...Arsyz-nәrsizdin, imansyz-dilsizdin, úry-qarynyn, zalym-zúlymnyn, súm-súrqiyanyn, qorqaq-qorqaudyng zamany jýrip túr, qazir... Jana tehnologiya men jetik órkeniyet te TASADAN TAS ATUGhA taptyrmas qúral boldy...

Tipti, «...Ózimizdi Abaymen salystyru ýshin emes» dep, «ant suyn» ishken bolyp, shyn mәnisinde: «...Sonau 19 ghasyrdyng ayaghy, 20 ghasyrdyng basynda qazaqtyng óz boyyndaghy jaghymsyz minez-qúlyq, әdetterden aryluyn tilep, últymyzdy ótkir synaghan kemenger Abaydy da týsinbeydi» dep, óz qany, tughan qazaghyn qaydan kelgeni beymelim kirme Vladimir Kozlov deytin bireuge «jyghyp berip», ayausyz kýstanalghan Jasaral Kuanyshaliyn «Feysbuk» әleumettik jýiesining tasasynda sayasatker Múhtar Tayjangha «jan syryn» ashqan keyippen basyna syisa da, jasyna jaraspaytyn jarapazan aitypty...

«Daudyng basy - Dayrabaydyng qara siyry» demekshi, әngimening ózegi Aysúlu Qadyrbaevanyng («po sovmestiytelistvu» Jasaral Kuanyshalinning kezekti joldasy) Vladimir Kozlovty qolpashtap: «SIZ - JÝZ QAZAQQA TÚRASYZ!» nemese «MEN KOZLOVTY BÝKIL QAZAQQA AYYRBASTAMAYMYN!» - degen masqarashylyq sózinde bolyp otyr...

Aydyng kýni amanynda aitylghan múnday súmdyqqa keudesinde jany, boyynda ruhy, jýreginde namysy bar әrbir parasatty qazaq óre týregeldi...

...Arsyz-nәrsizdin, imansyz-dilsizdin, úry-qarynyn, zalym-zúlymnyn, súm-súrqiyanyn, qorqaq-qorqaudyng zamany jýrip túr, qazir... Jana tehnologiya men jetik órkeniyet te TASADAN TAS ATUGhA taptyrmas qúral boldy...

Tipti, «...Ózimizdi Abaymen salystyru ýshin emes» dep, «ant suyn» ishken bolyp, shyn mәnisinde: «...Sonau 19 ghasyrdyng ayaghy, 20 ghasyrdyng basynda qazaqtyng óz boyyndaghy jaghymsyz minez-qúlyq, әdetterden aryluyn tilep, últymyzdy ótkir synaghan kemenger Abaydy da týsinbeydi» dep, óz qany, tughan qazaghyn qaydan kelgeni beymelim kirme Vladimir Kozlov deytin bireuge «jyghyp berip», ayausyz kýstanalghan Jasaral Kuanyshaliyn «Feysbuk» әleumettik jýiesining tasasynda sayasatker Múhtar Tayjangha «jan syryn» ashqan keyippen basyna syisa da, jasyna jaraspaytyn jarapazan aitypty...

«Daudyng basy - Dayrabaydyng qara siyry» demekshi, әngimening ózegi Aysúlu Qadyrbaevanyng («po sovmestiytelistvu» Jasaral Kuanyshalinning kezekti joldasy) Vladimir Kozlovty qolpashtap: «SIZ - JÝZ QAZAQQA TÚRASYZ!» nemese «MEN KOZLOVTY BÝKIL QAZAQQA AYYRBASTAMAYMYN!» - degen masqarashylyq sózinde bolyp otyr...

Aydyng kýni amanynda aitylghan múnday súmdyqqa keudesinde jany, boyynda ruhy, jýreginde namysy bar әrbir parasatty qazaq óre týregeldi...

