سىزدەردى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى عىلىم كوميتەتى م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى كورنەكتى ادەبيەتتانۋشى-عالىم، سىنشى، شەجىرەشى، ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ءابدىلحاميت قۋانۇلى نارىمبەتوۆتىڭ 85 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان «ادەبيەت شەجىرەسى: وتكەنى، بۇگىنى، بولاشاعى» اتتى رەسپۋبليكالىق عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسياعا قاتىسۋعا شاقىرامىز.

كونفەرەنتسيادا ءابدىلحاميت نارىمبەتوۆتىڭ «ادەبي ءومىر شەجىرەسى» اتتى كىتابىنىڭ 6, 7 تومدارىنىڭ جانە «ءابدىلحاميت نارىمبەتوۆ تۋرالى ەستەلىكتەر» كىتابىنىڭ تۇساۋكەسەر ءراسىمى بولادى.

م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ءۋاليحان قاليجانۇلى كىرىسپە سوزىندە كونفەرەنتسيانىڭ تاعىلىمى مەن عىلىمعا ەڭبەگى سىڭگەن ارداگەر عالىمنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا توقتالادى.

سىزدەردى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى عىلىم كوميتەتى م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى كورنەكتى ادەبيەتتانۋشى-عالىم، سىنشى، شەجىرەشى، ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ءابدىلحاميت قۋانۇلى نارىمبەتوۆتىڭ 85 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان «ادەبيەت شەجىرەسى: وتكەنى، بۇگىنى، بولاشاعى» اتتى رەسپۋبليكالىق عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسياعا قاتىسۋعا شاقىرامىز.

كونفەرەنتسيادا ءابدىلحاميت نارىمبەتوۆتىڭ «ادەبي ءومىر شەجىرەسى» اتتى كىتابىنىڭ 6, 7 تومدارىنىڭ جانە «ءابدىلحاميت نارىمبەتوۆ تۋرالى ەستەلىكتەر» كىتابىنىڭ تۇساۋكەسەر ءراسىمى بولادى.

م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ءۋاليحان قاليجانۇلى كىرىسپە سوزىندە كونفەرەنتسيانىڭ تاعىلىمى مەن عىلىمعا ەڭبەگى سىڭگەن ارداگەر عالىمنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا توقتالادى.

م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى تاۋەلسىزدىك داۋىردەگى ادەبيەت جانە كوركەم پۋبليتسيستيكا ءبولىمىنىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى، قر ۇعا اكادەميگى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور قيراباەۆ سەرىك سمايىلۇلى «عىلىمدى سۇيگەن ادام»، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى عىلىم كوميتەتى عىلىم ورداسى ورتالىق عىلىمي كىتاپحانانىڭ ديرەكتورى قايماقباەۆا قارلىعاش ەسكەندىرقىزى  «بيبليوگراف عالىم»، م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى تاۋەلسىزدىك داۋىردەگى ادەبيەت جانە كوركەم پۋبليتسيستيكا ءبولىمىنىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ەلەۋكەنوۆ شەريازدان رۇستەمۇلى «ادەبيەتتانۋدىڭ ەرەن ەڭبەكتورىسى»، سۇلەيمان دەميرەل اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ پرورەكتورى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ىسقاقۇلى دانداي «ادەبيەت تاريحىن زەرتتەۋشى»، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى قازاق ادەبيەتى كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى تىلەپوۆ جۇمات تىلەپۇلى «شەجىرەدەن سىر شەرتكەن»، اباي اتىنداعى قازۇپۋ قازاق ادەبيەتى جانە جۋرناليستيكا كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور تەبەگەنوۆ تەمىرحان ساحاۇلى «ۇلتتىق پوەزيا پوەتيكاسىنىڭ كورنەكتى زەرتتەۋشىسى»، زاۆەدۋيۋششايا وتدەلوم اناليتيكي ي ۆنەشنيح ليتەراتۋرنىح سۆيازەي ينستيتۋتا ليتەراتۋرى ي يسكۋسستۆا يم. م.و.اۋەزوۆا، كانديدات فيلولوگيچەسكيح ناۋك، دوتسەنت انانەۆا سۆەتلانا ۆاسيليەۆنا «پريمەر بەززاۆەتنوگو سلۋجەنيا ناۋكە ي ليتەراتۋرە»، م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى تاۋەلسىزدىك داۋىردەگى ادەبيەت جانە كوركەم پۋبليتسيستيكا ءبولىمىنىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى وردا گۇلجاھان جۇمابەردىقىزى «قاليجان بەكحوجين پوەزياسىن زەرتتەۋشى» دەگەن تاقىرىپتاردا بايانداما جاساپ،

