Sizderdi Qazaqstan Respublikasy Bilim jәne ghylym ministrligi Ghylym Komiyteti M.O.Áuezov atyndaghy Ádebiyet jәne óner instituty kórnekti әdebiyettanushy-ghalym, synshy, shejireshi, Sh.Uәlihanov atyndaghy syilyqtyng laureaty, filologiya ghylymdarynyng doktory, professor ÁBDILHAMIT QUANÚLY NARYMBETOVTYN 85 jyldyq mereytoyyna arnalghan «Ádebiyet shejiresi: ótkeni, býgini, bolashaghy» atty respublikalyq ghylymiy-tәjiriybelik konferensiyagha qatysugha shaqyramyz.

Konferensiyada Ábdilhamit Narymbetovtyng «Ádeby ómir shejiresi» atty kitabynyng 6, 7 tomdarynyng jәne «Ábdilhamit Narymbetov turaly estelikter» kitabynyng túsaukeser rәsimi bolady.

M.O.Áuezov atyndaghy Ádebiyet jәne óner institutynyng diyrektory, filologiya ghylymdarynyng doktory Uәlihan Qalijanúly Kirispe sózinde konferensiyanyng taghylymy men ghylymgha enbegi singen ardager ghalymnyng ómiri men shygharmashylyghyna toqtalady.

Sizderdi Qazaqstan Respublikasy Bilim jәne ghylym ministrligi Ghylym Komiyteti M.O.Áuezov atyndaghy Ádebiyet jәne óner instituty kórnekti әdebiyettanushy-ghalym, synshy, shejireshi, Sh.Uәlihanov atyndaghy syilyqtyng laureaty, filologiya ghylymdarynyng doktory, professor ÁBDILHAMIT QUANÚLY NARYMBETOVTYN 85 jyldyq mereytoyyna arnalghan «Ádebiyet shejiresi: ótkeni, býgini, bolashaghy» atty respublikalyq ghylymiy-tәjiriybelik konferensiyagha qatysugha shaqyramyz.

Konferensiyada Ábdilhamit Narymbetovtyng «Ádeby ómir shejiresi» atty kitabynyng 6, 7 tomdarynyng jәne «Ábdilhamit Narymbetov turaly estelikter» kitabynyng túsaukeser rәsimi bolady.

M.O.Áuezov atyndaghy Ádebiyet jәne óner institutynyng diyrektory, filologiya ghylymdarynyng doktory Uәlihan Qalijanúly Kirispe sózinde konferensiyanyng taghylymy men ghylymgha enbegi singen ardager ghalymnyng ómiri men shygharmashylyghyna toqtalady.

M.O.Áuezov atyndaghy Ádebiyet jәne óner instituty Tәuelsizdik dәuirdegi әdebiyet jәne kórkem publisistika bólimining bas ghylymy qyzmetkeri, QR ÚGhA akademiygi, filologiya ghylymdarynyng doktory, professor Qirabaev Serik Smayylúly «Ghylymdy sýigen adam», Qazaqstan Respublikasy Bilim jәne ghylym ministrligi Ghylym Komiyteti Ghylym ordasy Ortalyq ghylymy kitaphananyng diyrektory Qaymaqbaeva Qarlyghash Eskendirqyzy  «Bibliograf ghalym», M.O.Áuezov atyndaghy Ádebiyet jәne óner instituty Tәuelsizdik dәuirdegi әdebiyet jәne kórkem publisistika bólimining bas ghylymy qyzmetkeri, filologiya ghylymdarynyng doktory, professor Eleukenov Sheriazdan Rýstemúly «Ádebiyettanudyng eren enbektorysy», Sýleyman Demiyrel atyndaghy uniyversiytetting prorektory, filologiya ghylymdarynyng doktory, professor Ysqaqúly Danday «Ádebiyet tarihyn zertteushi», әl-Faraby atyndaghy Qazaq últtyq uniyversiyteti Qazaq әdebiyeti kafedrasynyng professory, filologiya ghylymdarynyng doktory Tilepov Júmat Tilepúly «Shejireden syr shertken», Abay atyndaghy QazÚPU Qazaq әdebiyeti jәne jurnalistika kafedrasynyng mengerushisi, filologiya ghylymdarynyng doktory, professor Tebegenov Temirhan Sahaúly «Últtyq poeziya poetikasynyng kórnekti zertteushisi», zavedungshaya otdelom Analitiky y vneshnih liyteraturnyh svyazey Instituta liyteratury y iskusstva iym. M.O.Auezova, kandidat filologicheskih nauk, dosent Ananieva Svetlana Vasiliyevna «Priymer bezzavetnogo slujeniya nauke y liyterature», M.O.Áuezov atyndaghy Ádebiyet jәne óner instituty Tәuelsizdik dәuirdegi әdebiyet jәne kórkem publisistika bólimining bas ghylymy qyzmetkeri, filologiya ghylymdarynyng doktory Orda Gýljahan Júmaberdiqyzy «Qalijan Bekhojin poeziyasyn zertteushi» degen taqyryptarda bayandama jasap,

