Jeksenbi, 29 Qyrkýiek 2024
Súhbat 3648 0 pikir 4 Qarasha, 2022 saghat 14:17

Zanger: «Raqymshylyq - aqtau aktisi emes»

Osydan birli-jarym kýn búryn preziydent Toqaev «qasiretti qantar» oqighasyna qatysyp, isti bolghandargha qatysty «Raqymshylyq jasau» turaly zangha qol qoyghany belgili. Osyghan oray, biz Ádilet joly» qoghamdyq úiymynyng tóraghasy, zanger Bauyrjan Maqúlbaevpen súhbattasqan edik.


Spiyker turaly qysqasha aqparat:

Bauyrjan Maqúlbaev 1969 jyly Shyghys Qazaqstan obylysy Abay audanynda dýniyege kelgen. Qaraghandy memlekettik uniyversiytetining zang faultetin bitirgen. Alghashqy enbek jolyn tughan jerindegi ishki ister salasynda bastaghan. 2002 jyldan 2005 jylgha deyin Almaty oblystyq prokuraturasynyng basqarma bastyghy, 2005 jyldan 2008 jylgha deyin Almaty qalalyq prokuraturasynyng basqarma bastyghy, 2008 jyly Almaty qalasy Alatau audanynyng Bas prokurarory mindetterin atqarghan. Almaty qalalyq zang konsulitanttary palatasynyng tóraghasy. Memlekettik zangerler qoghamy Almaty filialynyng tóraghasy mindetterin atqarghan. Qazir «Ádilet joly» qoghamdyq úiymynyng tóraghasy.


Raqymshylyq kimderge jasalady?

- Raqymshylyq belgili bir «qylmystyq qúqyq búzushylyqtar jasady» dep aiyptalghan qantar oqighasynyng qaza bolghan qatysushylaryna qatysty bola ma?

- Raqymshylyq aqtau aktisi emes. Gumanizm әreketi bola otyryp, ol qylmyskerdi jazadan bosatugha nemese onyng merzimin qysqartugha ghana baghyttalghan.

Qúqyqtyq tәjiriybede raqymshylyq aktileri tek tiri adamdargha qoldanylady, óitkeni raqymshylyq jasau aktisin qoldanu ýshin amnistiyagha úshyraghan adamnyng kelisimi qajet. Búl raqymshylyq aktisi de odan ózgeshe emes.

Qylmystyq qúqyq búzushylyq jasady dep aiyptalghan qaytys bolghan adamgha qatysty zannamada adamnyng qaytys boluyna baylanysty qylmystyq isti qysqartu kózdelgen. Búl rette aiyptalushynyng qaytys boluyna baylanysty isti onyng jaqyn tuystarynyng kelisiminsiz toqtatu mýmkin emes.

Múnday kelispeushilikter tuyndaghan jaghdayda is sotqa joldanady, onda barlyq mәn-jaylar anyqtalyp, qaytys bolghan adamnyng әreketine qúqyqtyq bagha berilip, tiyisti ýkim shygharylady – ne aqtalady nemese ne aiyptalady.

- Raqymshylyq – raqymshylyqqa ilingenderding jaqyn tuystary ýshin qanday da bir teris qúqyqtyq saldargha әkep sogha ma?

- Qoldanystaghy zannamagha sәikes, raqymshylyqqa úshyraghandardyng jaqyn tuystary onyng әreketteri ýshin zandy jauapkershilikke tartylmaydy, sonday-aq qylmystyq qúqyq búzushylyq jasaghan adamnyng jaqyndaryna da raqymshylyqqa baylanysty olargha qatysty zannamalyq shekteuler joq. Mәselen, qylmyskerge raqymshylyq jasau onyng balalarynyng bolashaqta memlekettik nemese әskery qyzmetke baruyna esh kedergi keltirmeydi.

- Keltirilgen zalaldy ótemegen adamdargha raqymshylyq sharasyn qoldanugha qanday da bir shekteuler bar ma jәne onyng mólsheri qanday?

- Joq, múnday shekteuler joq. Raqymshylyq zalaldyng boluyna jәne onyng óteluine qaramastan qoldanylady. Alayda, raqymshylyq boyynsha qylmystyq jauapkershilikten nemese jazadan bosatu raqymshylyqqa úshyraushyny jәbirlenushige ótemaqy tóleu mindetinen bosatpaydy.

- Nelikten Qylmystyq kodeksting basqa baptary raqymshylyqqa qamtylmady?