م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى ەجەلگى ءداۋىر ادەبيەتى ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى قوسان سەرىكباي قىلىشبايۇلى «جايىق مىنەز ابەكەڭ» اتتى ارناۋ ولەڭدەرىن وقيدى.

كونفەرەنتسيا 2013 جىلدىڭ 29 قاڭتارىندا «اۋەزوۆ ءۇيى» عىلىمي-مادەني ورتالىعىنىڭ ءماجىلىس زالىندا وتەدى (الماتى قالاسى، تولەباەۆ كوشەسى، 185). باستالۋى ساعات: 11 00-دە

ۇيىمداستىرۋ كوميتەتى

بايلانىس تەلەفوندارى:

8(727)272-74-11;

8(727)261-75-33

فاكس:    8(727)272-79-43

8(727)272-79-83

ءابدىلحاميت قۋانۇلى نارىمبەتوۆ

(1928-2008)

ءابدىلحاميت قۋانۇلى نارىمبەتوۆ 1928 جىلى قاڭتار ايىندا باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ جاڭاقالا اۋدانىندا تۋعان. ورالدىڭ ا.س.پۋشكين اتىنداعى پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن بىتىرگەننەن كەيىن 1948-51 ج.ج. قر عىلىم اكادەمياسىنىڭ ءتىل جانە ادەبيەت ينستيتۋتىنىڭ اسپيرانتۋراسىندا وقىدى. عالىمنىڭ بۇدان كەيىنگى بار ءومىر جولى م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىمەن تىعىز بايلانىستى. ينستيتۋتتا كىشى عىلىمي قىزمەتكەر (1951-58), اعا عىلىمي كىزمەتكەر (1958-85), ءبولىم مەڭگەرۋشىسى (1985-95) قىزمەتتەرىن اتقاردى. قازىرگى ۋاقىتتا ينستيتۋتتىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى، ش.ءۋاليحانوۆ سىيلىعىنىڭ يەگەرى (1985), پروفەسسور (1995), «جاڭاقالا اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى» (1990).

ءا.نارىمبەتوۆتىڭ 1948 جىلدان بەرگى ەڭبەك جولى اتالعان ينستيتۋتتىڭ تاريحىمەن تىكەلەي بايلانىستى. ونىڭ عىلىمداعى ءوسۋ جولى وسى ينستيتۋتتىڭ قالىپتاسۋ، دامۋىمەن اجىراماس بىرلىكتە. ينستيتۋتتىڭ اسپيرانتۋراسىندا جۇرگەندە ول قازاق سسر عا-نىڭ كوررەسپوندەنت مۇشەسى، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ق.جۇماليەۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن كانديداتتىق تاقىرىپ بويىنشا زەرتتەۋ جۇمىسىمەن اينالىسادى. 1954 جىلى «20-30 جىلدارداعى قازاق پوەماسى» دەگەن تاقىرىپتا كانديداتتىق، 1974 جىلى "قازاق كەڭەس پوەماسىنىڭ دامۋ جولدارى مەن پروبلەمالارى" اتتى تاقىرىپتا (عىلىمي كەڭەسشىسى - اكادەميك م.قاراتاەۆ) دوكتورلىق قورعادى. بۇكىل سانالى عۇمىرىن ۇلت ادەبيەتىنىڭ ءوسىپ-وركەندەۋىنە ارناعان عالىمنىڭ ەڭبەكتەرى قاشان دا ۇمىتىلماق ەمەس.