Baqyttaryna qaray, osy sóz qazaq topyraghynda aityldy, al, bizding qazaq últy bolmysynda keshirimshil ghoy, eger osynday nadandyq sóz, mysaly, Sheshenstanda nemese Daghystanda aitylsa, qazir Jasaral Kuanyshalin men Aysúlu Qadyrbaeva jalpaq jerding jýzin aralap-qashyp, aryp-ashyghyp, kirerge tesik tappay, tentirep ketken bolar edi...

Jaqang sózderdi oinatyp, qanshama búlghaqtaghanymen búl qylyqtyng aty - dәp «jana qúldyq sana-sezimning dәleli» jәne «óz últyndy joqqa shygharudyn» dәl ózi! Sóz joq, múny az-maz basqasha ataugha da bolady. Otyz eki tisten shyghyp, otyz ruly elge taraghan búl sózding tura aty - «QAZAQTY SATU» dep atalady! Búl masqara moyynsúnushylyqtyng basqasha aty joq!!!

Osy kýnde eki sózining biri «rejimdi ketiru» bolsa da, kezinde Aqtóbede atyshuly Aslan Musiynning arnayy shaqyrumen oblys әkimshiliginde bildey basqarmanyng qúlaghyn ústaghan Quanyshәlin alghan baghytynan jalt búrylyp: «...eng aldymen adamdyghyna, tek sózine qaray emes, naqty is-әreketterine qaray baghalaytyn eresek týsinikke auysatyn kez keldi» - dep kósemsip shygha kelipti...

Dúrys-aq deyik. Olay bolsa biylikpen de, biyliksiz de óz basynyz qanday «adamdyq» qasiyetterinizben (syldyraghan sózinizden basqa) «naqty is-әreketter» jasadynyz? Álde, Janaózen múnayshylary ash-jalanash, jylap-syqtap jatqanda da, qangha bógip, ajal qúshqanda da at izinizdi salmay, tóbenizding shúqyryn da kórsetpey, al, Vladimir Kozlovtyng sotynda Aqtauda ailap jatyp aluynyz - әlgi óziniz aitqan «adamshylyghynyz» ben «naqty is-әreketiniz» be?..

Qazaqqa janashyr adam osylay istey me?!.

Búrynghyny bylay qoyghanda, sizding 2012 jylghy 30-qarashadaghy «eresek týsiniginiz»: «...bayghús bes qazaqqa (Bolat Atabaev, Serik Saparghali, Janbolat Mamay, Aqjanat Áminov, Ayjangýl Ámirova. Q.Gh.) sol sotta naghyz kýreskerlik, sayasatkerlik hәm adamy qyrlaryn jarqyrata kórsetken Volodyany óz basym aiyrbastamaymyn», «...kósemsigen Oraldyq pysyqay Qajymúqan Ghabdolla»,  «...«últshyl» maqalalardy birinen song birin shimaylap, onda-múnda jariyalaudan basqa týk bitirmey, múny ózine arzan sayasy úpay jinaytyn kәsip qylyp alghan, sóitip jýrip, «kósemshildik» dertine shaldyqqan «narsiss» Qajymúqan Ghabdolla tәrizdiler «naghyz últshyl» atanyp...» - dep, qazaqty kóre almaudan, kýstanalap-jamandaudan asa almay, batpaqtap-batyp jatyr emes pe?!.

Bәlkim, búl - bayyrghy bir kemengerding «Myqtynyng myqtylyghyn moyynday bilu de - myqtylyq» deytin óziniz jattap alghan naqyl-túzaghyna eriksiz әri bayqausyz týsip qaluynyz shyghar?..

...Jaqannyng jer astynan túnshygha hәm qúmygha shyqqan dauysy «qúlaghyma jetkendey» janym ashyp, men eriksiz oigha týsemin: Jaqang men Aysúlu apamyzdyng osynshama boztorghayday shyryldap qorghap, «el men jer, halyq pen memleket ýshin basyn qauip-qaterge tigip, shyn kýresip jýrgen Vladimiyr Kozlovtary» Manghystau múnayshylaryna ne jaqsylyq jasady? Júmysqa ornalastyrdy ma? Aylyqtaryn arttyrdy ma? Bala-shaghalaryn asyrady ma? Qazaq biyligine yqpal etti me? Álde, aidalagha qashqan, shetel asqan «danyshpandary» arqyly órkeniyet elderining nazaryn der kezinde Manghystau múnayshylarynyng mún-zaryna búra aldy ma?..

