۇلگىسىن، جاراق ءتۇرى مەن سانىنىڭ نەگە ساتىپ الىناتىنى جايلى ەگجەي-تەگجەيلى جايىپ سالمايدى.

قورعانىس مينيسترلىگى بىلاي دەيدى:

1. «قازاقستان پاراماۋنت ينجينيرينگ» قۇرىلتايشىلارىنىڭ ءبىرى – Paramount Group Limited – قورعانىس جانە اەروعارىش تەحنيكاسىنا ماماندانعان وڭتۇستىك افريكا كورپوراتسياسى. ونىڭ بروندى تەحنيكاسى قازاقستاندىق ماشينانىڭ ءپروتوتيپى بولىپ تابىلادى. باستاپقىدا «ارلان» بك وڭتۇستىك افريكالىق «Marauder» بروندى ترانسپورتەرىنىڭ كوشىرمەسى رەتىندە شىعارىلدى.

2011 جىلى وڭتۇستىك افريكا رەسپۋبليكاسى كومپانياسىنىڭ ۇلگىلەس «كپي» جشس Singapore Technologies Kinetics-پەن (STK) 90 ملن ەۋرو سوماسىنا بروندالعان كولىكتى جەتكىزۋ جونىندە مامىلە جاساستى.

الايدا، 2016 جىلدان باستاپ بۇلاردى جەتكىزۋدى تولىق جۇزەگە اسىرمادى. ءسويتىپ 2018 جىلدىڭ اقپان ايىندا STK PCS بانكروت دەپ جاريالاۋعا ءوتىنىش بەردى.

2018 جىلى وڭتۇستىك افريكا كومپانياسى قارجىلىق قيىندىقتارعا جانە ءوز مىندەتتەمەلەرىن ۋاقتىلى ورىنداماۋىنا بايلانىستى بانكروت دەپ جاريالانىپ، ءوز قىزمەتىن توقتاتتى.

بۇدان باسقا، «مارادەر» جانە «ماتادور» ميناعا قارسى كۇشەيتىلگەن قورعانىسى (MRAP) بار بروندالعان اۆتوموبيلدەر قوعامدىق ءتارتىپ پەن قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە (پوليتسيا فۋنكتسيالارى), تەرروريزمگە قارسى وپەراتسيالاردى جۇرگىزۋگە، شەكارا پاترۋلدەۋگە ارنالعان, سونداي-اق ولار قارۋلى كۇشتەردىڭ ءىس-قيمىلىنا عانا ەمەس، بىتىمگەرشىلىك ميسسيالارعا دا قاتىسادى.

كەڭ اۋقىمدى ماركەتينگتىك اكتسياعا قاراماستان، بۇل بروندى ترانسپورتەرلەردىڭ تۇرلەرى وڭتۇستىك افريكا ارمياسىندا جوق, ال شىققان 25 بروندى ترانسپورتەر وڭتۇستىك افريكا پوليتسياسىنىڭ بولىمشەلەرىنە بەرىلگەن بولاتىن.

قازىرگى ۋاقىتتا وڭتۇستىك افريكا رەسپۋبليكاسىنداعى «Paramount Group» كومپانياسى «مارادەر» جانە «ماتادور» بروندى اۆتوبيلدەرىن شىعارۋدى توقتاتتى.

سونىمەن قاتار، ازەربايجاننىڭ قورعانىس ونەركاسىبى مينيسترلىگى بۇعان دەيىن 45 «مارادەر» جانە «ماتادور» بروندى كولىكتەرىن ساتىپ العان، تاعى 65 ماشينا ازەربايجانداعى «ەۆم زاۋىتى» كاسىپورنىندا شىعارىلعان. بۇل ءوندىرىس ورنى دا جۇمىسىن توقتاتتى.

2008 جىلى Paramount Group پەن «KADDB» كومپانياسى (يوردانيا) «مارادەر» بك بىرلەسىپ ءوندىرۋ تۋرالى كەلىسىم جاساستى. سونىمەن قاتار، يوردانيالىق كاسىپورىن دا توپتاپ شىعارعان جوق.

