...ارسىز-ءنارسىزدىڭ، يمانسىز-ءدىلسىزدىڭ، ۇرى-قارىنىڭ، زالىم-زۇلىمنىڭ، سۇم-سۇرقيانىڭ، قورقاق-قورقاۋدىڭ زامانى ءجۇرىپ تۇر، قازىر... جاڭا تەحنولوگيا مەن جەتىك وركەنيەت تە تاسادان تاس اتۋعا تاپتىرماس قۇرال بولدى...

ءتىپتى، «...ءوزىمىزدى ابايمەن سالىستىرۋ ءۇشىن ەمەس» دەپ، «انت سۋىن» ىشكەن بولىپ، شىن مانىسىندە: «...سوناۋ 19 عاسىردىڭ اياعى، 20 عاسىردىڭ باسىندا قازاقتىڭ ءوز بويىنداعى جاعىمسىز مىنەز-قۇلىق، ادەتتەردەن ارىلۋىن تىلەپ، ۇلتىمىزدى وتكىر سىناعان كەمەڭگەر ابايدى دا تۇسىنبەيدى» دەپ، ءوز قانى، تۋعان قازاعىن قايدان كەلگەنى بەيمەلىم كىرمە ۆلاديمير كوزلوۆ دەيتىن بىرەۋگە «جىعىپ بەرىپ»، اياۋسىز كۇستانالعان جاسارال كۋانىشالين «فەيسبۋك» الەۋمەتتىك جۇيەسىنىڭ تاساسىندا ساياساتكەر مۇحتار تايجانعا «جان سىرىن» اشقان كەيىپپەن باسىنا سىيسا دا، جاسىنا جاراسپايتىن جاراپازان ايتىپتى...

«داۋدىڭ باسى - دايرابايدىڭ قارا سيىرى» دەمەكشى، اڭگىمەنىڭ وزەگى ايسۇلۋ قادىرباەۆانىڭ («پو سوۆمەستيتەلستۆۋ» جاسارال كۋانىشاليننىڭ كەزەكتى جولداسى) ۆلاديمير كوزلوۆتى قولپاشتاپ: «ءسىز - ءجۇز قازاققا تۇراسىز!» نەمەسە «مەن كوزلوۆتى بۇكىل قازاققا ايىرباستامايمىن!» - دەگەن ماسقاراشىلىق سوزىندە بولىپ وتىر...

ايدىڭ كۇنى امانىندا ايتىلعان مۇنداي سۇمدىققا كەۋدەسىندە جانى، بويىندا رۋحى، جۇرەگىندە نامىسى بار ءاربىر پاراساتتى قازاق ورە تۇرەگەلدى...

...ارسىز-ءنارسىزدىڭ، يمانسىز-ءدىلسىزدىڭ، ۇرى-قارىنىڭ، زالىم-زۇلىمنىڭ، سۇم-سۇرقيانىڭ، قورقاق-قورقاۋدىڭ زامانى ءجۇرىپ تۇر، قازىر... جاڭا تەحنولوگيا مەن جەتىك وركەنيەت تە تاسادان تاس اتۋعا تاپتىرماس قۇرال بولدى...

ءتىپتى، «...ءوزىمىزدى ابايمەن سالىستىرۋ ءۇشىن ەمەس» دەپ، «انت سۋىن» ىشكەن بولىپ، شىن مانىسىندە: «...سوناۋ 19 عاسىردىڭ اياعى، 20 عاسىردىڭ باسىندا قازاقتىڭ ءوز بويىنداعى جاعىمسىز مىنەز-قۇلىق، ادەتتەردەن ارىلۋىن تىلەپ، ۇلتىمىزدى وتكىر سىناعان كەمەڭگەر ابايدى دا تۇسىنبەيدى» دەپ، ءوز قانى، تۋعان قازاعىن قايدان كەلگەنى بەيمەلىم كىرمە ۆلاديمير كوزلوۆ دەيتىن بىرەۋگە «جىعىپ بەرىپ»، اياۋسىز كۇستانالعان جاسارال كۋانىشالين «فەيسبۋك» الەۋمەتتىك جۇيەسىنىڭ تاساسىندا ساياساتكەر مۇحتار تايجانعا «جان سىرىن» اشقان كەيىپپەن باسىنا سىيسا دا، جاسىنا جاراسپايتىن جاراپازان ايتىپتى...

