Prolog:

Praga. 2011 j.

M.Maghauin shanyraghynda.

Zorgha SNH alghan quanyshym su sepkendey basyldy.

- Múhtar agha! - dedim jan dausymmen.

Adam emes ekesiz ghoy!

Múhang kýlip jiberdi:

- Ne boldy?

- Myna súhbatynyzdy esh TV, esh gazet Qazaqstanda  jariyalamaydy!

Men qalay shydaymyn?

- Qalila, men saghan súhbat bermeymin dep qansha qasarystym, ózing ghoy kónbegen.

Sol Túrar Rysqúlov (qazaq qyrylghan kollektivizasiya iydeyasy ýshin M.M.) pen Múhtar Shahanovtyng (tamojennyy soyz usloviyasyn tiyimdi qabyldattyru talqysy kezinde, pasporttaghy últty aldyrtpaymyz shouy ýshin M.M.)  qazaq mýddesine bilip-bilmey jasaghan "satqyndyqtaryn" aitpay aq qoyayyn dep edim...

Álhissa.

Múhanmen alghash ret kózbe - kóz tanysyp, súhbattasqanym, 2003 jyly produser, jastyq shaqtyng jalyndy kuәgeri, janaqorghandyq jerles dosym Áljan Abdullaev týsirtkizgen "Dýkenbay joly" derekti filiminde boldy.

Almatydaghy Qazaqstan Jazushylar Odaghy qara shanyraghy.

Múhtar:

- Dýkenbay turaly aitatyn qatar zamandastary barshylyq. Men bir ózim biletin túlghalyq qasiyetin aiqyndaytyn detalin ghana aitayyn.

Almaty. 1960 jyldar.

Ottepeliding ghajap kezenine toymay qanattanghan Ábish, Dýkenbay bәrimiz birge KazGUding studentimiz. Jayma shuaq aspanymyzda nayzaghay jarq etti!

Astanamyz Almatyda jalghyz qazaqsha mektep bar. Qazaq tilining ayasy nege taryluda? - degen anty sovettik listovkalar ayaldamada japsyrylyp, jastar qúshyrlanyp oqyp, qyzu talqygha týsti.

Ýsh әrip totalinyy andugha kiriskesin qoya ma?

Kseroks joq. Barlyq listovkany qolmen kóshirip jazghan ghoy. Ol da bir qaytpaytyn, jýrek jútqan keshe ghoy deymin. Adamnyng qol tanbasy da qaytalanbaytyn sausaq tanbasy siyaqty emes pe?

Jasyryn podpolinyy patriot agitator bizding studenttik jataqhanamyzdaghy bir bólmedegi dosymyz Dýkenbay bolyp shyghypty. Endigi maqsattary úiymnyng mýshelerin anyqtau.  Sayasy iydeologiyalyq prosesti әshkerelep, týp tamyrymen júlu kerek qoy. Úiymsyz odinochka patriotty ayady ma? Jariyalansa, rezonans tuyp ketedi dep qoryqty ma? Júlynbadyq.

Mine, bir ózi bir ruhany maydannyng jalghyz soldaty bolghan Dýkenbay dosym osynday adam. Túlghalyq qasiyet pe? Qasiyet.

Qúmarym qanbay:

- Ary qaray aita berinishi Múha.

Múhang mayda sózge qoly tiymeytindigine keshirim súrap, kino týsirushiler tobymen qoshtasty.

Shynynda, basty keyipkerim jazushy Dýkenbay men onyng ómir sýrgen Zamany arasyndaghy konfliktini naqty aiqyndaytyn brilliantty ústatqan Múhtar Maghauin zoloto iskateliding ózi eken.

Búl qasiyet pe? Qasiyet!

Jas kezimde, Leningradta oqyp jýrgende, әr kinosyn kýtip jýrip, qansha saghat kassada biyletke kezekte túrghandaghy enbegimdi aqtaytyn, bir zamanda, bir auany jútqanymdy baq sanaghan geniy kinorejisser Andrey Tarkovskiy bolatyn.

Qazaqstangha kelgendegi sonday kumiyrim, "Júldyz" jurnalynyng Bas redaktory, jazushy - ghalym, Múhtar Maghauin bolyp shyqty. Sol kezdegi Júldyzdyng әr nomerin qalay kýtetinmin, qalay aptyghyp, shashala oqitynmyn, qalay "Habardyn" dublyaj bólimindegi Túrysbek Sauketay bastaghan audarmashylar barlyghymyz qarama-qayshy pozisiyamen teke tiresip qyzyl kenirdek aitysyp qyrqysamyz.

Mine, búl jalghyz meni ghana emes, sol diskussiya alanymyzdyng opponentteri: Zamanbek Ábdesh, Myrzan Kenjebay, Qúltóleu Múqash, Núrlan Qamy jәne Túrysbek Sauketay – mening azamattyq kózqarasymdy qayraghan "Bizding habardaghy qazaq dublyajy" kabiynetindegi myqty qyz-kelinshekter jaghdayymyzdy jasap, erkeletken tok-shouymyz boldy. Arghy-bergi zamandaghy qazaq mýddesi túrghysynan ar tarazy basyna qazaq ziyaly qauymyn bir - birlep salyp beredi.

Sodan talqylaymyz!

Mine, sóitsek, bizding ózimizdi tarazy basyna salypty: solay birese qaynaq, birese múzdaq sugha batyryp, ayamay shynyqtyrghan sahna syrtyndaghy úly rejisser kim?

Áriyne kózi tiri klassik Múhtar Maghauiyn!

Ar diktaturasyna kim shydaydy? Uhit - suhit "Júldyzdan" qudy. Shet elge ketti. Rejissersiz qalghan sahna esengiredi. Zamana tribunasy  azghyndyqtyq kayfine kóshti...

Qúdekeng de qyzyq qoy! Berem dese... Qalilany óltirsin be?! Sonau Pragada sopylanyp onashada ghúmyr keshken kumiyrime qayta jolyqtyrdy.

Búl 2011 - shi jyldyng kýzi bolatyn.

Úlybritaniyalyq qazaqtyng atpal azamaty, Shәkәrim qajynyng úrpaghy Shynghys Medghatúly qoldauy arqasynda, úlym Múhtar ekeuimiz Londondy dýbirletip, Pragagha quana - quana Múhannyng shanyraghyna jetkenim bar bolsyn, qazy - qartany jep qonaq bol, biraq eshkimge súhbat bermeytin bolghanmyn! Saghan da bermeymin

Mәssaghan bezgeldek!

Qalila Omarov 

Abai.kz