2011 جىلى گرۋزيا قورعانىس مينيسترلىگى Ford Super Duty بازاسىندا ازىرلەنگەن «ديدگوري» بروندى دوڭگەلەكتى كولىگىنىڭ پايداسىنا «مارادەر» بك وندىرىسىنەن باس تارتتى.

وسىلايشا، سۇرانىسى جوق ءونىمدى شىعاراتىن جالعىز كومپانيا «قازاقستان پاراماۋنت ينجينيرينگ» جشس بولىپ وتىر.

«بۇگىن وڭتۇستىك افريكالىقتار تەحنولوگيالار مەن سىزبالاردى تولىعىمەن تاپسىردى» دەگەنگە بەرەر جاۋابىمىز: مودەل وندىرىستەن شىعارىلدى، زاۋىت بانكروتقا ۇشىرادى، بۇل بروندى كولىك الەمنىڭ ەشقانداي اسكەرىندە پايدالانىلمايدى. سوندىقتان تەحنيكالىق قۇجاتتاما «قازاقستان پاراماۋنت ينجينيرينگ» جشس-گە بەرىلىپ وتىر. قۇجاتتاما شىعىندارى دا وسى سەرىكتەستىك ءونىمىنىڭ قۇنىنا ەنگىزىلگەن.

1. باقىلاۋ كەڭەسى توراعاسىنىڭ مالىمدەمەسىنە كەلسەك، «قازاقستان پاراماۋنت ينجينيرينگ» جشس ا. بارىسوۆتىڭ «ءبىز ەندى تۇرىكتەردەن ساتىپ الامىز. سەندەردىكى قاجەت ەمەس» دەگەن قورعانىس ءمينيسترىنىڭ ءسوزى شىندىققا جاناسپايدى جانە ەش نەگىزسىز بولىپ تابىلادى.

قورعانىس مينيسترلىگى تۇراقتى تۇردە قارۋ-جاراق پەن اسكەري تەحنيكا نارىعىنا مونيتورينگ جۇرگىزىپ وتىر. قارۋ-جاراق پەن اسكەري تەحنيكا ۇلگىلەرىن قابىلداۋ ءتارتىبى رەسمي نورماتيۆتىك اكت بولىپ تابىلاتىندىقتان قابىلداۋ ەرەجەلەرىنە سايكەس ناقتى رەگلامەنتتەلگەن. تۇرىكتىڭ بروندى كولىكتەرىنە كەلسەك، ولار دا وسى قۇجاتتا انىقتالعان پروتسەدۋراعا سايكەس زەردەلەنەتىن بولادى.

تۇرىكتىڭ بروندى ماشيناسىن ساتىپ الۋ ماسەلەسى سىناق قورىتىندىلارى بويىنشا ىشكى ۆەدومستۆولىق كەڭەس بەرۋشى ورگان وڭ شەشىم قابىلداعان جاعدايدا عانا قارالادى.

2. قورعانىس مينيسترلىگىندە قانداي ەلدەر «قازاقستان پاراماۋنت ينجينيرينگ» جشس ونىمدەرىن ساتىپ الۋدى قاراستىراتىنى، شەتەلدىك تاپسىرىس بەرۋشىلەرمەن نيەتتەس شارتتارى بار-جوعى تۋرالى مالىمەت جوق.

3. قازاقستاننىڭ اسكەري ۆەدومستۆوسى «قازاقستان پاراماۋنت ينجينيرينگ» جشس ءوندىرىسىن بىرجاقتى قولدادى.

2016 جىلدان باستاپ 138 بىرلىك «ارلان» بروندى كولىگى ساتىپ الىندى. 2021 جىلى 60 سەرۆيستىك تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتىلدى (2017-2018 جىلدارى اكەلىنگەن). 2022 جىلى تاعى دا جاۋىنگەرلىك مودۋلدەگى 10-ى جەتكىزىلەدى. 2023 جىلعا 20 بىرلىك «ارلان» ساتىپ الۋ جوسپاردا بار.

سوندىقتان 6 ماشيناعا عانا تاپسىرىس بەرىلگەنى جايلى اقپارات دۇرىس ەمەس.

وسىلايشا، 2023 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بۇنداي ماشينانىڭ جالپى سانى 168-گە جەتىپ وتىر.

