Qazaqstanda memleket basshysynyng jarlyghyna sәikes 2022 jyldyng 1 qyrkýieginen bastap әskerge kýzgi shaqyru nauqany bastaldy. QR Qorghanys ministrligi jergilikti atqarushy organdar әkimderining orynbasarlary jetekshilik etetin oblystyq, qalalyq jәne audandyq әskerge shaqyru komissiyalary júmysqa kiriskenin habarlady. Áskerge shaqyru nauqany 31 jeltoqsangha deyin jalghasady jәne tórt aida 18 ben 27 jas aralyghyndaghy 18 myngha juyq sarbaz Qaruly Kýshter, basqa da әskerler men әskery qúramalar qataryn tolyqtyrady.

Búl rette Qaruly Kýshter qataryna 8 myngha juyq, Últtyq úlangha 6 mynnan astam, Últtyq qauipsizdik komiytetining Shekara qyzmetine 3 mynnan astam, Tótenshe jaghdaylar ministrligi bólimshelerine 300-ge juyq, memlekettik kýzet qyzmetine 100-ge juyq adam әskerge shaqyrylady.

Biyl nauryzdyng jetisinde preziydent Toqaev «Áskery qyzmetting belgilengen merzimin ótkergen merzimdi әskery qyzmettegi әskery qyzmetshilerdi zapasqa shygharu jәne Qazaqstan Respublikasynyng azamattaryn 2022 jyldyng nauryz – mausymynda jәne qyrkýiek – jeltoqsanynda merzimdi әskery qyzmetke kezekti shaqyru turaly» jarlyqqa  qol qoyghan edi. Onda bylay delingen:

«Qazaqstan Respublikasynyng qorghanysy jәne Qaruly Kýshteri turaly» 2005 jylghy 7 qantardaghy Qazaqstan Respublikasy Zanynyng 5-baby 2-tarmaghynyng 11) tarmaqshasyna jәne «Áskery qyzmet jәne әskery qyzmetshilerding mәrtebesi turaly» 2012 jylghy 16 aqpandaghy Qazaqstan Respublikasy Zanynyng 31-babyna sәikes QAULY ETEMIN:

1.Áskery qyzmetting belgilengen merzimin ótkergen merzimdi әskery qyzmettegi әskery qyzmetshiler 2022 jyldyng nauryz – mausymynda jәne qyrkýiek – jeltoqsanynda Qazaqstan Respublikasynyng Qaruly Kýshteri, Qazaqstan Respublikasynyng Ishki ister ministrligi, Qazaqstan Respublikasynyng Tótenshe jaghdaylar ministrligi, Qazaqstan Respublikasynyng Últtyq qauipsizdik komiyteti, Qazaqstan Respublikasynyng Memlekettik kýzet qyzmeti qatarynan zapasqa shygharylsyn.

2. Áskerge shaqyrudy keyinge qaldyrugha nemese odan bosatylugha qúqyghy joq on segiz jastan jiyrma jeti jasqa deyingi er azamattar 2022 jyldyng nauryz – mausymynda jәne qyrkýiek – jeltoqsanynda Qazaqstan Respublikasynyng Qaruly Kýshterine, Qazaqstan Respublikasynyng Ishki ister ministrligine, Qazaqstan Respublikasynyng Tótenshe jaghdaylar ministrligine, Qazaqstan Respublikasynyng Últtyq qauipsizdik komiytetine, Qazaqstan Respublikasynyng Memlekettik kýzet qyzmetine merzimdi әskery qyzmetke shaqyrylsyn.

3. Jergilikti atqarushy organdar tiyisti jergilikti әskery basqaru organdary arqyly 2022 jyldyng nauryz – mausymynda jәne qyrkýiek – jeltoqsanynda azamattardy merzimdi әskery qyzmetke shaqyrudy jýrgizudi úiymdastyrsyn jәne qamtamasyz etsin.

4. Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimeti, Qazaqstan Respublikasynyng Últtyq qauipsizdik komiyteti, Qazaqstan Respublikasynyng Memlekettik kýzet qyzmeti merzimdi әskery qyzmetti ótkeru ýshin Qazaqstan Respublikasynyng Qaruly Kýshterine, Qazaqstan Respublikasynyng Ishki ister ministrligine, Qazaqstan Respublikasynyng Tótenshe jaghdaylar ministrligine, Qazaqstan Respublikasynyng Últtyq qauipsizdik komiytetine, Qazaqstan Respublikasynyng Memlekettik kýzet qyzmetine әskerge shaqyrylghan Qazaqstan Respublikasynyng azamattaryn jóneltudi jәne merzimdi әskery qyzmetting belgilengen merzimderin ótkergen әskery qyzmetshilerdi shygharudy qarjylay jәne materialdyq qamtamasyz etudi úiymdastyrsyn.

5. Osy Jarlyq alghashqy resmy jariyalanghan kýninen bastap qoldanysqa engiziledi.

2022 jylghy әskerge shaqyru nauqany aldynda jastardyng әleumettik, psihologiyalyq, densaulyq jaghdayy qarastyrylyp, tolyq zerdelendi. Búl qatargha 18-27 jas aralyghyndaghy azamattar jatady.

Jeke isterdi zerdeleu kezinde әskerge shaqyrylushylardyng saualnama derekteri naqtylanady, әrbir adammen, onyng ata-anasymen әngimelesedi. Áskerge shaqyrylushylardyng mamandyqtary mindetti týrde eskeriledi, sonday-aq, olardyng moralidyq jәne iskerlik qasiyetteri, densaulyq jaghdayy, dene bitimi, jalpy bilimi, arnayy dayarlyghy jәne otbasylyq jaghdayy turaly aqparat qaralady.

Ákimshilik nemese qylmystyq jauapkershilikke tartylghan, tergeude jýrgen, zansyz qoghamdyq birlestikterding nemese dәstýrli emes diny aghymdardyng mýsheleri retinde arnayy esepte túrghan adamdargha erekshe nazar audarylady.

Aldyn ala qarastyru júmystary әskerding qanday da bir týrlerinde qyzmet etuge dayyn jastardyng sapalyq qúramyn anyqtaugha mýmkindik beredi. Densaulyq jaghdayy boyynsha shaqyrtudan bosatu jaghdaylary tekseriledi.

"Kýn sayyn jergilikti әskery basqaru organdarynyng shaqyru punktterine 800-900-ge juyq adam keledi. Áskerge shaqyrylatyn jastaghy 90 mynnan asa adam qaralady", - dedi Qaruly Kýshter bas shtabynyng Úiymdastyru-júmyldyru júmysy departamenti bastyghynyng orynbasary polkovnik Ayan Eslyamov.

Jergilikti әskery basqaru organdary Qaruly Kýshterge, Últtyq qauipsizdik komiytetining Shekara qyzmetine, Memlekettik kýzet qyzmetine jәne Últtyq úlangha shaqyrtu boyynsha júmys isteydi. Biyl kóktemde 17 000-gha juyq adam әskerge shaqyryldy, olardyng 6500-den astamy Qaruly Kýshterding bólimderi men bólimshelerinde qyzmet etedi.

Jyl sayyn Qazaqstanda 18-27 jas aralyghyndaghy barlyq jas jigitter әskerge shaqyrylady. Áskery qyzmet jәne Qazaqstan Respublikasyn qorghau әr azamattyng paryzy men mindeti bolyp tabylady. Alayda bozbalanyng әskerden uaqytsha jәne túraqty negizde bosatyla alatyn birqatar jaghdaylar bar («Áskery qyzmet jәne әskery qyzmetshilerding mәrtebesi turaly» zangha sәikes). Eger songhysy azamatty әskery qyzmetten tolyq bosatudy boljasa, merzimin keyinge qaldyru – búl belgili bir jaghdaylar boyynsha әskery qyzmetke shaqyru merzimin uaqytsha auystyru.