Joq! Joq! Joq!!!

Atalghan saualdardyng bireuin de jýzege asyrmapty. Týk istemepti. Tek arandatushylyqpen  ainalasypty...

Qarapayym qazaqqa, múnayghan múnayshygha, jabyqqan júmysshygha jany ashyghan qay basylym qoldap-qorghap, maqala baspapty?!. Ásirese, «Jas alash», «Azattyq radiosy», «Dat», «Abay kz», «Jas qazaq ýni», t.b. tolyp jatqan baspasózderdegi qazaqtyng qaysar qyz-jigitteri múnayshylarmen «birge ólip, birge tirilgendey» kýy keshti ghoy...

Endeshe, Jasaral nege jalghyz Kozlovty ghana kóredi?.. Sebebi, jalghyz-aq eken: Jaqang Kozlovtyng qúlaqkesti júmyskeri. Búl - bir. Ekinshiden, atalghan qazaq tildi baspasózding týp-túqiyany qazaqqa shynayy janashyrlyq maqalalaryn basty...

Al, Kozlovtyng basylymdarynyng maqsat-mýddesi mýldem basqa boldy... Óz basym qyryqqqa tayanghan jasymda ózimning qazaghyma shyn jany ashityn qazaqty siyrek kezdestirdim, al, «dini men dili bólek kelimsekting qarapayym qazaqqa jany ashidy» degeni - esalannyng ertegisi ghana...

Teginde tekti qazaq Jaqang men Aysúlu apamyzdyng talay tabany tayyp, tasqa soghylghan tasmanday qatelikterin keshirer, biraq, qazaqty satyp qana qoymay, orystyng oryna iytergenin keshire qoyar ma eken?!. Qaydam?!.

... «Eshkimning últymyzdy kemituge qúqyghy joq!» - dep, erekshe elendegen Múhtar TAYJAN bauyrym әkesinen jaqsy at, bedeldi esimdi múra qylghan baqytty úrpaq. Ózimiz «Jetimder ýiinde» óspesek te, tirlikting qiynshylyghyn qalyng keship, tabanymyz tilimdengen auylda qonyr tirshilikpen jetildik...

Bәlkim, osy sebepti eskerip, bauyrym Múqa, zamandastyq jarty sózime qúlaq salsang bolar edi. Qazaqtyng auylynyng Ata zany da, qadir-qasiyeti de, salt-dәstýri de, bolmys-bitimi de ýlkenning sózinde, qariyanyng ghibratynda. Jýregindegi iman-tarazysyn joghaltpaghan naghyz qazaqtyng balasy aq jaulyqty keyuananyn, aq saqaldy qariyanyng aldynan kesip ótpeydi...

Alda-jalda kesip ótken eken, «jazasyn alady», qatesin moyyndap, tәubesine týsedi. Sondyqtan, tanymal túlghanyng jalghasy ekensin, Múhtar bauyrym, eng aldymen, kimmen kenes qúraryndy aldyn-ala elep-ekshep alghanyng maqúl.

«Qazaqtyng namysyn kóteruimiz qajet!» - degen dәiekti uәjindi basqagha aitpasan, otyz jylda «beline baylay almaghan qylyshty» egde tartqan taramys shaghynda Jasaral kótere almaydy... «Jyltyrdyng bәri - altyn emes», auyzy bardyng týgeli - aqyldy bolmaydy...

Jaqang «oqy beretin» danyshpan Abaydyng 3-shi Qara sózinde: «...Árbir jalqau kisi qorqaq, qayratsyz tartady; әrbir qayratsyz qorqaq, maqtanshaq keledi; әrbir maqtanshaq qorqaq, aqylsyz, nadan keledi; әrbir aqylsyz nadan, arsyz keledi; әrbir arsyz jalqaudan súramsaq, ózi toyymsyz, ónersiz, eshkimge dostyghy joq jandar shyghady...» - degenin jadynda jasyrghaysyn...