M.O.Áuezov atyndaghy Ádebiyet jәne óner instituty Ejelgi dәuir әdebiyeti bólimining mengerushisi, filologiya ghylymdarynyng kandidaty Qosan Serikbay Qylyshbayúly «Jayyq minez Ábeken» atty arnau ólenderin oqidy.

Konferensiya 2013 jyldyng 29 qantarynda «Áuezov ýii» ghylymiy-mәdeny ortalyghynyng mәjilis zalynda ótedi (Almaty qalasy, Tólebaev kóshesi, 185). Bastaluy saghat: 11 00-de

Úiymdastyru komiyteti

Baylanys telefondary:

8(727)272-74-11;

8(727)261-75-33

faks:    8(727)272-79-43

8(727)272-79-83

Ábdilhamit Quanúly Narymbetov

(1928-2008)

Ábdilhamit Quanúly Narymbetov 1928 jyly qantar aiynda Batys Qazaqstan oblysynyng Janaqala audanynda tughan. Oraldyng A.S.Pushkin atyndaghy pedagogikalyq institutyn bitirgennen keyin 1948-51 j.j. QR Ghylym akademiyasynyng Til jәne Ádebiyet institutynyng aspiranturasynda oqydy. Ghalymnyng búdan keyingi bar ómir joly M.O.Áuezov atyndaghy Ádebiyet jәne óner institutymen tyghyz baylanysty. Institutta kishi ghylymy qyzmetker (1951-58), agha ghylymy kyzmetker (1958-85), bólim mengerushisi (1985-95) qyzmetterin atqardy. Qazirgi uaqytta instituttyng Bas ghylymy qyzmetkeri, Sh.Uәlihanov syilyghynyng iyegeri (1985), professor (1995), «Janaqala audanynyng qúrmetti azamaty» (1990).

Á.Narymbetovtyng 1948 jyldan bergi enbek joly atalghan instituttyng tarihymen tikeley baylanysty. Onyng ghylymdaghy ósu joly osy instituttyng qalyptasu, damuymen ajyramas birlikte. Instituttyng aspiranturasynda jýrgende ol Qazaq SSR GhA-nyng korrespondent mýshesi, filologiya ghylymynyng doktory, professor Q.Júmaliyevting jetekshiligimen kandidattyq taqyryp boyynsha zertteu júmysymen ainalysady. 1954 jyly «20-30 jyldardaghy qazaq poemasy» degen taqyrypta kandidattyq, 1974 jyly "Qazaq kenes poemasynyng damu joldary men problemalary" atty taqyrypta (ghylymy kenesshisi - akademik M.Qarataev) doktorlyq qorghady. Býkil sanaly ghúmyryn últ әdebiyetining ósip-órkendeuine arnaghan ghalymnyng enbekteri qashan da úmytylmaq emes.

Ol - әdebiyetting týrli problemalaryna arnalghan 40-tan asa әdeby syn, zertteu, monografiyalardyng jәne 400-den asa maqalalardyng avtory. Onyng qalamynan tughan «Qazaq sovet әdebiyeti»(1970), «Dәuir jәne poeziya» (1970), «Qazaq sovet poemasy elu jylda» (1970), «Qazaq sovet poemasy» (1977), «Qazirgi qazaq poemasy» (1982), «Qalijan Bekhojin tvorchestvosy» (1983), «Qalijan Bekhojiyn» (1993) , «Ghasyr syry» (2008)   atty zertteuleri men «Qazaq әdebiyeti» bibliografiyasynyng 5 tomy (1917-1966) atty bibliografiyalyq kórsetkishteri men «Sәken Seyfulliyn» (1965), «Ghabit Mýsirepov» (1973, 1975, 1979, 1994, 2002), «Zeynolla Qabdolúly Qabdolov»  (2002), «Sheriazdan Eleukenov» (2004), «Serik Smayylúly Qirabaev» (2007), «Mýsilim Bazarbayúly Bazarbaev» (2007) atty bibliografiyalyq kórsetkishteri jәne «Ádeby ómir shejiresinin» (1917-1996) 5 kitaby, «Qazaqstan Jazushylar odaghyna 60 jyl» (1994), «Qazaqstan Jazushylar odaghyna 70 jyl» (2004) atty әdeby ómir shejireleri - býgingi әdebiyettanu ghylymyna qosylghan mol qazyna.