ول - ادەبيەتتىڭ ءتۇرلى پروبلەمالارىنا ارنالعان 40-تان اسا ادەبي سىن، زەرتتەۋ، مونوگرافيالاردىڭ جانە 400-دەن اسا ماقالالاردىڭ اۆتورى. ونىڭ قالامىنان تۋعان «قازاق سوۆەت ادەبيەتى»(1970), «ءداۋىر جانە پوەزيا» (1970), «قازاق سوۆەت پوەماسى ەلۋ جىلدا» (1970), «قازاق سوۆەت پوەماسى» (1977), «قازىرگى قازاق پوەماسى» (1982), «قاليجان بەكحوجين تۆورچەستۆوسى» (1983), «قاليجان بەكحوجين» (1993) ، «عاسىر سىرى» (2008)   اتتى زەرتتەۋلەرى مەن «قازاق ادەبيەتى» بيبليوگرافياسىنىڭ 5 تومى (1917-1966) اتتى بيبليوگرافيالىق كورسەتكىشتەرى مەن «ساكەن سەيفۋللين» (1965), «عابيت مۇسىرەپوۆ» (1973, 1975, 1979, 1994, 2002), «زەينوللا قابدولۇلى قابدولوۆ»  (2002), «شەريازدان ەلەۋكەنوۆ» (2004), «سەرىك سمايىلۇلى قيراباەۆ» (2007), «ءمۇسىلىم بازاربايۇلى بازارباەۆ» (2007) اتتى بيبليوگرافيالىق كورسەتكىشتەرى جانە «ادەبي ءومىر شەجىرەسىنىڭ» (1917-1996) 5 كىتابى، «قازاقستان جازۋشىلار وداعىنا 60 جىل» (1994), «قازاقستان جازۋشىلار وداعىنا 70 جىل» (2004) اتتى ادەبي ءومىر شەجىرەلەرى - بۇگىنگى ادەبيەتتانۋ عىلىمىنا قوسىلعان مول قازىنا.

اتالعان زەرتتەۋلەردىڭ ىشىنەن ۇلكەن ورىن الاتىنى - قازاق پوەماسى تۋرالى ەڭبەكتەر. عالىم قازان توڭكەرىسىنەن بەرگى قازاق پوەماسىنىڭ قالىپتاسۋ، دامۋ، ءوسىپ-وركەندەۋىن ۇزدىكسىز زەرتتەپ كەلەدى. «قازاق ادەبيەتى تاريحىنىڭ» 7-8-9-10 تومدارىنا جازعان (1917-2001 جىلدار ارالىعىن قامتيتىن) «قازاق پوەماسى» اتتى شولۋ تاراۋلارى - عالىمنىڭ ەلىمىز ەگەمەندىك العان تۇستا جاڭاشا كوزقاراسپەن جازىلعان ەڭبەكتەرى. ول قازاق پوەماسىن تىڭعىلىقتى زەرتتەۋدە ۇلكەن جەتىستىككە جەتتى. عالىمنىڭ قازاق پوەماسى جونىندەگى تىڭ تۇجىرىمدارى مەن سونى پايىمداۋلارى - قازاق ادەبيەتتانۋ عىلىمىنا قوسىلعان بىردەن-ءبىر ۇلەس.