Áskery (әskerden) qyzmetten bosatu)

Aldymen Qazaqstandaghy әskery tәrtip birneshe baghyttargha bólinetinin atap óteyik:

• merzimdi әskery qyzmet (18-27 er adamdar ýshin 12 ay merzimge);
• zapastaghy ofiyserler qyzmeti (29 jasqa deyingi jigitter ýshin 24 ay merzimge);
• kelisimshart boyynsha әskery qyzmet(kelisimshartta kórsetilgen merzimge sәikes);
• әskery jiyndar (әskery mindettiler ýshin 2 aptadan ýsh aigha deyingi merzimde.

Áskerge shaqyru jylyna 2 ret jýzege asyrylady: sәuirden mausymgha deyin jәne qazannan jeltoqsangha deyin.

Beybit uaqytynda әskery shaqyrudan mynaday azamattar bosatyluy mýmkin:

• densaulyq jaghdayy boyynsha әskery qyzmetke jaramsyz dep tanylghandar.

Qazirgi uaqytta soghan sәikes azamattar әskerde qyzmet etuge jaramsyz dep tanyluy kózdelgen aurular tizimi kózdelgen. Medisinalyq kuәlandyru nәtiyjeleri boyynsha dәriger maman mynaday belgiler boyynsha azamattardyng jaramdylyq sanattary turaly qorytyndyny shygharady:

• "A" – әskery qyzmetke jaramdy;
• "B" – kishigirim shekteulermen әskery qyzmetke jaramdy;
• "V" – әskery qyzmetke shekteuli jaramdy (kelisimshart boyynsha әskery qyzmet ótkeretin әskery qyzmetshilerge jәne әskerge shaqyru boyynsha әskery qyzmet ótkeretin ofiyserlerine qatysty);
• "G" – әskery qyzmetke uaqytsha jaramsyz;
• "D" – beybit uaqytta әskery qyzmetke jaramsyz, soghys uaqytynda shekteuli jaramdy;
• "E" – әskery esepten basqa әskery qyzmetke jaramdy emes.
• 27 jasqa tolghandar;
• tuystarynyng biri (әkesi, anasy, agha-inileri nemese apa-sinlileri) әskery qyzmet ótkeru kezeninde qyzmettik mindetterin atqaru kezinde qaza tapqan, qaytys bolghan nemese I nemese II toptaghy mýgedek bolyp qalghandar;
• basqa memlekette әskery  (balama) qyzmetti ótkergen;
• «Qazaqstan Respublikaschynyng arnayy organdary turaly» Qazaqstan Respublikasy Zanynyng 51 babynyng 9 tarmaghyndakózdelgen jaghdaylardy  qospaghanda, Qazaqstan Respublikasynyng arnayy memlekettik organdarynda qyzmetti ótkergen;
• oqu turaly rastau qújattaryn úsynuda doktor ghylymy dәrejesi barlar;
• diny birlestikterde tirkelgen din jolyndaghy adamdar

Beybit uaqytta әskery jiyndargha shaqyrudan bosatylady:

• qorghanysty, qauipsizdik jәne qúqyqtyq tәrtipti qamtamasyz etumen baylanysty lauazymdarda memlekettik organdarda júmys isteytin azamattar;
• memlekettik, azamattyq jәne tәjiriybelik aviasiyanyng aviasiya personaly;
• egin jәne jinau júmystary kezinde auylsharuashylyq tehnikasyn jóndeu úiymdarynda jәne auyl sharuashylyghynda júmys isteytin azamattar;
• oqu jyly kezinde kýndizgi oqytu nysanyndaghy bilim beru úiymdarynyng pedagogika qyzmetkerleri;
• kýndizgi nysanda oqytatyn bilim beru úiymdarynda oqityndar;
• әskery mindetti әielder;
• әskery mindettiler zapastan shygharylghannan keyin 2 jyl ishinde;
• 18 jasqa tolmaghan 3 jәne odan da artyq balalary bar azamattar;
• olargha qatysty anyqtau, aldyn ala tergeu jýrgizilip jatqan nemese sot qylmystyq isin qarap jatqan adamdar;
• Qazaqstan Respublikasynyng Parlamenti deputattary nemese jergilikti ókildik organdar saylaghan әskery mindettiler.
• sottylyghy bar azamattar.
• memlekettik organdarda qorghanysty, qauipsizdikti jәne qúqyqtyq tәrtipti qamtamasyz etuge baylanysty lauazymdarda júmys isteytin azamattar;
• memlekettik, azamattyq jәne eksperiymenttik aviasiyanyng aviasiya personaly;
• egis jәne jinau júmystary kezeninde auyl sharuashylyghynda jәne auyl sharuashylyghy tehnikasyn jóndeu úiymdarynda júmys isteytin azamattar;
• oqu jyly kezeninde kýndizgi oqu nysanyndaghy bilim beru úiymdarynyng pedagog qyzmetkerleri;
• kýndizgi oqu nysany boyynsha bilim beru úiymdarynda oqityndar;
• әskery mindettiler-әielder;
• әskery mindettiler zapasqa shygharylghannan keyin 2 jyl ishinde;
• 18 jasqa deyingi 3 jәne odan da kóp balalary bar azamattar;
• olargha qatysty aldyn ala tergeu jýrgizilip jatqan nemese qylmystyq isti sot qaraytyn azamattar;
• Qazaqstan Respublikasy Parlamentining nemese jergilikti ókildi organdardyng deputattary bolyp saylanghan әskery mindettiler;
• sottylyghy bar azamattar.