Atalghan zertteulerding ishinen ýlken oryn alatyny - qazaq poemasy turaly enbekter. Ghalym Qazan tónkerisinen bergi qazaq poemasynyng qalyptasu, damu, ósip-órkendeuin ýzdiksiz zerttep keledi. «Qazaq әdebiyeti tarihynyn» 7-8-9-10 tomdaryna jazghan (1917-2001 jyldar aralyghyn qamtityn) «Qazaq poemasy» atty sholu taraulary - ghalymnyng elimiz egemendik alghan tústa janasha kózqaraspen jazylghan enbekteri. Ol qazaq poemasyn tynghylyqty zertteude ýlken jetistikke jetti. Ghalymnyng qazaq poemasy jónindegi tyng tújyrymdary men sony payymdaulary - qazaq әdebiyettanu ghylymyna qosylghan birden-bir ýles.

Ghalymnyng atalghan enbekterining ishinde әdebiyettanu ghylymynan ýlken oryn alatyn - Qalijan Bekhojin shygharmashylyghy turaly zertteuleri. «Qalijan Bekhojin tvorchestvosy»(1883), «Qalijan Bekhojiyn» (1993) atty enbekteri HH ghasyrdaghy qazaq әdebiyetine eleuli ýles qosqan daryn iyesi Qalijan Bekhojinning shygharmashylyghyna arnalghan. Últ әdebiyetining poeziya, drama, publisistika (kósem sóz), syn, әdebiyettanu, audarma salalaryna úzaq jyldar boyy qomaqty ýles qosqan kórnekti aqynnyng negizi janry poeziya bolsa, ghalym osy janrdy óz ishinen lirika jәne poema dep bóledi de osy arqyly epik aqynnyng qazaq poeziyasyna qanshalyqty ýles qosqanyn kórsetedi. Múnda aqyn shygharmashylyghy jalang sóz bolmay, óz zamandastarynyng tuyndylarymen salystyra zertteluding arqasynda sol tústaghy әdeby qozghalystyng damuy, órleu joly da saralanghan. Búl zertteude epik aqynnyng shygharmashylyq ósu joly onyng iri-iri tuyndylary negizinde  sraptalghan. Shygharmalardyng eski jәne jana núsqasyn salystyru negizinde ghalym kóp jetistikke jetken.

Á.Narymbetovting әdebiyettanu ghylymyndaghy kelesi bir ýlken enbegi - bibliografiyalyq kórsetkishteri men әdeby ómir shejiresi. Bibliografiyalyq kórsetkishting ózin óz ishinen eki topqa bóluge bolady. Birinshisi, qazaq әdebiyetining bibliografiyalyq kórsetkishi, ekinshisi, jekelegen aqyn-jazushylardyn, әdebiyettanushy ghalymdardyng biobibliografiyasy. Alghash ret bibliografiya ghylymy boyynsha 1958 jyly «Qazaq sovet әdebiyetining ocherki» atty kitapta qazaq әdebiyetining bibliografiyasyn jariyalaghan ol jarty ghasyrday uaqyt osy salamen túraqty ainalysyp kәsiby maman retinde tanyldy. Ádebiyettanu, syn jәne ónerge arnalghan qazaq, orys tilderindegi bibliografiyalyq kórsetkishting 1-tomy «Qazaq sovet әdebiyeti» (1917-1940), «Qazaq sovet әdebiyeti» 2-tomy (1941-1955) 1986 jyly «Qazaq әdebiyeti» degen atpen 3-tomy (1956-1960) 1997 jyly, 4-tomy «Qazaq әdebiyeti» (1961-1964) degen atpen 1997 jyly, 5-tomy «Qazaq әdebiyeti» (1965-1966) jaryq kórdi. Atalghan kórsetkishterge sol kezenderde baspa betinde jariyalanghan әdebiyet pen óner jayyndaghy kópshilik, ghylymiy-teoriyalyq syn maqalalar, kitaptar endi.