بۇدان بولەك، «كپي» جشس-مەن بىرلەسىپ قارۋلى كۇشتەر مۇددەسىندە ارتيللەريا اتىسىن باسقارۋ ماشينالارىن جانە رادياتسيالىق، حيميالىق، بيولوگيالىق بارلاۋ ماشينالارىن شىعارۋ ماسەلەلەرى پىسىقتالۋ ۇستىندە. سونداي-اق ارميا مۇددەسى ءۇشىن قارۋ-جاراق پەن اسكەري تەحنيكا، ونىڭ ىشىندە بروندى دوڭگەلەكتى ماشينالاردى ساتىپ الۋ قاجەتتىلىكتەرىنە سايكەس قارجىلىق مۇمكىندىكتەردى ەسكەرە وتىرىپ جۇزەگە اساتىنىن اتاپ وتەمىز.

4. شەتەلدىڭ وسىنداي تەحنيكا ەكى ەسە ارزان دەگەنگە «كپي» جشس ءونىمىنىڭ باعاسى جونىندە دەرەكتەردى كەلتىرەمىز.

دەمەك، بۇل مالىمدەمە دە دايەكسىز.

1. «قازاقستان پاراماۋنت ينجينيرينگ» جشس-ءنىڭ ەكونوميكالىق ەسەپتەۋلەرگە، ماركەتينگتىك قاتەلىكتەرگە جانە ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەردەگى كرەديتتەرگە بايلانىستى وندىرىستىك پروبلەمالار قورعانىس ۆەدومستۆوسىمەن تالقىلانبايدى. وزدەرىنىڭ قارجىلىق پروبلەمالارىنا سىلتەمە جاساي وتىرىپ، قوعامدىق پىكىردى بۇرۋ، قورعانىس مينيسترلىگىنە ءجونسىز ءتيىسۋ ارەكەتتەرى پايداسىز جانە ونىڭ سالدارى قۇقىقتىق سيپات الۋى دا ىقتيمال.

2. قارۋلى كۇشتەردە تۇرىكتىڭ «وتوكار» كومپانياسىنان 2011-2012 جىلدارى ساتىپ الىنعان «كوبرا» بدم-نىڭ 17 داناسى قازىر قولدانىلىپ جۇرگەنىن ايتا كەتەلىك. ونىڭ تەحنيكالىق ولشەمدەرى قارۋلى كۇشتەردىڭ تالاپتارىنا سايكەس كەلەدى.

3. 2011-2012 جىلدارى قازىرگى قورعانىس ءمينيسترى گەنەرال-پولكوۆنيك ر. جاقسىلىقوۆ قر ءىىم ىشكى اسكەرلەرىنىڭ قولباسشىسى بولعانىن جانە ونىڭ «كوبرا» تەحنيكاسىن ساتىپ الۋعا قاتىسى بار دەگەن ءسوز دە دايەكسىز اقپارات جانە قوعامدى جاڭىلىستىراتىن مالىمدەمە.

4. «بەلگىلى ءبىر تۇرىك كومپانياسى 90 دانا «ارما» ماشيناسىن جانە 30 «كوبرا» ماشيناسىن ساتىپ الۋدى ۇسىنادى» دەگەن اقپارات بوس ءسوز جانە قوعامدا جاعىمسىز كوزقاراس تۋدىرۋدى، سونداي-اق قوسىمشا مەملەكەتتىك قورعانىس تاپسىرىسىن الۋعا قىسىم جاساۋدى ماقسات ەتەدى. قورعانىس ۆەدومستۆوسىنىڭ شەشىمدەرىنە اسەر ەتۋ ارەكەتىمەن اقپاراتتىق بوپسالاۋدى پايدالانۋ جۋىردا قۇقىقتىق سيپات الۋى ىقتيمال ەكەنىن تاعى دا ەسكەرتەمىز.