«داۋدىڭ باسى - دايرابايدىڭ قارا سيىرى» دەمەكشى، اڭگىمەنىڭ وزەگى ايسۇلۋ قادىرباەۆانىڭ («پو سوۆمەستيتەلستۆۋ» جاسارال كۋانىشاليننىڭ كەزەكتى جولداسى) ۆلاديمير كوزلوۆتى قولپاشتاپ: «ءسىز - ءجۇز قازاققا تۇراسىز!» نەمەسە «مەن كوزلوۆتى بۇكىل قازاققا ايىرباستامايمىن!» - دەگەن ماسقاراشىلىق سوزىندە بولىپ وتىر...

ايدىڭ كۇنى امانىندا ايتىلعان مۇنداي سۇمدىققا كەۋدەسىندە جانى، بويىندا رۋحى، جۇرەگىندە نامىسى بار ءاربىر پاراساتتى قازاق ورە تۇرەگەلدى...

باقىتتارىنا قاراي، وسى ءسوز قازاق توپىراعىندا ايتىلدى، ال، ءبىزدىڭ قازاق ۇلتى بولمىسىندا كەشىرىمشىل عوي، ەگەر وسىنداي ناداندىق ءسوز، مىسالى، شەشەنستاندا نەمەسە داعىستاندا ايتىلسا، قازىر جاسارال كۋانىشالين مەن ايسۇلۋ قادىرباەۆا جالپاق جەردىڭ ءجۇزىن ارالاپ-قاشىپ، ارىپ-اشىعىپ، كىرەرگە تەسىك تاپپاي، تەنتىرەپ كەتكەن بولار ەدى...

جاقاڭ سوزدەردى ويناتىپ، قانشاما بۇلعاقتاعانىمەن بۇل قىلىقتىڭ اتى - ءداپ «جاڭا قۇلدىق سانا-سەزىمنىڭ دالەلى» جانە «ءوز ۇلتىڭدى جوققا شىعارۋدىڭ» ءدال ءوزى! ءسوز جوق، مۇنى از-ماز باسقاشا اتاۋعا دا بولادى. وتىز ەكى تىستەن شىعىپ، وتىز رۋلى ەلگە تاراعان بۇل ءسوزدىڭ تۋرا اتى - «قازاقتى ساتۋ» دەپ اتالادى! بۇل ماسقارا مويىنسۇنۋشىلىقتىڭ باسقاشا اتى جوق!!!

وسى كۇندە ەكى ءسوزىنىڭ ءبىرى «رەجيمدى كەتىرۋ» بولسا دا، كەزىندە اقتوبەدە اتىشۋلى اسلان مۋسينءنىڭ ارنايى شاقىرۋمەن وبلىس اكىمشىلىگىندە بىلدەي باسقارمانىڭ قۇلاعىن ۇستاعان قۋانىشالين العان باعىتىنان جالت بۇرىلىپ: «...ەڭ الدىمەن ادامدىعىنا، تەك سوزىنە قاراي ەمەس، ناقتى ءىس-ارەكەتتەرىنە قاراي باعالايتىن ەرەسەك تۇسىنىككە اۋىساتىن كەز كەلدى» - دەپ كوسەمسىپ شىعا كەلىپتى...

دۇرىس-اق دەيىك. ولاي بولسا بيلىكپەن دە، بيلىكسىز دە ءوز باسىڭىز قانداي «ادامدىق» قاسيەتتەرىڭىزبەن (سىلدىراعان سوزىڭىزدەن باسقا) «ناقتى ءىس-ارەكەتتەر» جاسادىڭىز؟ الدە، جاڭاوزەن مۇنايشىلارى اش-جالاڭاش، جىلاپ-سىقتاپ جاتقاندا دا، قانعا بوگىپ، اجال قۇشقاندا دا ات ءىزىڭىزدى سالماي، توبەڭىزدىڭ شۇقىرىن دا كورسەتپەي، ال، ۆلاديمير كوزلوۆتىڭ سوتىندا اقتاۋدا ايلاپ جاتىپ الۋىڭىز - الگى ءوزىڭىز ايتقان «ادامشىلىعىڭىز» بەن «ناقتى ءىس-ارەكەتىڭىز» بە؟..

قازاققا جاناشىر ادام وسىلاي ىستەي مە؟!.