عالىمنىڭ اتالعان ەڭبەكتەرىنىڭ ىشىندە ادەبيەتتانۋ عىلىمىنان ۇلكەن ورىن الاتىن - قاليجان بەكحوجين شىعارماشىلىعى تۋرالى زەرتتەۋلەرى. «قاليجان بەكحوجين تۆورچەستۆوسى»(1883), «قاليجان بەكحوجين» (1993) اتتى ەڭبەكتەرى حح عاسىرداعى قازاق ادەبيەتىنە ەلەۋلى ۇلەس قوسقان دارىن يەسى قاليجان بەكحوجيننىڭ شىعارماشىلىعىنا ارنالعان. ۇلت ادەبيەتىنىڭ پوەزيا، دراما، پۋبليتسيستيكا (كوسەم ءسوز), سىن، ادەبيەتتانۋ، اۋدارما سالالارىنا ۇزاق جىلدار بويى قوماقتى ۇلەس قوسقان كورنەكتى اقىننىڭ نەگىزى جانرى پوەزيا بولسا، عالىم وسى جانردى ءوز ىشىنەن ليريكا جانە پوەما دەپ بولەدى دە وسى ارقىلى ەپيك اقىننىڭ قازاق پوەزياسىنا قانشالىقتى ۇلەس قوسقانىن كورسەتەدى. مۇندا اقىن شىعارماشىلىعى جالاڭ ءسوز بولماي، ءوز زامانداستارىنىڭ تۋىندىلارىمەن سالىستىرا زەرتتەلۋدىڭ ارقاسىندا سول تۇستاعى ادەبي قوزعالىستىڭ دامۋى، ورلەۋ جولى دا سارالانعان. بۇل زەرتتەۋدە ەپيك اقىننىڭ شىعارماشىلىق ءوسۋ جولى ونىڭ ءىرى-ءىرى تۋىندىلارى نەگىزىندە  سراپتالعان. شىعارمالاردىڭ ەسكى جانە جاڭا نۇسقاسىن سالىستىرۋ نەگىزىندە عالىم كوپ جەتىستىككە جەتكەن.

ءا.نارىمبەتوۆتىڭ ادەبيەتتانۋ عىلىمىنداعى كەلەسى ءبىر ۇلكەن ەڭبەگى - بيبليوگرافيالىق كورسەتكىشتەرى مەن ادەبي ءومىر شەجىرەسى. بيبليوگرافيالىق كورسەتكىشتىڭ ءوزىن ءوز ىشىنەن ەكى توپقا بولۋگە بولادى. ءبىرىنشىسى، قازاق ادەبيەتىنىڭ بيبليوگرافيالىق كورسەتكىشى، ەكىنشىسى، جەكەلەگەن اقىن-جازۋشىلاردىڭ، ادەبيەتتانۋشى عالىمداردىڭ بيوبيبليوگرافياسى. العاش رەت بيبليوگرافيا عىلىمى بويىنشا 1958 جىلى «قازاق سوۆەت ادەبيەتىنىڭ وچەركى» اتتى كىتاپتا قازاق ادەبيەتىنىڭ بيبليوگرافياسىن جاريالاعان ول جارتى عاسىرداي ۋاقىت وسى سالامەن تۇراقتى اينالىسىپ كاسىبي مامان رەتىندە تانىلدى. ادەبيەتتانۋ، سىن جانە ونەرگە ارنالعان قازاق، ورىس تىلدەرىندەگى بيبليوگرافيالىق كورسەتكىشتىڭ 1-تومى «قازاق سوۆەت ادەبيەتى» (1917-1940), «قازاق سوۆەت ادەبيەتى» 2-تومى (1941-1955) 1986 جىلى «قازاق ادەبيەتى» دەگەن اتپەن 3-تومى (1956-1960) 1997 جىلى، 4-تومى «قازاق ادەبيەتى» (1961-1964) دەگەن اتپەن 1997 جىلى، 5-تومى «قازاق ادەبيەتى» (1965-1966) جارىق كوردى. اتالعان كورسەتكىشتەرگە سول كەزەڭدەردە باسپا بەتىندە جاريالانعان ادەبيەت پەن ونەر جايىنداعى كوپشىلىك، عىلىمي-تەوريالىق سىن ماقالالار، كىتاپتار ەندى.

وسى تۇرعىدا ول م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىندا جاسالعان 10 تومدىق «قازاق ادەبيەتى تاريحىنىڭ» كەڭەستىك ءداۋىرى مەن  تاۋەلسىزدىك كەزەڭىن قامتيتىن (7, 8, 9, 10 تومداردىڭ) 4 تومىنىڭ "بيبليوگرافيالىق كورسەتكىشىن"  جاسادى. عىلىمنىڭ باستاۋى بيبليوگرافيا بولسا، بۇل كورسەتكىشتەر - ادەبيەتتانۋشى عالىمداردىڭ، مادەنيەت جانە ءباسپاسوز قىزمەتكەرلەرىنىڭ، مۇعالىمدەر مەن ىزدەنۋشىلەردىڭ، اسپيرانتتار مەن ستۋدەنتتەردىڭ عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىستارىنا بىردەن-ءبىر قاجەت  كومەكشى قۇرال. اكادەميكتەر زەينوللا قابدولوۆتىڭ سوزىمەن ايتساق «بيبليوگرافيا - عىلىمنىڭ كومپوسى» بولسا، سەرىك قيراباەۆ «بيبليوگرافيا - عىلىمنىڭ فۋندامەنتى» دەيدى.