5. قورعانىس ونەركاسىبى كەشەنىنىڭ كاسىپورىندارى قاۋىمداستىعىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورىنىڭ: «ءبىزدىڭ ماشينالار ءىس جۇزىندە ەشكىمدىكىنەن كەم تۇسپەيدى، ال كەي جاعدايدا ءتىپتى ولاردان جاقسى ناتيجەلەر كورسەتەدى»، - دەگەنىنە «بارىس» بدم مەن «ارما» بدم-نىڭ (تۇركيا) قىسقاشا سالىستىرمالى تالداۋىن ۇسىنامىز:

1) «ارما» بروندى كولىگى الەمنىڭ بىرنەشە اسكەرىنىڭ ء(باا، تۇركيا، باحرەين، رۋاندا) جاراق قۇرامىندا بار;

2) «ارما» سەريالاپ شىعارىلسا، ال «بارىس» تاجىريبەدەن وتكىزىلەتىن ۇلگىلەرى عانا شىعۋدا;

3) تۇرىك ماشيناسىنىڭ سالماعى (24 توننا 28 تونناعا قارسى، بۇل اسكەري سىناقتار كەزىندە انىقتالعان) جانە ولشەمدەرى (بيىكتىگى تومەن);

4) «ارما»-نىڭ سىيىمدىلىعى جوعارى («بارىس» 11 بولسا، ول 12);

5) «ارما» ماشيناسىنىڭ قوزعالتقىشى ەداۋىر قۋاتتى  (CATTERPILLAR, 600 ا. ك.), «بارىس» (CUMMINS, 450 ا. ك.). بۇدان باسقا، Borusan زاۋىتىنىڭ (catterpillar ديستريبيۋتورى) وكىلدىكتەرى قازاقستاننىڭ كوپتەگەن وڭىرلەرىندە بار، بۇل قوزعالتقىشتاردى جوندەۋ جانە قىزمەت كورسەتۋ مەرزىمدەرىن قىسقارتادى;

6) «ارما» ماشيناسى – جۇزە الاتىن تەحنيكا, ال «بارىس» ونداي ەمەس. بۇل ايتارلىقتاي ارتىقشىلىق بولىپ سانالادى. «بارىس» باستاپقىدان-اق قالقىمالى قۇرال رەتىندە جوبالانباعان، كەيىننەن ونى پىسىقتاۋعا جانە قۇبىلمالى ەتۋگە بولمايدى. سونىمەن قاتار، قازاقستاننىڭ بارلىق وڭىرىندە ەداۋىر سۋ بوگەتتەرى بار ەكەنى انىق;

7) «ارما» قوزعالتقىشىنىڭ، ترانسميسسياسىنىڭ، اسپاسىنىڭ جانە نەگىزگى توراپتارىنىڭ سەنىمدىلىگى «بارىس»-قا قاراعاندا جوعارى.

سىناقتار كەزىندە «بارىس» بروندى دوڭگەلەكتى ماشيناسى جاۋىنگەرلىك ءمودۋلى مەن دوڭگەلەك بازاسى مالىمدەلگەن سيپاتتامالارعا سايكەستىگىن راستامادى جانە كونسترۋكتيۆتىك وزگەرىستەر ەنگىزۋدى تالاپ ەتەتىنى انىقتالدى.

«بارىس» قوزعالتقىشتىڭ تارتۋ كۇشىمەن تۋىنداعان پروبلەمالارعا بايلانىستى ترانشەيادان اۋىسا المايدى.

2021 جىلى جۇرگىزىلگەن ەكى ماشينانى اسكەري تاجىريبەدە پايدالانۋدا «بارىس» تەحنيكاسىنىڭ ءجۇرىس بولىگى، موتورلىق-ترانسميسسيونومدىق بولىگى، سالقىنداتۋ جۇيەسى (قوزعالىس كەزىندە قوزعالتقىش ءجيى قىزىپ كەتەتىن) كوبىرەك بۇزىلاتىنىن انىقتالدى.

«بارىس» بروندى كولىگىنىڭ اسپا جۇيەسىن قۇراستىرۋ كەزىندە جىبەرىلگەن قاتەلىكتەرگە بايلانىستى الدىڭعى دوڭگەلەكتەر ۇزىلەدى، تەجەگىش سۋپپورتتار قىزدىرىلادى، بۇل تەجەگىش جۇيەسىنىڭ تيىمدىلىگىن تومەندەتەدى.

«ارما» بدم اسكەري سىناقتاردان وتكىزۋ كەزىندە ءجۇرىس مۇمكىندىكتەرىنە اسەر ەتەتىن ەلەۋلى كەمشىلىكتەر بولعان جوق.