بۇرىنعىنى بىلاي قويعاندا، ءسىزدىڭ 2012 جىلعى 30-قاراشاداعى «ەرەسەك تۇسىنىگىڭىز»: «...بايعۇس بەس قازاققا (بولات اتاباەۆ، سەرىك ساپارعالي، جانبولات ماماي، اقجانات ءامينوۆ، ايجانگۇل ءامىروۆا. ق.ع.) سول سوتتا ناعىز كۇرەسكەرلىك، ساياساتكەرلىك ءھام ادامي قىرلارىن جارقىراتا كورسەتكەن ۆولوديانى ءوز باسىم ايىرباستامايمىن»، «...كوسەمسىگەن ورالدىق پىسىقاي قاجىمۇقان عابدوللا»،  «...«ۇلتشىل» ماقالالاردى بىرىنەن سوڭ ءبىرىن شيمايلاپ، وندا-مۇندا جاريالاۋدان باسقا تۇك بىتىرمەي، مۇنى وزىنە ارزان ساياسي ۇپاي جينايتىن كاسىپ قىلىپ العان، ءسويتىپ ءجۇرىپ، «كوسەمشىلدىك» دەرتىنە شالدىققان «نارتسيسس» قاجىمۇقان عابدوللا تارىزدىلەر «ناعىز ۇلتشىل» اتانىپ...» - دەپ، قازاقتى كورە الماۋدان، كۇستانالاپ-جامانداۋدان اسا الماي، باتپاقتاپ-باتىپ جاتىر ەمەس پە؟!.

بالكىم، بۇل - بايىرعى ءبىر كەمەڭگەردىڭ «مىقتىنىڭ مىقتىلىعىن مويىنداي ءبىلۋ دە - مىقتىلىق» دەيتىن ءوزىڭىز جاتتاپ العان ناقىل-تۇزاعىنا ەرىكسىز ءارى بايقاۋسىز ءتۇسىپ قالۋىڭىز شىعار؟..

...جاقاڭنىڭ جەر استىنان تۇنشىعا ءھام قۇمىعا شىققان داۋىسى «قۇلاعىما جەتكەندەي» جانىم اشىپ، مەن ەرىكسىز ويعا تۇسەمىن: جاقاڭ مەن ايسۇلۋ اپامىزدىڭ وسىنشاما بوزتورعايداي شىرىلداپ قورعاپ، «ەل مەن جەر, حالىق پەن مەملەكەت ءۇشىن باسىن قاۋىپ-قاتەرگە تىگىپ, شىن كۇرەسىپ جۇرگەن ۆلاديمير كوزلوۆتارى» ماڭعىستاۋ مۇنايشىلارىنا نە جاقسىلىق جاسادى؟ جۇمىسقا ورنالاستىردى ما؟ ايلىقتارىن ارتتىردى ما؟ بالا-شاعالارىن اسىرادى ما؟ قازاق بيلىگىنە ىقپال ەتتى مە؟ الدە، ايدالاعا قاشقان، شەتەل اسقان «دانىشپاندارى» ارقىلى وركەنيەت ەلدەرىنىڭ نازارىن دەر كەزىندە ماڭعىستاۋ مۇنايشىلارىنىڭ مۇڭ-زارىنا بۇرا الدى ما؟..

جوق! جوق! جوق!!!

اتالعان ساۋالداردىڭ بىرەۋىن دە جۇزەگە اسىرماپتى. تۇك ىستەمەپتى. تەك ارانداتۋشىلىقپەن  اينالاسىپتى...

قاراپايىم قازاققا، مۇڭايعان مۇنايشىعا، جابىققان جۇمىسشىعا جانى اشىعان قاي باسىلىم قولداپ-قورعاپ، ماقالا باسپاپتى؟!. اسىرەسە، «جاس الاش»، «ازاتتىق راديوسى»، «دات»، «اباي كز»، «جاس قازاق ءۇنى»، ت.ب. تولىپ جاتقان باسپاسوزدەردەگى قازاقتىڭ قايسار قىز-جىگىتتەرى مۇنايشىلارمەن «بىرگە ءولىپ، بىرگە تىرىلگەندەي» كۇي كەشتى عوي...

ەندەشە، جاسارال نەگە جالعىز كوزلوۆتى عانا كورەدى؟.. سەبەبى، جالعىز-اق ەكەن: جاقاڭ كوزلوۆتىڭ قۇلاقكەستى جۇمىسكەرى. بۇل - ءبىر. ەكىنشىدەن، اتالعان قازاق ءتىلدى ءباسپاسوزدىڭ ءتۇپ-تۇقيانى قازاققا شىنايى جاناشىرلىق ماقالالارىن باستى...

ال، كوزلوۆتىڭ باسىلىمدارىنىڭ ماقسات-مۇددەسى مۇلدەم باسقا بولدى... ءوز باسىم قىرىقققا تايانعان جاسىمدا ءوزىمنىڭ قازاعىما شىن جانى اشيتىن قازاقتى سيرەك كەزدەستىردىم، ال، «ءدىنى مەن ءدىلى بولەك كەلىمسەكتىڭ قاراپايىم قازاققا جانى اشيدى» دەگەنى - ەسالاڭنىڭ ەرتەگىسى عانا...