وسى سالاداعى ەڭبەكتىڭ ءبىرى - جەكەلەگەن اقىن-جازۋشىلاردىڭ، ادەبيەتتانۋشى عالىمداردىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا ارنالعان بيوبيبليوگرافيا. بۇل تۇرعىدا عالىم «ساكەن سەيفۋللين»، «عابيت مۇسىرەپوۆ»، «زەينوللا قابدولۇلى قابدولوۆ»، «شەريازدان رۇستەمۇلى ەلەۋكەنوۆ» (د.وماربەكوۆامەن بىرگە), «ماحامبەتتانۋ» (ك.ايمۇحامبەتوۆا، ا.نۇرسەيىتوۆامەن بىرگە), «سەرىك سمايىلۇلى قيراباەۆ»، «ءمۇسىلىم بازاربايۇلى بازارباەۆ» (گ.وردامەن بىرگە). قازاق ادەبيەتتانۋ عىلىمىندا كەيىنگى جىلدارى عالىمنىڭ باستاماسىمەن ادەبيەتتانۋعا ەڭبەگى سىڭگەن ادەبيەتتانۋشى عالىمداردىڭ دا بيوبيبليوگرافياسى جاسالىپ ءجۇر.

ءا.نارىمبەتوۆ - ادەبيەت تاريحشىسى. ول - 6 تومدىق «قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى»، 3-تومدىق «قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى» (ورىس تىلىندە), 6 تومدىق «كوپ  ۇلتتى كەڭەس ادەبيەتىنىڭ تاريحى» (ماسكەۋ), 10 تومدىق «قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى» اتتى ۇجىمدىق ەڭبەك اۆتورلارىنىڭ ءبىرى. اتالعان ەڭبەكتىڭ 8-تومىنا «تايىر جاروكوۆ»،  «قاليجان بەكحوجين»، 9-تومىنا «قادىر مىرزا-ءالى»  اتتى مونوگرافيالىق تاراۋلارى ەندى.  سونىمەن بىرگە ول - حح عاسىر ادەبيەتىنىڭ بيبليوگرافيالىق كورسەتكىشى مەن ادەبي ءومىر شەجىرەسىن جاساعان شەجىرەشى عالىم (7-8-9-10 تومدار).

60-جىلعا جۋىق ادەبيەتتانۋ عىلىمىنا بەلسەنە ارالاسقان عالىم قالامىنان تۋعان ەڭبەكتەر ۇلتتىق ادەبيەتتىڭ ءارتۇرلى ماسەلەلەرىن ءسوز ەتتى. س.سەيفۋللين، ع.مۇسىرەپوۆ شىعارمالارى، «حالىق ادەبيەتى» كىتاپحاناسىن تەكستولوگيالىق سۇزگىدەن وتكىزىپ، قۇراستىرىپ جاريالاتتى.

پروفەسسور ءا.نارىمبەتوۆ جىلدار بويى م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى جانىنداعى فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى عىلىمي دارەجەسىن بەرۋ جونىندەگى ديسسەرتاتسيالىق كەڭەستەردىڭ مۇشەسى رەتىندە 10 عىلىم كانديداتىن، 3 عىلىم دوكتورىن تاربيەلەپ شىعاردى. ءا.نارىمبەتوۆ 1980 جىلدان قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى. كسرو مەدالدارى جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسى عىلىم اكادەمياسى تورالقاسىنىڭ قۇرمەت گراموتولارىمەن، 2001 جىلى «قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنە 10 جىل» اتتى مەرەكەلىك مەدالىمەن، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرمەت گراموتاسىمەن ماراپاتتالادى.

م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر

ينستيتۋتىنىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى،

فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى گۇلجاھان وردا