Қазақстанда мемлекет басшысының жарлығына сәйкес 2022 жылдың 1 қыркүйегінен бастап әскерге күзгі шақыру науқаны басталды. ҚР Қорғаныс министрлігі жергілікті атқарушы органдар әкімдерінің орынбасарлары жетекшілік ететін облыстық, қалалық және аудандық әскерге шақыру комиссиялары жұмысқа кіріскенін хабарлады. Әскерге шақыру науқаны 31 желтоқсанға дейін жалғасады және төрт айда 18 бен 27 жас аралығындағы 18 мыңға жуық сарбаз Қарулы Күштер, басқа да әскерлер мен әскери құрамалар қатарын толықтырады.

Бұл ретте Қарулы Күштер қатарына 8 мыңға жуық, Ұлттық ұланға 6 мыңнан астам, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметіне 3 мыңнан астам, Төтенше жағдайлар министрлігі бөлімшелеріне 300-ге жуық, мемлекеттік күзет қызметіне 100-ге жуық адам әскерге шақырылады.

Биыл наурыздың жетісінде президент Тоқаев «Әскери қызметтің белгіленген мерзімін өткерген мерзімді әскери қызметтегі әскери қызметшілерді запасқа шығару және Қазақстан Республикасының азаматтарын 2022 жылдың наурыз – маусымында және қыркүйек – желтоқсанында мерзімді әскери қызметке кезекті шақыру туралы» жарлыққа  қол қойған еді. Онда былай делінген:

«Қазақстан Республикасының қорғанысы және Қарулы Күштері туралы» 2005 жылғы 7 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабы 2-тармағының 11) тармақшасына және «Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» 2012 жылғы 16 ақпандағы Қазақстан Республикасы Заңының 31-бабына сәйкес ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:

1.Әскери қызметтің белгіленген мерзімін өткерген мерзімді әскери қызметтегі әскери қызметшілер 2022 жылдың наурыз – маусымында және қыркүйек – желтоқсанында Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері, Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі, Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар министрлігі, Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік комитеті, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік күзет қызметі қатарынан запасқа шығарылсын.

2. Әскерге шақыруды кейінге қалдыруға немесе одан босатылуға құқығы жоқ он сегіз жастан жиырма жеті жасқа дейінгі ер азаматтар 2022 жылдың наурыз – маусымында және қыркүйек – желтоқсанында Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріне, Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігіне, Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар министрлігіне, Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік комитетіне, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік күзет қызметіне мерзімді әскери қызметке шақырылсын.

3. Жергілікті атқарушы органдар тиісті жергілікті әскери басқару органдары арқылы 2022 жылдың наурыз – маусымында және қыркүйек – желтоқсанында азаматтарды мерзімді әскери қызметке шақыруды жүргізуді ұйымдастырсын және қамтамасыз етсін.

4. Қазақстан Республикасының Үкіметі, Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік комитеті, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік күзет қызметі мерзімді әскери қызметті өткеру үшін Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріне, Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігіне, Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар министрлігіне, Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік комитетіне, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік күзет қызметіне әскерге шақырылған Қазақстан Республикасының азаматтарын жөнелтуді және мерзімді әскери қызметтің белгіленген мерзімдерін өткерген әскери қызметшілерді шығаруды қаржылай және материалдық қамтамасыз етуді ұйымдастырсын.

5. Осы Жарлық алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

2022 жылғы әскерге шақыру науқаны алдында жастардың әлеуметтік, психологиялық, денсаулық жағдайы қарастырылып, толық зерделенді. Бұл қатарға 18-27 жас аралығындағы азаматтар жатады.

Жеке істерді зерделеу кезінде әскерге шақырылушылардың сауалнама деректері нақтыланады, әрбір адаммен, оның ата-анасымен әңгімелеседі. Әскерге шақырылушылардың мамандықтары міндетті түрде ескеріледі, сондай-ақ, олардың моральдық және іскерлік қасиеттері, денсаулық жағдайы, дене бітімі, жалпы білімі, арнайы даярлығы және отбасылық жағдайы туралы ақпарат қаралады.

Әкімшілік немесе қылмыстық жауапкершілікке тартылған, тергеуде жүрген, заңсыз қоғамдық бірлестіктердің немесе дәстүрлі емес діни ағымдардың мүшелері ретінде арнайы есепте тұрған адамдарға ерекше назар аударылады.