Eger әskery qyzmetke shaqyru soghys uaqytynda jýzege asyrylsa, onda densaulyq jaghdayy boyynsha ghana әskery qyzmetke jaramsyz dep tanylghan azamattar ghana bosatylady

Áskerge shaqyru merzimin keyinge qaldyru

Jogharyda aitylyp ótkendey, әskerge shaqyrudy keyinge qaldyru – osy Zanda kózdelgen negizder boyynsha azamattardy әskery qyzmetke shaqyru merzimin auystyru.

Merzimin keyinge qaldyru mynaday jaghdaylar boyynsha úsynylady

• otbasy jaghdaylary boyynsha;
• bilim aludy jalghastyru ýshin;
• densaulyq jaghdayy boyynsha;
• basqa da sebepter boyynsha.

Otbasy jaghdaylary boyynsha әskerge shaqyrudan keyinge qaldyru mynaday azamattargha úsynylady:

• basqa adamnyng kómegine múqtaj jәne tolyq memlekettik qamsyzdandyrugha alynbaghan otbasy mýshelerin kýtumen ainalysatyn, sonday-aq jaqyn tuystary nemese basqa da adamdar bolmaghan kezde otbasy mýshelerin asyraugha mindetti azamattargha beriledi.

Basqa adamnyng kómegine jәne kýtimine múqtaj otbasy mýsheleri:

• әkesi, anasy, әieli, sonday-aq әskerge shaqyrylushynyng ata-anasy bolmaghan jaghdayda, zeynetker jasyna tolghan nemese I nemese II toptaghy mýgedekter bolyp tabylatyn atasy men әjesi, eger olar onyng asyrauynda bolsa;
• ata-anasy bolmaghan jaghdayda, I nemese II toptaghy mýgedekter bolyp tabylatyn nemese on segiz jasqa tolmaghan agha-inileri, apa-sinlileri ;
• әskerge shaqyrylushydan basqa I nemese II toptaghy mýgedekter bolyp tabylatyn nemese 18  jasqa tolmaghan bir jәne odan da kóp balalary bar jәne olardy kýieusiz (әielsiz) tәrbiyelep otyrghan anasy/әkesi;
• ózining asyrauynda jasy boyynsha enbekke qabiletsiz nemese I nemese II toptaghy mýgedekter bolyp tabylatyn 1 jәne odan da kóp jalghyzilikti tuystary (әkesi, anasy, agha-inileri, apa-qaryndastary) bar jәne olardy kýieusiz (әielsiz) asyrap otyrghan anasy (әkesi);
• I nemese II toptaghy mýgedek bolyp tabylatyn, ekinshisin ózi asyraytyn jәne әskerge shaqyrylushydan basqa 18 jasqa deyingi bir jәne odan da kóp bala tәrbiyelep otyrghan ata-anasynyng biri;;
• Otbasy mýshelerining bireui mýgedek jәne shaqyrylushy jalghyz er bala bolsa;
• ózining asyrauynda   anasyz tәrbiyelep otyrghan balasy (balalary) bar azamattar;
• ata-anasynyng qaytys boluyna nemese olardyng ata-ana qúqyghynan aiyryluyna nemese sotpen bas bostandyghynan aiyrugha sottaluyna baylanysty keminde eki jyl tәrbiyesinde jәne asyrauynda bolghan adamdar bar azamattar;
• nekede túrghan jәne bir jәne odan da kóp balasy bar azamattar bolyp tabylady.