8) «بارىس» بروندى كولىگىنىڭ «اڭسار» جاۋىنگەرلىك ءمودۋلى دالدىگى جاعىنان ەداۋىر ارتتا قالىپ، 2ا72 زەڭبىرەگىنەن اتۋ كەزىندە دە، وپتيكا مەن مونيتور جۇمىسىندا دا ىركىلىستەر بولدى.

1. تۇرىك اسكەري تەحنيكاسىنا ارنالعان سىناقتىڭ باسىم شارتتارى تۋرالى ايتىلعانعا قر يدم بەكىتكەن جول كارتاسىنا سايكەس تومەنگى تەمپەراتۋرادا (-30 گرادۋستان تومەن) ءوندىرۋشى زاۋىتتىڭ سەرتيفيكاتتالعان ورتالىعىندا «كوبرا-2» بكم مۇمكىندىكتەرىنە سىناقتار جۇرگىزىلەتىنىن حابارلايمىز.

1. ازەربايجانعا قاتىستى «كپي» جشس اقپاراتى بويىنشا, وسى مەملەكەتتىڭ قورعانىس ونەركاسىبى مينيسترلىگى بۇرىن 45 «مارادەر» جانە «ماتادور» بروندى ماشينالارىن ساتىپ العانىن، تاعى 65 تەحنيكانى «ەۆم زاۋىتى» وتاندىق كاسىپورنىندا ششىعارعانىن تاعى دا ايتا كەتۋدى ءجون كوردىك. ازەربايجان قارۋلى كۇشتەرىن وسى تەحنيكامەن ودان ءارى جابدىقتاۋ جانە ونى شىعارۋ تولىق توقتاتىلدى.

2. «قازاقستان پاراماۋنت ينجينيرينگ» جشس باقىلاۋ كەڭەسىنىڭ توراعاسى ا. بارىسوۆتىڭ «باستىسى – باعا. ماسەلە ءبىزدىڭ ارميا قارجىدان شەتتەتىلمەگەنىندە» دەگەن سوزىنە قر بيۋدجەت كودەكسىمەن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ بيۋدجەتىن قالىپتاستىرۋ جانە ورىنداۋ ءراسىمى قاتاڭ بەكىتىلگەنىن، ونى يدم اتىنان مەملەكەتتىك باقىلاۋ جونىندەگى ۋاكىلەتتى ورگان باسشىلىققا الاتىنىن مالىمدەيمىز. مۇنداعى قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ مىندەتى – تەحنيكالىق تالاپتار مەن قاجەتتى مولشەردى انىقتاۋ.

اڭگىمەنى سان-ساققا جۇگىرتۋ جونىندە قورعانىس ۆەدومستۆوسىنىڭ باسشىسى ءبىرىنشى باسشى رەتىندە بارلىق اسكەري-تەحنيكالىق جوبالاردى ەگجەي-تەگجەيلى زەردەلەۋگە، ساتىپ الىناتىن ءونىمدى ارتاراپتاندىرۋعا، ولاردىڭ مۇمكىندىكتەرىن، جەكە قۇرامنىڭ قورعالۋىن جانە باسقا دا ولشەمدەردى زەردەلەۋگە بەلسەندى قاتىساتىنىن اتاپ وتكەن ءجون. قازىرگى ۋاقىتتا قورعانىس مينيسترلىگى قۇزىرەتتى بىرقاتار شەتەلدىك كومپانيالارمەن ءوزارا قارىم-قاتىناستى جۇزەگە اسىرۋدا.

قورعانىس ۆەدومستۆوسى ءۇشىن نەگىزگى باسىمدىق جاۋىنگەرلىك ازىرلىكتى نىعايتۋ جانە قازىرگى زامانعى تالاپتارعا جاۋاپ بەرەتىن اتىس كۇشىن ارتتىرۋ بولىپ تابىلادى.

جالپى، قورعانىس مينيسترلىگى قازاقستاندىق ارميانىڭ قاجەتتىلىكتەرى ءۇشىن سىندارلى تۇردە قۇرىلعان نەگىزدە قورعانىس ونەركاسىپ كەشەندەرىمەن ىنتىماقتاستىققا ارقاشان دايىن ەكەنىن ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك.

Abai.kz