Алдын ала қарастыру жұмыстары әскердің қандай да бір түрлерінде қызмет етуге дайын жастардың сапалық құрамын анықтауға мүмкіндік береді. Денсаулық жағдайы бойынша шақыртудан босату жағдайлары тексеріледі.

"Күн сайын жергілікті әскери басқару органдарының шақыру пункттеріне 800-900-ге жуық адам келеді. Әскерге шақырылатын жастағы 90 мыңнан аса адам қаралады", - деді Қарулы Күштер бас штабының Ұйымдастыру-жұмылдыру жұмысы департаменті бастығының орынбасары полковник Аян Еслямов.

Жергілікті әскери басқару органдары Қарулы Күштерге, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметіне, Мемлекеттік күзет қызметіне және Ұлттық ұланға шақырту бойынша жұмыс істейді. Биыл көктемде 17 000-ға жуық адам әскерге шақырылды, олардың 6500-ден астамы Қарулы Күштердің бөлімдері мен бөлімшелерінде қызмет етеді.

Жыл сайын Қазақстанда 18-27 жас аралығындағы барлық жас жігіттер әскерге шақырылады. Әскери қызмет және Қазақстан Республикасын қорғау әр азаматтың парызы мен міндеті болып табылады. Алайда бозбаланың әскерден уақытша және тұрақты негізде босатыла алатын бірқатар жағдайлар бар («Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» заңға сәйкес). Егер соңғысы азаматты әскери қызметтен толық босатуды болжаса, мерзімін кейінге қалдыру – бұл белгілі бір жағдайлар бойынша әскери қызметке шақыру мерзімін уақытша ауыстыру.

Әскери (әскерден) қызметтен босату)

Алдымен Қазақстандағы әскери тәртіп бірнеше бағыттарға бөлінетінін атап өтейік:

• мерзімді әскери қызмет (18-27 ер адамдар үшін 12 ай мерзімге);
• запастағы офицерлер қызметі (29 жасқа дейінгі жігіттер үшін 24 ай мерзімге);
• келісімшарт бойынша әскери қызмет(келісімшартта көрсетілген мерзімге сәйкес);
• әскери жиындар (әскери міндеттілер үшін 2 аптадан үш айға дейінгі мерзімде.

Әскерге шақыру жылына 2 рет жүзеге асырылады: сәуірден маусымға дейін және қазаннан желтоқсанға дейін.

Бейбіт уақытында әскери шақырудан мынадай азаматтар босатылуы мүмкін:

• денсаулық жағдайы бойынша әскери қызметке жарамсыз деп танылғандар.

Қазіргі уақытта соған сәйкес азаматтар әскерде қызмет етуге жарамсыз деп танылуы көзделген аурулар тізімі көзделген. Медициналық куәландыру нәтижелері бойынша дәрігер маман мынадай белгілер бойынша азаматтардың жарамдылық санаттары туралы қорытындыны шығарады:

• "А" – әскери қызметке жарамды;
• "Б" – кішігірім шектеулермен әскери қызметке жарамды;
• "В" – әскери қызметке шектеулі жарамды (келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге және әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлеріне қатысты);
• "Г" – әскери қызметке уақытша жарамсыз;
• "Д" – бейбіт уақытта әскери қызметке жарамсыз, соғыс уақытында шектеулі жарамды;
• "Е" – әскери есептен басқа әскери қызметке жарамды емес.
• 27 жасқа толғандар;
• туыстарының бiрi (әкесi, анасы, аға-інілерi немесе апа-сіңлілері) әскери қызмет өткеру кезеңiнде қызметтік мiндеттерiн атқару кезiнде қаза тапқан, қайтыс болған немесе І немесе ІІ топтағы мүгедек болып қалғандар;
• басқа мемлекетте әскери  (балама) қызметті өткерген;
• «Қазақстан Республикасчының арнайы органдары туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 51 бабының 9 тармағындакөзделген жағдайларды  қоспағанда, Қазақстан Республикасының арнайы мемлекеттік органдарында қызметті өткерген;
• оқу туралы растау құжаттарын ұсынуда доктор ғылыми дәрежесі барлар;
• діни бірлестіктерде тіркелген дін жолындағы адамдар

Бейбіт уақытта әскери жиындарға шақырудан босатылады:

• қорғанысты, қауіпсіздік және құқықтық тәртіпті қамтамасыз етумен байланысты лауазымдарда мемлекеттік органдарда жұмыс істейтін азаматтар;
• мемлекеттік, азаматтық және тәжірибелік авиацияның авиация персоналы;
• егін және жинау жұмыстары кезінде ауылшаруашылық техникасын жөндеу ұйымдарында және ауыл шаруашылығында жұмыс істейтін азаматтар;
• оқу жылы кезінде күндізгі оқыту нысанындағы білім беру ұйымдарының педагогика қызметкерлері;
• күндiзгi нысанда оқытатын бiлiм беру ұйымдарында оқитындар;
• әскери міндетті әйелдер;
• әскери міндеттілер запастан шығарылғаннан кейін 2 жыл ішінде;
• 18 жасқа толмаған 3 және одан да артық балалары бар азаматтар;
• оларға қатысты анықтау, алдын ала тергеу жүргiзiлiп жатқан немесе сот қылмыстық iсін қарап жатқан адамдар;
• Қазақстан Республикасының Парламенті депутаттары немесе жергілікті өкілдік органдар сайлаған әскери міндеттілер.
• соттылығы бар азаматтар.
• мемлекеттік органдарда қорғанысты, қауіпсіздікті және құқықтық тәртіпті қамтамасыз етуге байланысты лауазымдарда жұмыс істейтін азаматтар;
• мемлекеттік, азаматтық және эксперименттік авиацияның авиация персоналы;
• егіс және жинау жұмыстары кезеңінде ауыл шаруашылығында және ауыл шаруашылығы техникасын жөндеу ұйымдарында жұмыс істейтін азаматтар;
• оқу жылы кезеңінде күндізгі оқу нысанындағы білім беру ұйымдарының педагог қызметкерлері;
• күндізгі оқу нысаны бойынша білім беру ұйымдарында оқитындар;
• әскери міндеттілер-әйелдер;
• әскери міндеттілер запасқа шығарылғаннан кейін 2 жыл ішінде;
• 18 жасқа дейінгі 3 және одан да көп балалары бар азаматтар;
• оларға қатысты алдын ала тергеу жүргізіліп жатқан немесе қылмыстық істі сот қарайтын азаматтар;
• Қазақстан Республикасы Парламентінің немесе жергілікті өкілді органдардың депутаттары болып сайланған әскери міндеттілер;
• соттылығы бар азаматтар.

Егер әскери қызметке шақыру соғыс уақытында жүзеге асырылса, онда денсаулық жағдайы бойынша ғана әскери қызметке жарамсыз деп танылған азаматтар ғана босатылады

Әскерге шақыру мерзімін кейінге қалдыру

Жоғарыда айтылып өткендей, әскерге шақыруды кейінге қалдыру – осы Заңда көзделген негіздер бойынша азаматтарды әскери қызметке шақыру мерзімін ауыстыру.

Мерзімін кейінге қалдыру мынадай жағдайлар бойынша ұсынылады

• отбасы жағдайлары бойынша;
• білім алуды жалғастыру үшін;
• денсаулық жағдайы бойынша;
• басқа да себептер бойынша.

Отбасы жағдайлары бойынша әскерге шақырудан кейінге қалдыру мынадай азаматтарға ұсынылады:

• басқа адамның көмегiне мұқтаж және толық мемлекеттiк қамсыздандыруға алынбаған отбасы мүшелерiн күтумен айналысатын, сондай-ақ жақын туыстары немесе басқа да адамдар болмаған кезде отбасы мүшелерін асырауға мiндетті азаматтарға беріледі.

Басқа адамның көмегiне және күтіміне мұқтаж отбасы мүшелерi:

• әкесi, анасы, әйелi, сондай-ақ әскерге шақырылушының ата-анасы болмаған жағдайда, зейнеткер жасына толған немесе І немесе ІІ топтағы мүгедектер болып табылатын атасы мен әжесi, егер олар оның асырауында болса;
• ата-анасы болмаған жағдайда, І немесе ІІ топтағы мүгедектер болып табылатын немесе он сегіз жасқа толмаған аға-інілерi, апа-сіңлілері ;
• әскерге шақырылушыдан басқа І немесе ІІ топтағы мүгедектер болып табылатын немесе 18  жасқа толмаған бiр және одан да көп балалары бар және оларды күйеусiз (әйелсiз) тәрбиелеп отырған анасы/әкесi;
• өзінің асырауында жасы бойынша еңбекке қабiлетсiз немесе І немесе ІІ топтағы мүгедектер болып табылатын 1 және одан да көп жалғызiлiктi туыстары (әкесi, анасы, аға-інілерi, апа-қарындастары) бар және оларды күйеусiз (әйелсiз) асырап отырған анасы (әкесi);
• І немесе ІІ топтағы мүгедек болып табылатын, екіншiсiн өзi асырайтын және әскерге шақырылушыдан басқа 18 жасқа дейінгі бiр және одан да көп бала тәрбиелеп отырған ата-анасының бiрi;;
• Отбасы мүшелерінің біреуі мүгедек және шақырылушы жалғыз ер бала болса;
• өзiнiң асырауында   анасыз тәрбиелеп отырған баласы (балалары) бар азаматтар;
• ата-анасының қайтыс болуына немесе олардың ата-ана құқығынан айырылуына немесе сотпен бас бостандығынан айыруға сотталуына байланысты кемiнде екi жыл тәрбиесiнде және асырауында болған адамдар бар азаматтар;
• некеде тұрған және бiр және одан да көп баласы бар азаматтар болып табылады.

Білім алуды жалғастыру үшін әскери қызметке шақыруды кейінге қалдыру:

• білім беру ұйымдарында жалпы орта білiм алып жүрген азаматтарға – оқу кезеңіне;
• тиiстi білім беру ұйымдарында, сондай-ақ басқа мемлекеттердің жоғары оқу орындарында күндiзгі оқу нысаны бойынша техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі немесе жоғары білім алып жүрген азаматтарға оқитыны туралы растайтын құжаттарды ұсынған кезде – бiр жоғары оқу орнын аяқтағанға дейiн;
• жоғары оқу орнынан кейiнгі кәсiби білім алып жүрген азаматтарға – оқу кезеңіне беріледі;
• азаматтар білім алуды тек оқу кезеңінде ғана жалғастыра алады.

Білімін жалғастыру себебі бойынша кейінге қалдырылған азаматтар, білім алу кезінде ғана кейінге қалдырылады.

Білім алуды жалғастыру үшін әскери қызметке шақыруды кейінге қалдыру қашықтан білім беру технологияларын пайдалану арқылы білім алатын азаматтарға берілмейді.

Денсаулық жағдайы бойынша шақыру мерзімін кейінге қалдыру шақыру комиссиясының шешімімен 1 жылға дейінгі мерзімге ұсынылады.

Басқа себептер бойынша әскери қызметке шақыруды кейінге қалдыру:

1. Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында, орта (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта), техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарында, мамандандырылған, арнайы білім беру ұйымдарында, жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымдарында, балаларға арналған қосымша білім беру ұйымдарында, сондай-ақ әдістемелік кабинеттерде кәсіптік қызметті жүзеге асыратын педагогтерге, барлық жұмыс кезеңіне;

2. тиiстi бiлiмi бар, мамандығы бойынша ауылдық (селолық) жерлерде тұрақты жұмыс iстейтiн дәрiгерлерге – денсаулық сақтау ұйымдарында жұмыс iстеп жүрген барлық кезеңiне;

3. Қазақстан Республикасы Парламентiнiң немесе жергiлiктi өкiлдi органдардың депутаттарына;

4. өздеріне қатысты анықтау, алдын ала тергеу жүргiзiліп жатқан немесе соттар қылмыстық iстерiн қарап жатқан адамдарға – тиiсiнше анықтау, тергеу аяқталғанға немесе сот үкiмi күшіне енгенге дейiн;

5. тиісті білімі бар азаматтық әуе кемелерінің үшу экипаждарына, азаматтық авиация инженерлеріне, механиктеріне және техниктеріне азаматтық авиация ұйымдарында барлық жұмыс істеу кезеңіне  беріледі.

6. кемелер экипаждарының тиісті білімі бар мүшелеріне су көлігі ұйымдарында жұмыс істеген бүкіл кезеңге;

7. құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдарында алғашқы кәсіптік даярлықтан өтіп жатқан адамдарға беріледі.

Бұл жағдайда мерзімін кейінге қалдыру жұмыстың барлық кезеңіне беріледі, ал қылмыстық іс жағдайында – сот шешімі бойынша тергеу аяқталғанға дейін ұсынылады.

Abai.kz