«Sózi joghalghan júrttyn, ózi de joghalady» dep últ ústazy Ahmet Baytúrsynov aitqanday halyqtyng ólmeytin baylyghy men óshpeytin izi – onyng tili. Osy qaghida qazaq eli tәuelsizdik alghan jyldary basshylyqqa alyndy. 1989 jyly 22 qyrkýiekte qazaq tili – memlekettik til retindegi alghashqy mәrtebesin aldy. Keyin Ata Zanymyz qabyldanyp, óz aldymyzgha derbes, tәuelsiz el bolghan uaqytta Konstitusiyada «Qazaq tili - memlekettik til» dep taygha tanba basqanday aiqyn jazyldy. Sodan beri qazaq tilin damytudyng danghyl joly qalandy. Memleket jyl sayyn til mәselesine kónil audaryp, nazardan tys qaldyrghan emes. Óitkeni san etnos ókilin bauyryna basqan Qazaqstan Respublikasy ýshin qazaq tili – elimizdegi býkil últty úiystyrar, bir arnagha baghyttar, bir maqsatqa jeteler til boluy kerek.

Memleket basshysy ózining maqalasynda  "Býginde memlekettik tildi biletin qazaqtyng da, ózge etnos ókilderining de ýlesi edәuir kóbeydi. Qazaq tilin, shyntuaytyna kelgende, býkil eldi biriktirushi faktorgha ainaldyrudyng barlyq qúqyqtyq tәsilderi jәne kepildikteri qalyptasty. Mәsele - niyette. Qazaq tilin mengergisi keletin adamdardyng da, osy maqsatqa jetuge jaghday jasaytyn Ýkimetting de niyetining dúrys boluy manyzdy", - degen bolatyn.

Tayauda qazaq tilining mәrtebesin kóteretin manyzdy jiynnyng biri – Qazaqstan halqy Assambleyasynyng «Úly dalanyng últaralyq tili» atty respublikalyq forumy Soltýstik Qazaqstan oblysynyng Petropavl qalasynda ótti. Auqymdy is-shara Assambleya ambassadorlarynyng jeke tәjiriybelerin men praktikalyq mysaldaryn jariyalau arqyly qoghamnyng memlekettik tildi mengeruge degen qyzyghushylyghyn arttyrudy maqsat etti.

Qazaqstan Respublikasy Aqparat jәne qoghamdyq damu ministrligi «Qoghamdyq kelisim» RMM-nyng úiymdastyruymen ótken jiyngha qogham qayratkerleri, deputtatar, shygharmashylyq intelliygensiyanyng ókilderi qatysty. Ónir basshysynyng orynbasary Marat Tasmaghanbetov «Bizding mindetimiz – ana tilin bolashaq úrpaqqa jetkizu» dep atap ótti. Is-sharanyng shymyldyghyn ashqan Qazaqstan halqy Assambleyasy tóraghasynyng orynbasary Taufik Kәrimov qazirgi kýni elimizde qazaq tilin mengeru ýshin býkil jaghday qarastyrylghanyn aitty.

«Qazaqstan - bizding ortaq mekenimiz bolsa, al qazaq tili - qazaqstandyqtardyng basyn biriktiretin simvol jәne negiz. Sondyqtan memlekettik tilde sóileu men ony ýirenu – әrbir azamattyng paryzy», - dedi Taufik Kәrimov.

Onyng aituynsha, qazirgi kezende әlemde kýrdeli geosayasy jaghday oryn aldy. Múnday kezde memlekettik tildi ýirenu basty qajettilik. Memlekettik til Qazaqstan halqynyng jalpyúlttyq birligin, kelisimin nyghaytatyn quatty kýshke ainaluy kerek.

Taufik Kәrimov qazaq tilin damytuda Assambleyanyng atqaryp jatqan sharalaryn atap ótti.

«Mәselen, «Myng bala» jobasyna 1,5 mln.bala atsalysyp, qatysty. Dostyq ýilerinde, etnomәdeny birlestikterde 174 jeksenbilik mektep júmys istep túr. Onda memlekettik tildi oqytu boyynsha 124 top júmys isteydi. Búl jobalardyng barlyghy etnostardyng ózara qarym-qatynas qúraly retinde memlekettik tilding arnasyn ashugha arnalghan. Qazirgi tanda әrbir sóz sóileushining jeke tәjiriybesi barlyq halyqty memlekettik tilge kóshuding jәne qoghamdy biregeylendiruding jalpy prosesi analasyna toptastyrugha yqpal etedi degen ýmittenemiz», – dedi ol.

Qazaqstan halqy Assambleyasy tóraghasynyng orynbasary tilge tiyek etken «Myng bala» respublikalyq mәdeni-aghartushylyq jobasy Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydentimen qabyldanghan Qazaqstannyng Últ birligi doktrinasyna, Qazaqstan Respublikasy Túnghysh Preziydentining 2015 jylghy 28 jeltoqsandaghy №148 Jarlyghymen bekitilgen Qazaqstan halqy Assembleyasynyng (2025 jylgha deyingi) damu tújyrymdamasyna jәne «100 naqty adam»: barshagha arnalghan qazirgi zamanghy memleket» Últ josparynda Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti bergen tapsyrmagha sәikes ótkizilip keledi.