Bilim aludy jalghastyru ýshin әskery qyzmetke shaqyrudy keyinge qaldyru:

• bilim beru úiymdarynda jalpy orta bilim alyp jýrgen azamattargha – oqu kezenine;
• tiyisti bilim beru úiymdarynda, sonday-aq basqa memleketterding joghary oqu oryndarynda kýndizgi oqu nysany boyynsha tehnikalyq jәne kәsiptik, orta bilimnen keyingi nemese joghary bilim alyp jýrgen azamattargha oqityny turaly rastaytyn qújattardy úsynghan kezde – bir joghary oqu ornyn ayaqtaghangha deyin;
• joghary oqu ornynan keyingi kәsiby bilim alyp jýrgen azamattargha – oqu kezenine beriledi;
• azamattar bilim aludy tek oqu kezeninde ghana jalghastyra alady.

Bilimin jalghastyru sebebi boyynsha keyinge qaldyrylghan azamattar, bilim alu kezinde ghana keyinge qaldyrylady.

Bilim aludy jalghastyru ýshin әskery qyzmetke shaqyrudy keyinge qaldyru qashyqtan bilim beru tehnologiyalaryn paydalanu arqyly bilim alatyn azamattargha berilmeydi.

Densaulyq jaghdayy boyynsha shaqyru merzimin keyinge qaldyru shaqyru komissiyasynyng sheshimimen 1 jylgha deyingi merzimge úsynylady.

Basqa sebepter boyynsha әskery qyzmetke shaqyrudy keyinge qaldyru:

1. Mektepke deyingi bilim beru úiymdarynda, orta (bastauysh, negizgi orta, jalpy orta), tehnikalyq jәne kәsiptik, orta bilimnen keyingi bilim beru úiymdarynda, mamandandyrylghan, arnayy bilim beru úiymdarynda, jetim balalar men ata-anasynyng qamqorlyghynsyz qalghan balalargha arnalghan bilim beru úiymdarynda, balalargha arnalghan qosymsha bilim beru úiymdarynda, sonday-aq әdistemelik kabiynetterde kәsiptik qyzmetti jýzege asyratyn pedagogterge, barlyq júmys kezenine;

2. tiyisti bilimi bar, mamandyghy boyynsha auyldyq (selolyq) jerlerde túraqty júmys isteytin dәrigerlerge – densaulyq saqtau úiymdarynda júmys istep jýrgen barlyq kezenine;

3. Qazaqstan Respublikasy Parlamentining nemese jergilikti ókildi organdardyng deputattaryna;

4. ózderine qatysty anyqtau, aldyn ala tergeu jýrgizilip jatqan nemese sottar qylmystyq isterin qarap jatqan adamdargha – tiyisinshe anyqtau, tergeu ayaqtalghangha nemese sot ýkimi kýshine engenge deyin;

5. tiyisti bilimi bar azamattyq әue kemelerining ýshu ekipajdaryna, azamattyq aviasiya injenerlerine, mehanikterine jәne tehnikterine azamattyq aviasiya úiymdarynda barlyq júmys isteu kezenine  beriledi.

6. kemeler ekipajdarynyng tiyisti bilimi bar mýshelerine su kóligi úiymdarynda júmys istegen býkil kezenge;

7. qúqyq qorghau organdarynyng bilim beru úiymdarynda alghashqy kәsiptik dayarlyqtan ótip jatqan adamdargha beriledi.

Búl jaghdayda merzimin keyinge qaldyru júmystyng barlyq kezenine beriledi, al qylmystyq is jaghdayynda – sot sheshimi boyynsha tergeu ayaqtalghangha deyin úsynylady.

Abai.kz