Qazaqstan ekonomikasynda 88 milliard Resey rubli bar. Onyng 40 milliard rubli songhy ýsh aida ghana qosylghan eken.

LS basylymynyng jazuynsha, Resey azamattarynyng salymdary men aghymdaghy shottary boyynsha qaldyqtardyng kólemi 2022 jylghy 10 qazanda 678,2 mlrd tengege jetken. Jyl basynda búl kórsetkish 145,6 mlrd tenge dengeyinde boldy. Yaghny jyl basynan beri ósim 532,6 mlrd tengeni qúraghan.

Sonymen qatar, Qazaqstan bankterining kliyentter sany – 156,4 mynnan 272,9 myng adamgha deyin kóbeydi.

Últtyq Bankting derekteri boyynsha biylghy jyldyng 1 qyrkýieginde banktik salymdar kólemi 28,2 trln tengege deyin ósti. Jyl basynda kórsetkish 26 trln tengeden sәl ghana asyp túrghan.

Salymdardyng eng kóp somasy Halyq bankine – 9,8 trln tenge, Kaspi Bank – 3,5 trln tenge, SentrKredit Banki – 2,4 trln tenge, Forte  bank– 1,9 trln tenge, Fridom Finans bankine – 279,5 mlrd tenge salynghan eken.

Rubli massasy artyp bara jatyr, dәlirek aitsaq 1 qantar men 10 qazan aralyghynda rubli kólemi 3,5 esege ósti. Qyrkýiekting basynda Qazaqstandaghy bank depozitterining jalpy kólemi 28,2 trillion tengeni qúrady. Onyng ishinde reseylik kapitaldyng ýlesi 2 payyzdan asyp otyr.

Búl neni bildiredi? Ekonomist Maqsat Halyqtyng aituynsha, Qazaqstan qarjy jýiesinde Resey rublining artuy ekonomikagha keri әserin beredi.

«Jaqsy әser berip jatqan joq. Rubli amerikalyq valuta siyaqty bolsa, biz ony basqa elderden tauar satyp alugha júmsay alatyn edik. Mәsele sonda, biz rublidi tek Reseyding ózine ghana ótkize alamyz.

Ótkende qarjygerler forumy ótti. Sol jiynda Bank Sentr Kredit basshylyghy «banktegi jinaqtalyp qalghan qarajatty shygharyp jiberuge az ghana uaqyt bergenin» aitty.

Onyng ýstine biz ony kez-kelgen uaqytta jetkize almay otyrmyz. Qazir kórip otyrmyz, songhy uaqytta Resey kapitaly elimizde kóbeyip keledi. Eger elde zauyt-fabrikalar, óndiris oryndary ashylyp jatsa, Reseyden ketken kompaniyalar bizge kelip jatsa, onda búl jaqsy әserin beredi, odan qorqudyng qajeti joq.

Biraq búl jerdegi mәsele – bizde Resey rublining artyq massasynyng boluy. Bank ony tez arada eshjaqqa ótkize almaydy. Elimizding qarjylyq jýiesine keri әserin tiygizip túr. Memlekette rublidi auystyra salatyn, halyq súrasa, ústata salatyn qarajat joq degen sóz. Rubli sol qarjynyng ornyn basyp túr.

Búl mәselege baylanysty ekonomister tarapynan «rubliding erkin kiruine shekteu qoyylsa, komissiya talap etilse» degen siyaqty úsynystar bolghan. Biz qazirgi uaqytta «negizgi jýrgizetin sayasat osy bolu kerek», dep aityp jatyrmyz.

Bizde túrghan rublidi óz ishimizde de qoldana almaymyz, Reseyden basqa eshkimge ótkize de almaymyz. Sondyqtan búl bizge valutalyq qiyndyqtar tughyzyp otyr. Resey tarapy múny ózinshe sheshu jolyn úsynyp jatyr. Ótkende ortaq elektrondy valuta shygharayyq degen úsynys bolghan. Eger olay jasasaq, rubliden tengege, tengeden rublige auystyryp jýrmeymiz. Biraq, mening oiymsha, ony da qoldaudyng qajeti joq.

Europalyq Odaq elderinde Halyqaralyq Valuta Qory qúrghan jәne әrtýrli aiyrbastalatyn valutalardyng ortasha ólshengen mәni retinde aiqyndalatyn halyqaralyq aqsha nysany – «SDR» (arnayy qaryz alu qúqyghy) bar.

Mysaly Italiya kiyim-keshek satsa, Fransiya әtir sularyn satuy mýmkin. Osylaysha olar «SDR» arqyly eseptese salady. Búl Qazaqstan men Resey jaghdayynda tiyimsiz. Óitkeni bizding Reseyden satyp alatyn tauarymyz kóp. Al ózimiz satatyn tauar az. Sondyqtan ýlken aiyrma shyghady.

Ótken jyldyng qorytyndysy boyynsha eki el arasynda 24 milliard dollorgha tauar ainalymy boldy. Biz 6 milliard dollorgha tauar sattyq, 18 milliard dollorgha satyp aldyq. Ayyrmasy 12 milliard dollor. Endi erteng biz 12 milliard dollorgha ne beremiz? Qalay qaytaramyz? Olar belgili bir talaptar qoyady. Minekey osynday jaghdaylar bar»,-dedi ekonomist.

Ayta keteyik, 21 qyrkýiekte Resey ishinara mobilizasiya jariyalaghannan keyin, Qazaqstangha reseylikterding kóshi aghyla bastady. 21 qyrkýiek pen 4 qazan aralyghynda elimizge 200 mynnan astam Resey azamaty keldi, al 147 myng azamat ketti.

18 qazanda Qazaqstannyng ishki ister ministri Marat Ahmetjanov qazir kóship-qonghan reseylikter aghymy «búrynghy qalypqa týskenin» aitqan bolatyn.

"Reseyden kelip jatqandardan ketip jatqandar kóp. Tәuligine 8-9 myng reseylik keledi, 10-11 myng Resey azamaty ketedi", - dedi ol

Abai.kz