Mәdeni-aghartushylyq jobasy elimizdegi týrli ókilderining mektep jasyna deyingi balalarynan jastaryna deyin memlekettik tildi ýiretuge baghyttalghan. Sonday-aq qoghamdy tútastyratyn últtyq qúndylyqtardy boyyna sinirudi maqsat tútady. Qazaqstandaghy biregeyliktin, birlikting azamattyq qaghidalaryn qalyptastyrudy kózdeydi.

Atalmysh joba memlekettik tildi ýirenu arqyly jastardy patriottyqqa tәrbiyeleu jәne balalardyng qoghamdyq belsendiligin arttyru, jastardyng boyyna kitap oqu mәdeniyetin siniru, tanymdyq, sóileu qabiletterin damytu, qazaq әdeby tili men poeziyasyn mengeruge qyzyghushylyqtaryn oyatu, til ýiretuding jana formattaryn izdestiru, qazaqstandyq etnostardyng memlekettik tildi mengergen jas ókilderine qoldau kórsetu jәne yntalandyrudy óz mindeti sanaydy. Osylaysha bir respublikada ómir sýrip otyrghan halyqtardy birlikke jeteleydi.

«Úly dalanyng últaralyq tili» atty respublikalyq forumy otyrysynda sóz sóilegen  «Qoghamdyq kelisim» RMM diyrektory Qazybek Maygelidinov tәuelsizdik jyldary Qazaqstanda memlekettik tildi jedeldetip oqytu boyynsha birtalay jobalar men kurstar úiymdastyrylghanyn, sonymen qatar, qazaq tilin oqytudyng ozyq әdistemeleri әzirlengenin atap ótti.

«Qazaqstan halqy Assambleyasy Qoghamdyq kelisim men jalpyúlttyq birlikti qamtamasyz etu jónindegi memlekettik sayasatty iske asyru barysynda memlekettik tildi damytugha baghyttalghan birshama mәdeni-aghartushylyq jobalardy iske asyruda.

Atap aitsaq, 2021 jyly «Qoghamdyq kelisim» respublikalyq memlekettik mekemesi Qazaqstan halqy Assambleyasynyng etnomәdeny birlestikterining ókilderimen birlesip alghash ret qazaq tilinde «Qazaqstan halqynyng ertegileri» kitabyn shyghardy. Memlekettik tilde jaryq kórgen eki tomdyq ertegiler jinaghy 4-7 jәne 8-11 jastaghy balalargha arnaldy. 4000 dana taralymmen shygharyldy.  Jinaqqa Qazaqstannyng 25 iri etnosynyng – orys, ózbek, korey, nemis, sheshen-ingush jәne t.b. etnostardyng 114 halyq ertegisi engizildi. Kitapta meyirimdilikti, dostyqty, adaldyqty, tughan jerge degen sýiispenshilikti dәripteytin, jas jetkinshekterdi gumanizm qúndylyqtary men el birligi tәrbiyeleuge yqpal etetin ertegiler jinaqtalghan. Ertegiler jinaghy mektepke deyingi bilim beru mekemelerine, jalpy bilim beretin mektepterge jәne kitaphanalargha taratyldy.

Memleketting bolashaghyna bey – jay qaramaytyn azamattarymyz memlekettik tildi qoldanu ayasyn keneytip, ony etnosaralyq qatynastar tiline ainaldyrugha jol sala otyryp, kópúltty elimizding birligi men berekesin nyghaytugha óz ýlesterin qosa alady. Sondyqtan bizding basty ortaq  maqsatymyz – memlekettik tilding tolyqqandy júmys isteuin qamtamasyz etu bolyp sanalady», – dedi Qazybek Maygelidinov.

Qazaqstanda memlekettik tildi damytu isi eshqashan toqtap qalghan emes. Birtindep nәtiyjege jetip kelemiz. Býgingi tanda qazaq tilin biletinder ýlesi 90 payyzgha juyqtap qaldy. Al 2025 jylgha qaray memlekettik tildi mengergender ýlesi 95 payyzgha jetpek.

Qazaqstan Preziydenti Qasym-Jomart Toqaev halyqqa arnaghan әr Joldauynda, baspasóz betine bergen súhbattarynda әrqashan qazaq tilining mәselesin kóterip otyrady. Memleket basshysy «Ana tili» gazentine bergen súhbatynda «qazaq tilin damytuda qyzbalyqqa salynyp, tilding qoldanu ayasyn kýshpen kórkeytu – últaralyq arazdyqqa deyin әkelui mýmkin ekenin, onyng ornyna jaghdaydy salmaqtap, bayypty týrde til sayasatyn jýrgizu kerek ekenin» aitqan bolatyn.

«Qayta ony yn-shynsyz, qúr aighaygha salynbay, qyzbalanbay, biraq tabandy týrde jalghastyra beru qajet. Búl orayda Ózbekstannyng tәjiriybesin mysalgha keltirsek bolady. Olar ózderine tәn júmsaq, jayly minezine salyp, úrandatyp-shulatpay-aq, qajet kezinde orys tiline de jýgine otyryp, til mәselesin tolyq sheshuding jolyn tapty»,-dedi Preziydent súhbatynda.

Abai.kz