تەگىندە تەكتى قازاق جاقاڭ مەن ايسۇلۋ اپامىزدىڭ تالاي تابانى تايىپ، تاسقا سوعىلعان تاسماڭداي قاتەلىكتەرىن كەشىرەر، بىراق، قازاقتى ساتىپ قانا قويماي، ورىستىڭ ورىنا يتەرگەنىن كەشىرە قويار ما ەكەن؟!. قايدام؟!.

... «ەشكىمنىڭ ۇلتىمىزدى كەمىتۋگە قۇقىعى جوق!» - دەپ، ەرەكشە ەلەڭدەگەن مۇحتار تايجان باۋىرىم اكەسىنەن جاقسى ات، بەدەلدى ەسىمدى مۇرا قىلعان باقىتتى ۇرپاق. ءوزىمىز «جەتىمدەر ۇيىندە» وسپەسەك تە، تىرلىكتىڭ قيىنشىلىعىن قالىڭ كەشىپ، تابانىمىز تىلىمدەنگەن اۋىلدا قوڭىر تىرشىلىكپەن جەتىلدىك...

بالكىم، وسى سەبەپتى ەسكەرىپ، باۋىرىم مۇقا، زامانداستىق جارتى سوزىمە قۇلاق سالساڭ بولار ەدى. قازاقتىڭ اۋىلىنىڭ اتا زاڭى دا، قادىر-قاسيەتى دە، سالت-ءداستۇرى دە، بولمىس-ءبىتىمى دە ۇلكەننىڭ سوزىندە، قاريانىڭ عيبراتىندا. جۇرەگىندەگى يمان-تارازىسىن جوعالتپاعان ناعىز قازاقتىڭ بالاسى اق جاۋلىقتى كەيۋانانىڭ، اق ساقالدى قاريانىڭ الدىنان كەسىپ وتپەيدى...

الدا-جالدا كەسىپ وتكەن ەكەن، «جازاسىن الادى»، قاتەسىن مويىنداپ، تاۋبەسىنە تۇسەدى. سوندىقتان، تانىمال تۇلعانىڭ جالعاسى ەكەنسىڭ، مۇحتار باۋىرىم، ەڭ الدىمەن، كىممەن كەڭەس قۇرارىڭدى الدىن-الا ەلەپ-ەكشەپ العانىڭ ماقۇل.

«قازاقتىڭ نامىسىن كوتەرۋىمىز قاجەت!» - دەگەن دايەكتى ءۋاجىڭدى باسقاعا ايتپاساڭ، وتىز جىلدا «بەلىنە بايلاي الماعان قىلىشتى» ەگدە تارتقان تارامىس شاعىندا جاسارال كوتەرە المايدى... «جىلتىردىڭ ءبارى - التىن ەمەس»، اۋىزى باردىڭ تۇگەلى - اقىلدى بولمايدى...

جاقاڭ «وقي بەرەتىن» دانىشپان ابايدىڭ 3-ءشى قارا سوزىندە: «...ءاربىر جالقاۋ كىسى قورقاق، قايراتسىز تارتادى; ءاربىر قايراتسىز قورقاق، ماقتانشاق كەلەدى; ءاربىر ماقتانشاق قورقاق، اقىلسىز، نادان كەلەدى; ءاربىر اقىلسىز نادان، ارسىز كەلەدى; ءاربىر ارسىز جالقاۋدان سۇرامساق، ءوزى تويىمسىز، ونەرسىز، ەشكىمگە دوستىعى جوق جاندار شىعادى...» - دەگەنىن جادىڭدا جاسىرعايسىڭ...

ورىستىڭ بودانىندا ەكى عاسىردان اسا ۋاقىت بولعاندا دا، قينالىپ-قاجىعان ءبىر قازاق ساماگون بۇرقىراعان ورىستى «بۇكىل قازاققا ايىرباستامايمىن!» دەپ ايتپاپ ەدى. ەلى ەركىن، جۇرتى بوستان كەزەڭدە اداسقان ايسۇلۋ اپام ايتتى، جاڭىلعان جاسارال اعام قوشتادى...