Osy túrghyda ol M.Áuezov atyndaghy Ádebiyet jәne óner institutynda jasalghan 10 tomdyq «Qazaq әdebiyeti tarihynyn» kenestik dәuiri men  tәuelsizdik kezenin qamtityn (7, 8, 9, 10 tomdardyn) 4 tomynyng "Bibliografiyalyq kórsetkishin"  jasady. Ghylymnyng bastauy bibliografiya bolsa, búl kórsetkishter - әdebiyettanushy ghalymdardyn, mәdeniyet jәne baspasóz qyzmetkerlerinin, múghalimder men izdenushilerdin, aspiranttar men studentterding ghylymy zertteu júmystaryna birden-bir qajet  kómekshi qúral. Akademikter Zeynolla Qabdolovtyng sózimen aitsaq «bibliografiya - ghylymnyng komposy» bolsa, Serik Qirabaev «Bibliografiya - ghylymnyng fundamenti» deydi.

Osy saladaghy enbekting biri - jekelegen aqyn-jazushylardyn, әdebiyettanushy ghalymdardyng ómiri men shygharmashylyghyna arnalghan biobibliografiya. Búl túrghyda ghalym «Sәken Seyfulliyn», «Ghabit Mýsirepov», «Zeynolla Qabdolúly Qabdolov», «Sheriyazdan Rýstemúly Eleukenov» (D.Omarbekovamen birge), «Mahambettanu» (K.Aymúhambetova, A.Núrseyitovamen birge), «Serik Smayylúly Qirabaev», «Mýsilim Bazarbayúly Bazarbaev» (G.Ordamen birge). Qazaq әdebiyettanu ghylymynda keyingi jyldary ghalymnyng bastamasymen әdebiyettanugha enbegi singen әdebiyettanushy ghalymdardyng da biobibliografiyasy jasalyp jýr.

Á.Narymbetov - әdebiyet tarihshysy. Ol - 6 tomdyq «Qazaq әdebiyetining tarihy», 3-tomdyq «Qazaq әdebiyetining tarihy» (orys tilinde), 6 tomdyq «Kóp  últty kenes әdebiyetining tarihy» (Mәskeu), 10 tomdyq «Qazaq әdebiyetining tarihy» atty újymdyq enbek avtorlarynyng biri. Atalghan enbekting 8-tomyna «Tayyr Jarokov»,  «Qalijan Bekhojiyn», 9-tomyna «Qadyr Myrza-Áli»  atty monografiyalyq taraulary endi.  Sonymen birge ol - HH ghasyr әdebiyetining bibliografiyalyq kórsetkishi men әdeby ómir shejiresin jasaghan shejireshi ghalym (7-8-9-10 tomdar).

60-jylgha juyq әdebiyettanu ghylymyna belsene aralasqan ghalym qalamynan tughan enbekter últtyq әdebiyetting әrtýrli mәselelerin sóz etti. S.Seyfulliyn, Gh.Mýsirepov shygharmalary, «Halyq әdebiyeti» kitaphanasyn tekstologiyalyq sýzgiden ótkizip, qúrastyryp jariyalatty.

Professor Á.Narymbetov jyldar boyy M.O.Áuezov atyndaghy Ádebiyet jәne óner instituty, Ál-Faraby atyndaghy Qazaq Memlekettik últtyq uniyversiyteti janyndaghy filologiya ghylymynyng doktory ghylymy dәrejesin beru jónindegi Dissertasiyalyq Kenesterding mýshesi retinde 10 ghylym kandidatyn, 3 ghylym doktoryn tәrbiyelep shyghardy. Á.Narymbetov 1980 jyldan Qazaqstan Jazushylar odaghynyng mýshesi. KSRO medalidary jәne Qazaqstan Respublikasy Ghylym akademiyasy Tóralqasynyng Qúrmet gramotolarymen, 2001 jyly «Qazaqstan tәuelsizdigine 10 jyl» atty merekelik medalimen, Qazaqstan Respublikasynyng qúrmet gramotasymen marapattalady.

M.Áuezov atyndaghy Ádebiyet jәne óner

institutynyng bas ghylymy qyzmetkeri,

filologiya ghylymdarynyng doktory Gýljahan ORDA