- Memleket basshysynyng tapsyrmasyna sәikes, búl raqymshylyq qantar oqighasyna qatysushylargha ghana qatysty bir rettik akt bolyp tabylady. Sondyqtan «Raqymshylyq turaly» zang jobasyna aghymdaghy jyldyng qantarynda bolghan jappay tәrtipsizdikterge baylanysty qylmystyq qudalau organdary tirkegen qylmystyq qúqyq búzushylyqtar engizildi. (2022 jylghy 4-7 qantar aralyghynda).

Búl rette jappay tәrtipsizdikterdi úiymdastyrushylar, biylikti asyra paydalanghan jәne azaptaghan adamdar, qaytalap qylmys jasaghandar, zorlaushylar, terrorister men ekstremister raqymshylyqqa jatpaydy, yaghny qylmyskerlerding eng qauipti bóligi.

- 2022 jyldyng qantar aiynda jasalghan barlyq qylmystar amnistiyagha jata ma jәne osy kezende qylmys jasaghan adamnyng qantar oqighasyna qatysy baryn qalay anyqtaugha bolady?

- Raqymshylyqqa 2022 jyldyng 4-7 qantary aralyghynda bolghan jappay tәrtipsizdikterge qatysty qylmystyq qúqyq búzushylyqtar ghana jatady.

Árbir qylmystyq qúqyq búzushylyqtyng mәn-jayy jәne onyng aghymdaghy jyldyng qantarynda oryn alghan tәrtipsizdiktermen baylanysy sotqa deyingi tergep-tekseru jәne sot talqylauy barysynda anyqtalady. Yaghni, әrbir әreket boyynsha olardyng jasaluynyng barlyq mәn-jaylary men sharttary naqtylanyp, qúqyqtyq bagha beriledi. Búl rette prokuror men sot «Raqymshylyq turaly» Zandy qoldanuda zandylyqty qamtamasyz etedi.

- Raqymshylyq qoldanylghan adamdar aqtaldy dep eseptele me jәne raqymshylyq qalay jýzege asady?

- Joq, raqymshylyq adamdy aqtamaydy jәne ony aqtay almaydy, ol tek jazadan bosatugha nemese onyng merzimin qysqartugha baghyttalghan.

Raqymshylyq boyynsha qylmystyq isti qysqartu aqtalmaytyn negizderge jatady.

Kishi jәne ortasha auyrlyqtaghy qylmystar ýshin raqymshylyq boyynsha qylmystyq jauaptylyqtan bosatu ýshin qylmystyq qúqyq búzushylyq jasaghan adamnyng kelisimi jәne kinәsin moyyndauy qajet. Raqymshylyqqa jatatyn jәne ózderine qatysty sotqa deyingi tergep-tekseru jýrgizilip jatqan adamdar ýshin raqymshylyqty qoldanugha kelisim beru ýshin qylmystyq qudalau organyna tiyisti aryz jazu qajet bolady.

Sol siyaqty sottarda qaralyp jatqan ister boyynsha aryz qylmystyq isti qaraytyn sotqa beriledi.

Eger adam sottalghan bolsa, onyng kinәsi zandy kýshine engen sot ýkimimen dәleldengendikten, raqymshylyqty qoldanugha kelisim beru talap etilmeydi. Olargha qatysty jazany oryndaushy organ raqymshylyq qoldanu turaly sotqa úsynys jiberedi. Sonymen qatar, eger onyng jasaghan әreketi Raqymshylyq turaly zannyng normalaryna jatatyn bolsa, sottalushynyng ózi raqymshylyq jasau turaly tikeley sotqa jýginuge qúqyly.

- Raqymshylyq qoldanylghan sottalghandardyng olargha keyinnen shartty týrde merziminen búryn bosatu turaly aktini, nemese jazasyn jenildetu babyn qoldanugha qúqyghy bar ma?

- IYә, olar isteydi. Raqymshylyq qoldanylghannan keyin Qylmystyq kodeksting 72, 73-baptarynda kórsetilgen resmy merzimder ótken jaghdayda sottalghan adamnyng ótinishhaty boyynsha sot oghan qatysty shartty týrde merziminen búryn bosatu turaly akt nemese jazasyn jenildetu babyn qoldanyluy mýmkin.

Zanda búryn shartty týrde merziminen búryn bosatu jәne jazasyn jenildetu turaly akt qoldanylghan adamdargha raqymshylyq jasaugha tyiym salu qarastyrylmaghan.

Súhbattasqan Esbol Ýsenúly

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2577