Orystyng bodanynda eki ghasyrdan asa uaqyt bolghanda da, qinalyp-qajyghan bir qazaq samagon búrqyraghan orysty «býkil qazaqqa aiyrbastamaymyn!» dep aitpap edi. Eli erkin, júrty bostan kezende adasqan Aysúlu apam aitty, janylghan Jasaral agham qoshtady...

Mahambet babam tirilep kelse, Syrym atam oyanyp ketse, shirkin-ay?!:

...Jalghyz úlynyng qanday adam bolatyndyghyn bilgisi kelgen hangha kóripkeldin: «Úlynnyng eng jaqyn syrlas dosyn alyp kel!» - deytin anyz әngime esinde me, Múhtar bauyrym?!. Atamyz múny qattyraq hәm qatanyraq aitady: «Itpen qúda bolsan, Boqpen toyyng ótedi» - deydi...

...Qolqany kýlimsi qapqan sasyq toy kimge kerek?!.

...Qalay bolghanda da, men aitpay túra almaytyn bir shyndyq bar, eger osy aqiqat jasyryn qalsa, barlyq tirshiligimiz ben sózimiz jartykesh bolyp shyghar edi. Men, Jasaral aghamyz men Aysúlu apamyz turaly kóp nәrse aita alamyn, óitkeni, bir kezde ýsheuimiz bir újymda, bir tudyng astynda niyettes serik, ruhtas aghayyn boldyq, talay әngime-dýken qúrdyq, syr bólisip, jýrek aqtarystyq. Keng dastarhanda aq kónil, shalqar peyilimizben dәmdes-túzdas bolghan kezder ótti, basymyzdan...

Sondyqtan, meyli apam, meyli agham bolsyn - men turaly qanshama auyr sóz, qatty pikirler aitsa da, inilik izetpen keshiruge tyrysamyn. Ýlkenderge aqyl aitu - mening oiymda da bolghan emes, tek niyetim - sabyrgha shaqyru ghana...

Sayasat degening - siqyry mol, zardaby zor apiyn ghoy, esimizdi jiyp, etegimizdi jinasaq, múnymyzdan qazaghymyz da útylmas. Mýmkin bolsa, tize qosyp, tizgindese jýrip, últymyzdyng tәuelsizdigi men qazaghymyzdyng erkindigin mәngilik saqtap qalu jolyndaghy kýreste batyl, adal, ainymas, tabandy bolsaq deymin.

Nege deseniz, biz qansha jerden jaqynymyzdy jamandaghanymyzben, eshkim jaqsysyn bermeydi. Ózimning apam men aghayyn agham turaly qúpiyalarym jabuly qazan kýiinde qala bersin...

Alashtyng ardaqtylary Ahmet Baytúrsynúly men Mirjaqyp Dulatovtyng zamandasy, aqyn Fayzolla Satybaldyúly Mirjaqyptyng qaytys bolghanyn estigende:

«Mirjaqyp óldi degen sóz,

Ishimdi órtep ketti lez...

Dirildep jýrek demigip,

Malyndy jasqa eki kóz.

Qasiyet tútqan Alashym,

Kenge jayghan qúlashyn.

Namysty qoldan bermegen,

Qayran da mening naghashym.

Mirjaqyp pen Ahmet

Naqaqtan-naqaq boldy shet

Bir uaqyttar bolghanda

Aqtalar ornap әdilet.

Qiyanat ketpes toqtausyz

Ádil sóz qalmas qúptausyz.

Kýnderding kýni bolghanda

Mirjaqyp ketpes joqtausyz...» - dep, qayghyryp-kýnirengen eken...

...Kózimizding tirisinde bir-birimizding qadirimizdi bilgenge ne jetsin!..

Qajymúqan GhABDOLLA,

"Qazaq eli" Halyqtyq qozghalysynyng tóraghasy

"Abai.kz"