ماحامبەت بابام تىرىلەپ كەلسە، سىرىم اتام ويانىپ كەتسە، شىركىن-اي؟!:

...جالعىز ۇلىنىڭ قانداي ادام بولاتىندىعىن بىلگىسى كەلگەن حانعا كورىپكەلدىڭ: «ۇلىڭنىڭ ەڭ جاقىن سىرلاس دوسىن الىپ كەل!» - دەيتىن اڭىز اڭگىمە ەسىڭدە مە، مۇحتار باۋىرىم؟!. اتامىز مۇنى قاتتىراق ءھام قاتاڭىراق ايتادى: «يتپەن قۇدا بولساڭ، بوقپەن تويىڭ وتەدى» - دەيدى...

...قولقانى كۇلىمسى قاپقان ساسىق توي كىمگە كەرەك؟!.

...قالاي بولعاندا دا، مەن ايتپاي تۇرا المايتىن ءبىر شىندىق بار، ەگەر وسى اقيقات جاسىرىن قالسا، بارلىق تىرشىلىگىمىز بەن ءسوزىمىز جارتىكەش بولىپ شىعار ەدى. مەن، جاسارال اعامىز مەن ايسۇلۋ اپامىز تۋرالى كوپ نارسە ايتا الامىن، ويتكەنى، ءبىر كەزدە ۇشەۋىمىز ءبىر ۇجىمدا، ءبىر تۋدىڭ استىندا نيەتتەس سەرىك، رۋحتاس اعايىن بولدىق، تالاي اڭگىمە-دۇكەن قۇردىق، سىر ءبولىسىپ، جۇرەك اقتارىستىق. كەڭ داستارحاندا اق كوڭىل، شالقار پەيىلىمىزبەن دامدەس-تۇزداس بولعان كەزدەر ءوتتى، باسىمىزدان...

سوندىقتان، مەيلى اپام، مەيلى اعام بولسىن - مەن تۋرالى قانشاما اۋىر ءسوز، قاتتى پىكىرلەر ايتسا دا، ىنىلىك ىزەتپەن كەشىرۋگە تىرىسامىن. ۇلكەندەرگە اقىل ايتۋ - مەنىڭ ويىمدا دا بولعان ەمەس، تەك نيەتىم - سابىرعا شاقىرۋ عانا...

ساياسات دەگەنىڭ - سيقىرى مول، زاردابى زور اپيىن عوي، ەسىمىزدى جيىپ، ەتەگىمىزدى جيناساق، مۇنىمىزدان قازاعىمىز دا ۇتىلماس. مۇمكىن بولسا، تىزە قوسىپ، تىزگىندەسە ءجۇرىپ، ۇلتىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن قازاعىمىزدىڭ ەركىندىگىن ماڭگىلىك ساقتاپ قالۋ جولىنداعى كۇرەستە باتىل، ادال، اينىماس، تاباندى بولساق دەيمىن.

نەگە دەسەڭىز، ءبىز قانشا جەردەن جاقىنىمىزدى جامانداعانىمىزبەن، ەشكىم جاقسىسىن بەرمەيدى. ءوزىمنىڭ اپام مەن اعايىن اعام تۋرالى قۇپيالارىم جابۋلى قازان كۇيىندە قالا بەرسىن...

الاشتىڭ ارداقتىلارى احمەت بايتۇرسىنۇلى مەن مىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ زامانداسى، اقىن فايزوللا ساتىبالدىۇلى مىرجاقىپتىڭ قايتىس بولعانىن ەستىگەندە:

«مىرجاقىپ ءولدى دەگەن ءسوز،

ءىشىمدى ورتەپ كەتتى لەز...

دىرىلدەپ جۇرەك دەمىگىپ،

مالىندى جاسقا ەكى كوز.

قاسيەت تۇتقان الاشىم،

كەڭگە جايعان قۇلاشىن.

نامىستى قولدان بەرمەگەن،

قايران دا مەنىڭ ناعاشىم.

مىرجاقىپ پەن احمەت

ناقاقتان-ناقاق بولدى شەت

ءبىر ۋاقىتتار بولعاندا

اقتالار ورناپ ادىلەت.

قيانات كەتپەس توقتاۋسىز

ءادىل ءسوز قالماس قۇپتاۋسىز.

كۇندەردىڭ كۇنى بولعاندا

مىرجاقىپ كەتپەس جوقتاۋسىز...» - دەپ، قايعىرىپ-كۇڭىرەنگەن ەكەن...

...كوزىمىزدىڭ تىرىسىندە ءبىر-ءبىرىمىزدىڭ قادىرىمىزدى بىلگەنگە نە جەتسىن!..

قاجىمۇقان عابدوللا,

"قازاق ەلى" حالىقتىق قوزعالىسىنىڭ توراعاسى

"Abai.kz"